«Φως, περισσότερο φως», αυτές ήταν οι τελευταίες λέξεις του δημιουργού του Βέρθερου και του Φάουστ, Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, λίγο πριν πεθάνει, το 1832, στη Βαϊμάρη της Γερμανίας.

Αυτή η επιθυμία-προτροπή προς τους επιγόνους θα είχε ως «πιστεύω» η αρχιτέκτων-μηχανικός του Α.Π.Θ. Σαπφώ Αγγελούδη, όταν αποφάσισε να ρίξει φως, άπλετο φως, αναζητώντας τις «Βιογραφίες των δημάρχων» και στη συνέχεια την «Ιστορία, εξέλιξη και εκσυγχρονισμό της Καβάλας», 1912-2015. Με στόχο να ανασύρει από τη λήθη την Ιστορία της πόλης –και όχι μόνο– μιας πολυτάραχης, όσο και ανατρεπτικής περιόδου 103 χρόνων.

Εργασία που απαίτησε καταβύθιση σε δημόσια και δημοτικά αρχεία, βιβλιοθηκών, μουσείων, οργανισμών και συλλόγων, αρχεία εφημερίδων, ιστορικών-πολιτιστικών περιοδικών και ιδιωτικών συλλογών προς εύρεση και αξιοποίηση ντοκουμέντων, λησμονημένων εγγράφων, κιτρινισμένων επιστολών, κυρτωμένων από τον χρόνο φωτογραφιών. Συνεχή επιμονή, εμμονή, πάθος και πείσμα για την ανασύνθεση του ιστορικού παζλ, που αφορά την αναδρομή στη ζωή και το έργο τριάντα έξι δημάρχων της Καβάλας, από την απελευθέρωση της πόλης από τους Βούλγαρους μέχρι σήμερα. Η οποία ολοκληρώθηκε με υποδειγματική κατάθεση μόχθου έξι χρόνων. Για να δει –η εργασία– το φως της δημοσιότητας σε δύο τόμους, συνολικής έκτασης 632 σελίδων!

Πολύτιμη προσφορά προς τους παλαιότερους κατοίκους της πόλης, για να συμπληρώσουν τα κενά της μνήμης ή να θυμηθούν φέτες από τη ζωή του παρελθόντος τους. Προς τους νέους, για να ανακαλύψουν τα ιερά και όσια εκείνων που ανάστησαν την πόλη όπου ζουν, καθιστώντας την –από μια περιορισμένη, λασπωμένη, άναρχη ανατολίτισσα– σύγχρονη, δομημένη με δυτικά πρότυπα, με –έστω στενάχωρο– λιμάνι, δρόμους και πλατείες, βιολογικό καθαρισμό, υπερεπάρκεια νερού, δασύλλια-αναπνοές, με το νέο «τείχος» των πολυκατοικιών, που η λαίλαπα της αντιπαροχής, «σαν σύγχρονος δράκος συνεχίζει να καταπίνει απροκάλυπτα τα νεοκλασικά και ξύλινα σπίτια της πόλης εφορμώντας ακόμη και στην περιτειχισμένη περιοχή της Παναγίας». Πέραν των όποιων αρνητικών, ανεκτή ωστόσο να την κατοικήσουν πολιτεία.

Στους δύο ιστορικούς τόμους παρελαύνουν, με απλοχωριά, οι αποτυπώσεις πολύτιμων εγγράφων, δυσεύρετων ντοκουμέντων και πλήθος εύγλωττων φωτογραφιών, που μας ξεναγούν στα τρία διαφορετικά δημαρχεία όπου στεγάστηκαν οι Αρχές αυτής της πόλης. Που μας συστήνουν τριάντα έξι δημάρχους και δημαρχεύοντες, οι οποίοι μας κληροδότησαν, σε συνεργασία με την κεντρική διοίκηση και τη Λιμενική Επιτροπή Καβάλας, τη σημερινή πόλη.

Όσο κι αν η λέξη «δήμαρχος», σε συνδυασμό με το αξίωμα το οποίο φέρει, συνοδεύεται από δέος ως προς την καταγωγή, τις γνώσεις, το επάγγελμα, τα έργα και τις ημέρες του εκάστοτε ανδρός –αυτό περισσότερο, υποθέτω, κατά το παρελθόν–, ο αναγνώστης του πρώτου τόμου, αυτόν με τη σύσταση των δημάρχων, θα διαπιστώσει, με τα υπάρχοντα στοιχεία και μελετώντας παράλληλα τις βιογραφίες αυτών, πως εκτός των «προβεβλημένων αστών», κατέκτησαν το αξίωμα, βάζοντας το λιθαράκι της ανασύστασης, βιοπαλαιστές, πρόσφυγες, αριστεροί που, κάτω από ιδιαίτερες πολιτικές συνθήκες, δεινοπάθησαν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους ή διώχθηκαν για τις ιδέες και τις πράξεις των γονέων τους. Τριάντα έξι Άρχοντες, εκ των οποίων οι τριάντα τέσσερις είναι άντρες και δύο μόνο γυναίκες. Δήμαρχοι που μακροημέρευσαν, άλλοι με βραχύβια θητεία που εξαρτήθηκε από τις συνθήκες, το κλίμα και τις πολιτικές διακυμάνσεις των εποχών.

Για την επίτευξη αυτών, περιπλανήθηκε σε δύσβατους πολιτικούς τόπους χωρίς παρωπίδες, για να αστρομετρήσει τον δικό της κόσμο, που δεν είναι άλλος από το ενδιαφέρον και την έγνοια της για τον τόπο όπου κατοικεί και δρα.

Είναι αξιοσημείωτος ο τρόπος με τον οποίο η Σαπφώ Αγγελούδη μας τους συστήνει: Κάτω από την αναφορά του ονόματος εκάστου, τον τόπο και τη χρονολογία γέννησης και θανάτου του, παραθέτει, με υποδειγματική λιτότητα, εν είδει λεζάντας, μία φράση με την οποία σφραγίζει την προσφορά, το ιδιαίτερο έργο που τον χαρακτηρίζει και αξίζει να τον συνοδεύει εσαεί. Από την άλλη, επισημαίνει την ανυπαρξία ορισμένων, το τίποτε της προσφοράς ή, ίσως, την ατυχία των συγκυριών που επέτρεψαν τα όποια προγραμματισμένα και ενίοτε δρομολογημένα έργα τους να τα καρπωθούν εκείνοι που τους διαδέχθηκαν. Ευρηματικός, κριτικός όσο και δηκτικός ο τρόπος της Αγγελούδη. Παραθέτω ενδεικτικά περιπτώσεις των δύο κατηγοριών:

Γεώργιος Δ. Πρωτόπαπας (1868-1948), ο πρώτος Έλληνας δήμαρχος της πόλης. Θ. Μοσχοπουλίδης (1861-1944), Ο δήμαρχος της πλημμυρίδας των προσφύγων. Δημήτριος Μ. Παρτσαλίδης (1903-1980), Ο κόκκινος δήμαρχος. Αναστάσιος Π. Αποστολάτος (1877-1965), Ο δήμαρχος της Γερμανικής κατοχής. Ευάγγελος Αθ. Ευαγγελίου, Ο δήμαρχος του νερού. Ελευθέριος Κ. Αθανασιάδης (1947-2011), Ο δήμαρχος του βιολογικού καθαρισμού.

Δείγμα της δεύτερης κατηγορίας, της ελάχιστης – πάντα σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό της λεζάντας: Δημήτριος Αθ. Μούτσιος (1916-1992), Γιατρός.

Δύο τόμοι, που ως προς το υλικό καλούνται να συμπληρώσει ο ένας τον άλλον, ανοίγοντας διάλογο με τα ιστορικά γεγονότα και τους σταθμούς που οδήγησαν την πόλη στη σημερινή της μορφή. Διάλογος που συστήνει και επεξηγεί, ολοκληρώνοντας την εικόνα και πορεία των δημάρχων της Καβάλας, σε συνδυασμό με την ιστορική πορεία της πόλης από το 1912 μέχρι τις μέρες μας.

Η Σαπφώ Αγγελούδη, ιστορική ερευνήτρια, μας έχει κάνει, κατά το παρελθόν, κοινωνούς των γνώσεων και ενδιαφερόντων της, καταθέτοντας γραπτώς τις εργασίες της για θέματα που κατά διαστήματα την έχουν απασχολήσει. Με άξονα πάντα την πόλη της Καβάλας και τη νήσο Θάσο. Με κορωνίδα την κυκλοφορία των δύο πρόσφατων τόμων, αυτών με τα βιογραφικά, έργα και ημέρες των δημάρχων και την Ιστορία, εξέλιξη και εκσυγχρονισμό της πόλης. Για την επίτευξη αυτών, περιπλανήθηκε σε δύσβατους πολιτικούς τόπους χωρίς παρωπίδες, για να αστρομετρήσει τον δικό της κόσμο, που δεν είναι άλλος από το ενδιαφέρον και την έγνοια της για τον τόπο όπου κατοικεί και δρα. Να βρεθεί, με θάρρος και παρρησία, αντιμέτωπη με ένα χαοτικό σύμπαν, που είναι δύσκολο να γεωμετρηθεί.

Ο δεύτερος τόμος υπερτερεί σε όγκο και υλικό του πρώτου, μιας και η μακρά ιστορική χρονική περίοδος που καλύπτει, 1912-2015, καταγράφεται διεξοδικά, με ακρίβεια και υπευθυνότητα, ιδιότητες που χαρακτηρίζουν τις μέχρι σήμερα εργασίες της Σ. Αγγελούδη. Η οποία αναζήτησε, ερεύνησε, «διάβασε», γνώρισε και, μέσα από τη δική της ευθύτητα, κατέγραψε τις ιστορικές διακυμάνσεις με συνέπειες των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913, του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, του Μεσοπολέμου, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Απελευθέρωσης, του Εμφυλίου, της Ανασυγκρότησης, της Απριλιανής Δικτατορίας και όλων των μετέπειτα περιόδων μέχρι την Πολιτική Αστάθεια και Κρίση του Δημοσίου Χρέους. Αποτύπωσε την πραγματικότητα πίσω από τα γεγονότα ενός τόσο βεβαρυμένου με διακυμάνσεις αιώνα, με παρρησία και υπευθυνότητα που επιβάλλει το δοκιμασμένο ύφος της, και στη συνέχεια τα παραχώρησε στους κατοίκους της πόλης.

Η πολιτική εικόνα αυτής της περιόδου μεταφέρεται μπροστά στον χρόνο κατά 103 έτη, όπου η πραγματικότητα συναντά τα «φαντάσματα» της λογικής, οι γελωτοποιοί τους άρχοντες, η ποιητικότητα τη φρίκη της προσφυγιάς και του πολέμου. Ομόκεντροι κύκλοι ενός ιστορικού χάους, μιας και η εικόνα της διοίκησης μιας πόλης, η οποία αναπόφευκτα διαμορφώνεται κάθε φορά από τα αιτήματα, τα «εργαλεία» και τις ανάγκες διαφορετικών εποχών, είναι «παρεξηγημένη» και ενίοτε «παραμορφωμένη».

Η εργασία της Σ. Αγγελούδη, παρά την «τηλεγραφική» ενίοτε συντομία, μπορεί να διαβαστεί και ως ένα πολυσύνθετο –ωστόσο, άκρως ενδιαφέρον– μυθιστόρημα. Μιας και η έκφραση παραμένει γοργή, λαγαρή και, παρά την πληθώρα προσώπων που παρελαύνουν και γεγονότων που κατατίθενται, δεν συναντάται κανενός είδους συνωστισμός.

Καβάλα 1912-2015
Οι βιογραφίες των δημάρχων (τόμος 1)
Η Ιστορία, η εξέλιξη και ο εκσυγχρονισμός της πόλης (τόμος 2)
Σαπφώ Αγγελούδη
Έκδοση: Δήμος Καβάλας
Τόμος 1: 152 σελ.
Τόμος 2: 480 σελ.
ISBN 978-960-98710-6-8
Τιμή €25

Twitter