fbpx
Αγλαΐα Κάσδαγλη: «Οι Βρετανοί μαρξιστές ιστορικοί»

Αγλαΐα Κάσδαγλη: «Οι Βρετανοί μαρξιστές ιστορικοί»

Η συγγραφέας αυτού του βιβλίου, Αγλαΐα Κάσδαγλη, είναι ιστορικός σπουδαγμένη στα Πανεπιστήμια της Αθήνας και του Μπέρμιγχαμ. Σήμερα είναι καθηγήτρια ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, με πλούσια συγγραφική δραστηριότητα.

Θέμα του βιβλίου είναι οι δραστηριότητες μιας ομάδας ιστορικών μελών και φίλων του Κομμουνιστικού Κόμματος Μεγάλης Βρετανίας (ΚΚΜΒ), η οποία δημιουργήθηκε στα τέλη του 1946, δηλαδή λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και λίγο πριν αρχίσει ο Ψυχρός Πόλεμος (1950). Αφορμή για τη γραφή αυτού του βιβλίου έδωσε στη συγγραφέα ένα ανέκδοτο κείμενο του 1951, άγνωστο στο ελληνόφωνο αλλά και στο αγγλόφωνο κοινό, που είχε γράψει ο κυριότερος εκπρόσωπος αυτής της ομάδας Βρετανών μαρξιστών ιστορικών, ο Ρόντνεϊ Χίλτον. Πρόκειται για το «Γράμμα από την Αγγλία», μια επιστολή, στην ουσία, που έστειλε ο εν λόγω ιστορικός στο ιστορικό περιοδικό της Μόσχας Voprosy istorii (Ιστορικά προβλήματα) και που αφορούσε τον τρόπο με τον οποίο η βρετανική ιστοριογραφία προσλάβανε τότε το σοβιετικό πείραμα. Στον πρόλογο, η συγγραφέας δηλώνει ότι την αρχική της πρόθεση να μεταφράσει και να σχολιάσει αυτή την επιστολή ενίσχυσε «το νεανικό και ορμητικό πνεύμα που αναβλύζει από τις σελίδες της» και το γεγονός ότι «ρίχνει φως στην εικόνα και το πνεύμα της κομμουνιστικής διανόησης στην Αγγλία κατά την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία».

Βασικοί συνιδρυτές της ομάδας ήταν μαζί με τον Χίλτον ο Κρίστοφερ Χιλ και ο Έρικ Χομπσμπάουμ και σκοπός της ήταν η μαρξιστική ερμηνεία ιστορικών προβλημάτων. Τα μέλη της ομάδας επιζητούσαν μάλιστα επιστημονικές ανταλλαγές με τους Ρώσους συναδέλφους τους, τους οποίους παρότρυναν να συνεργαστούν μαζί τους ξεπερνώντας τους ενδοιασμούς τους εξαιτίας της επιφυλακτικής στάσης του Κόμματος, αφού στη Δύση είχε αρχίσει ένας στυγνός αντικομμουνισμός. Αυτή η επιφυλακτικότητα φάνηκε καθαρά όταν το 1955 δεν έδωσαν βίζα στον Χίλτον και στον Χιλ, μολονότι οι θέσεις τους ήταν πολύ «ορθόδοξες». Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, βέβαια, ότι λίγο πιο μπροστά το ΚΚΜΒ είχε ανακοινώσει ότι προσβλέπει στον «βρετανικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό», μέσα από τη συμμαχία με τις προοδευτικές δυνάμεις του τόπου, και ότι από το 1952 η ομάδα είχε ιδρύσει το περιοδικό Past and Present, στο οποίο εκτός από τους μαρξιστές ιστορικούς συμμετείχαν και μη μαρξιστές, όπως ο Άρνολντ Χιου Μάρτιν Τζόουνς και ο Ρέτζιναλντ Ρόμπερτ Μπετς. Αυτή η πολυφωνία, φαίνεται, δεν άρεσε στη Σοβιετική Ακαδημία των Επιστημών.

Λίγο αργότερα (1956-1957) όμως συνέβη μια ριζική τομή, όταν ένας μεγάλος αριθμός μελών της ομάδας αποχώρησε από το Κόμμα, μεταξύ των οποίων και ο Χίλτον, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την καταστολή της ουγγρικής εξέγερσης. Διαφωνίες μικρής κλίμακος με την κομματική γραμμή υπήρχαν πάντοτε, αλλά τα γεγονότα στην Ουγγαρία είχαν αλλάξει τελείως το κλίμα. Αυτή η αλλαγή κλίματος φαίνεται καθαρά μέσα από το Γράμμα που έγραψαν προς το ΚΚΜΒ ο Χιλ και ο Χίλτον και συνυπέγραψαν κι άλλοι, με το οποίο καταγγέλλουν την άκριτη υποστήριξή του στις σοβιετικές ενέργειες στην Ουγγαρία. Αυτή η υποστήριξη, δήλωναν, «είναι η αρνητική κορύφωση τής από χρόνια διαστρέβλωσης των γεγονότων και της αποτυχίας των Βρετανών κομμουνιστών να επεξεργαστούν μόνοι τους τα πολιτικά προβλήματα». Αναφέρονται επίσης στα εγκλήματα και στις καταχρήσεις στην ΕΣΣΔ, στην πρόσφατη τότε εξέγερση εργατών και ανθρώπων του πνεύματος ενάντια στη γραφειοκρατία, στην αστυνόμευση της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, που έδειξαν ότι οι πολιτικές αναλύσεις τους στηρίχτηκαν σε λανθασμένη παρουσίαση γεγονότων και ότι γι’ αυτό, βέβαια, δεν ευθυνόταν καθόλου η μαρξιστική μέθοδος, που είναι η σωστή.

Οι καταλυτικές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που έλαβαν χώρα από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα μας βάζουν σε μεγάλη περισυλλογή για τους αγώνες των λαϊκών τάξεων, τις επιστημονικές αντιθέσεις και διαφοροποιήσεις, τις πολιτικές διαμάχες, για όσα πέρασαν και για όσα θα έρθουν.

Ας έρθουμε τώρα στο «Γράμμα από την Αγγλία» του 1951. Μέσα σ’ αυτό φαίνεται η πορεία της επιστημονικής και συγχρόνως πολιτικής δράσης της ομάδας των Βρετανών μαρξιστών ιστορικών κατά την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία. Δίνει κατ’ αρχάς πληροφορίες για τις κατηγορίες των μελών της, που είναι κυρίως άνθρωποι που ασχολούνται με τη διδασκαλία και την έρευνα της ιστορίας, καθηγητές δηλαδή σε σχολεία και πανεπιστήμια. Τονίζεται όμως ότι συμμετέχουν και πολλοί εργάτες που ενδιαφέρονται για τα ιστορικά θέματα. Δίνει ακόμη πληροφορίες για τους τομείς εργασίας των μαρξιστών ιστορικών (Αρχαία Ιστορία, Μέσοι Χρόνοι, Νεότερη Ιστορία κ.τ.λ.) και τον τρόπο εργασίας και συνεργασίας των τομέων. Αναφέρεται επίσης στις αδυναμίες, ιδίως των ιστορικών του Μεσαίωνα, η μελέτη του οποίου παρουσιάζει ιδιαίτερα προβλήματα, αλλά και στα επιτεύγματα της ομάδας. Τονίζει ότι η έρευνα στρέφεται κυρίως στην ιστορία της εργατικής τάξης απέναντι στον καπιταλισμό και την πιθανότητα επαναστατικών δραστηριοτήτων. Επισημαίνει ο Χίλτον επίσης ότι οι μαρξιστές ιστορικοί εργάζονται σε μία κοινωνία, όπου τα μέσα που διαμορφώνουν ιδεολογίες (εκπαίδευση, τύπος, ραδιόφωνο) ανήκουν στους κεφαλαιοκράτες, πράγμα που σημαίνει ότι και οι ίδιοι οι μαρξιστές ιστορικοί ζώντας σ’ αυτό το περιβάλλον έχουν αστικές επιδράσεις, όσο κι αν έχουν προχωρήσει στη γνώση της μαρξιστικής μεθόδου, και ύστερα όλοι οι εκδοτικοί οίκοι, πλην ενός, ανήκουν σε αστούς. Ακόμη συμπληρώνει ότι τα μεγαλύτερα επιτεύγματα των ιστορικών της ομάδας είναι εκείνα που μελετούν την Επανάσταση του 1640. Ο κυριότερος προβληματισμός είναι αν πρόκειται για αστική επανάσταση ή για αντιφεουδαρχική αντεπανάσταση.

Αυτά και πάρα πολλά άλλα περιλαμβάνονται σ’ αυτό το «Γράμμα από την Αγγλία» και δίνουν την ευκαιρία στη συγγραφέα Αγλαΐα Κάσδαγλη να κάνει ποικίλα σχόλια σχετικά με τη συμβολή του Χίλτον στην ιστορική γνώση που έχουμε σήμερα γι’ αυτή την περίοδο, με την αξιέπαινη προσπάθεια αυτών των ιστορικών να μην αποκόπτονται από το εργατικό κίνημα, για το δέος των μαρξιστών διανοουμένων της εποχής απέναντι στη Σοβιετική Ένωση, με το κατά πόσο οι αναλύσεις του Χίλτον αντιπροσώπευαν ευρύτερα τους υπόλοιπους ιστορικούς. Για να εξακριβώσει αυτό το τελευταίο η συγγραφέας του βιβλίου, που ήταν και μαθήτρια του Χίλτον, μελετάει και συζητάει μέσα στο βιβλίο τρία ακόμη κείμενά του της ίδιας περιόδου: «Κομμουνισμός και ελευθερία» (1950), «Εισαγωγή στις μελέτες του Κασμίνσκι» (1953) και ένα άρθρο για τον ιστορικό υλισμό (1953).

akasdagΤελειώνοντας, θέλω να πω πως πρόκειται για ένα ιστορικό επιστημονικό βιβλίο, στο οποίο οι απόψεις και οι πληροφορίες που μας δίνει η συγγραφέας κατοχυρώνονται με πλήθος υποσημειώσεων, που αποτελούν από μόνες τους μια άλλη ιστορική αφήγηση. Οι καταλυτικές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που έλαβαν χώρα από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα μας βάζουν σε μεγάλη περισυλλογή για τους αγώνες των λαϊκών τάξεων, τις επιστημονικές αντιθέσεις και διαφοροποιήσεις, τις πολιτικές διαμάχες, για όσα πέρασαν και για όσα θα έρθουν.

 

Οι Βρετανοί μαρξιστές ιστορικοί
Άγνωστες ιστορίες 1950-1956
Αγλαΐα Κάσδαγλη
Ασίνη
104 σελ.
ISBN 978-618-5346-04-1
Τιμή €7,50
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.