fbpx
Θανάσης Πολλάτος – Θανάσης Κουραβέλος: «Οι ρίζες της ανομίας»

Θανάσης Πολλάτος – Θανάσης Κουραβέλος: «Οι ρίζες της ανομίας»

Τα τελευταία 10-15 χρόνια, υπάρχει διάχυτη η εντύπωση πως τα φαινόμενα ανομίας στην ελληνική κοινωνία έχουν πολλαπλασιαστεί. Πριν από την οικονομική κρίση που εμφανίστηκε στην Ελλάδα το 2010 με τη μορφή κρίσης χρέους, αποδίδαμε την ανομία στην οικονομική ευμάρεια του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού που πυροδοτούσε την έξαρση των σχετικών φαινομένων από άτομα, ομάδες ή κοινωνικές τάξεις συνολικά, που ήθελαν να διατηρήσουν ή να αυξήσουν τα προνόμιά τους.

Μετά το ξέσπασμα της κρίσης, το φαινόμενο αποδίδεται στα ακριβώς αντίθετα αίτια (αν και έχει την ίδια πάντα μορφή): στην οικονομική ένδεια μεγάλων κοινωνικών ομάδων και την απώλεια προνομίων από άτομα, ομάδες ατόμων ή κοινωνικές τάξεις. Σε κάθε περίπτωση, το κράτος φαίνεται να… απουσιάζει.

Κι όμως, η εγγενής ανομία στη χώρα μας είναι πολύ παλαιότερο φαινόμενο το οποίο για να αναλυθεί –ακριβώς όπως συνέβη και με την οικονομική κρίση– πρέπει να πάμε πάρα πολύ πίσω, πολύ πριν από τον 20ό αιώνα, κατά τη διάρκεια του οποίου το ελληνικό κράτος έλαβε τη μορφή που γνωρίζουμε. Πόσο πίσω, δηλαδή;

Κρατάει χρόνια…

«Στην εποχή της Ελληνικής Επανάστασης», υποστηρίζει ο κοινωνικός επιστήμονας Θανάσης Πολλάτος, ο οποίος έχει σπουδάσει Οικονομικά και Φιλοσοφία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και αρθρογραφεί σε περιοδικά, ενώ έχει κυκλοφορήσει και δύο βιβλία για τον Παναγιώτη Κονδύλη και τον Μορίς Μερλό-Ποντί.

Η θέση του απλή και σχετικά διαδεδομένη σε ορισμένους ιστορικούς κύκλους: το γεγονός ότι η ιστορική εξέλιξη στο Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος (και το Βυζάντιο) διαφέρει από την αντίστοιχη στη δυτική Ευρώπη, αλλά και το γεγονός ότι η Ελληνική Επανάσταση είχε εξελιχθεί με τη συμβολή κυρίως των άτακτων ομάδων κλεφτών και αρματολών, είχαν σαν αποτέλεσμα, πρώτον τη νομή της εξουσίας στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος να διεκδικούν διάφορες κοινωνικές ομάδες και κέντρα εξουσίας και, δεύτερον, ομάδες όπως οι κλέφτες και αρματολοί να διατηρήσουν (ή να επιδιώξουν να διατηρήσουν) και μετά τη σύσταση του ελληνικού κράτους το προνόμιο του εκ μέρους τους ολιγοπωλίου της βίας.

Σύμφωνα με τον Θ. Πολλάτο, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος διαφέρει αισθητά από τις δυτικές απολυταρχίες, όχι μόνο στη δυνατότητα επιβολής της δύναμης αλλά ακόμα και σε πνευματικότητα, με αποτέλεσμα η μάχη για τη νομή της εξουσίας να διεξάγεται επί πολλά χρόνια. Για την ακρίβεια, «η ανωριμότητα των ιστορικών συνθηκών για την υιοθέτηση του μοντέλου του έθνους-κράτους επέτρεψε και τρόπον τινά επέβαλε τη διατήρηση προνεωτερικών μοντέλων εξουσίας και συνύπαρξης».

Πρωτότυπη και πολύ ενδιαφέρουσα η ανάλυση του Θ. Πολλάτου για το φαινόμενο της ανομίας στην Ελλάδα, είναι σίγουρο ότι θα δυσαρεστήσει όσους αναγνώστες –αδιάφορο αν προέρχονται από τη συντηρητική δεξιά ή τη μαρξιστική αριστερά– αντιλαμβάνονται τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους μέσα από μια γραμμική, ευθεία πορεία, στην οποία πρωτεύει μόνο το οικονομικό ζήτημα, δηλαδή η παραγωγική διαδικασία και οι ταξικές αντιπαραθέσεις.

Κι αυτό διότι ο συγγραφέας συνδέει την υστέρηση του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού, άρα και το φαινόμενο της ανομίας, τόσο με τη θέση της θρησκείας όσο και με τη φροϊδική θεωρία του θανάτου. Κι αν η θρησκεία έχει αξιοποιηθεί κι από άλλους κοινωνικούς επιστήμονες για την ανάλυση της συγκρότησης του ελληνικού κράτους (βλ. την παρουσίαση του βιβλίου Ο ηγέτης ως ενσάρκωση του θεσμού της Ιωάννας Τσιβάκου, Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, εδώ), η φροϊδική ερμηνεία είναι αρκετά τολμηρή, αν και κάπως παρακινδυνευμένη.

Κι όμως, η εγγενής ανομία στη χώρα μας είναι πολύ παλαιότερο φαινόμενο το οποίο για να αναλυθεί –ακριβώς όπως συνέβη και με την οικονομική κρίση– πρέπει να πάμε πάρα πολύ πίσω, πολύ πριν από τον 20ό αιώνα, κατά τη διάρκεια του οποίου το ελληνικό κράτος έλαβε τη μορφή που γνωρίζουμε.

Σύμφωνα με τον Θ. Πολλάτο, η ιδιαίτερη σχέση των Ελλήνων με τη θρησκεία, σχέση πολύ διαφορετική από εκείνη που αναπτύσσεται ως διαμεσολάβηση ανάμεσα στους πολίτες των δυτικών κρατών και το Θείο, αλλά και η επικράτηση των παραλυτικών δυνάμεων της εξωκοσμικότητας, που οδηγούν μονίμως τους Έλληνες σε μια ιδιότυπη απόδραση προς το άχρονο παρελθόν, είναι δύο από τις αιτίες του φαινομένου της ανομίας στην Ελλάδα.

Μάλιστα, ο συγγραφέας δεν διστάζει να αποδώσει ορισμένα ιστορικά γεγονότα, όπως π.χ. την επικράτηση του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα του 2015, σε μια αυτοκτονική τάση του ελληνικού λαού, απολύτως σχετική με τη φροϊδική παρόρμηση του θανάτου· κάπως τραβηγμένη και πάντως άδικη για το σύνολο των 3.558.000 Ελλήνων που ασφαλώς και δεν είχαν στον νου τους την αυτοχειρία εκείνο το πρωί της 5ης Ιουλίου του 2015.

Η «άνομη» Κρήτη

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου καταλαμβάνει μια μικρή αλλά πολύ καλογραμμένη ανάλυση του φαινομένου της ανομίας –και των διάφορων μορφών που λαμβάνει στην πορεία του χρόνου– στο νησί της Κρήτης, από τον οικονομολόγο Θανάση Κουραβέλο.

Η ανάλυσή του στηρίζεται σε σειρά ιστορικών πηγών που προέρχονται από το νησί και στην ιδεολογικοπολιτική ανάλυση του Θ. Πολλάτου που προηγείται. Η ιστορική εξέλιξη του φαινομένου της ανομίας στην Κρήτη, μια κατεξοχήν επιρρεπής στο οικονομικό έγκλημα περιοχή της χώρας, πράγματι επιβεβαιώνει σε μεγάλο βαθμό την περί νεωτερικότητας ανάλυση του Θ. Πολλάτου.

kouravelos polatosΤο γεγονός ότι φαινόμενα ανομίας, όπως η ζωοκλοπή, υπήρχαν στο νησί πολύ πριν κατακτηθεί από τους Οθωμανούς (στους οποίους επιρρίπτουν οι Κρητικοί το γεγονός ότι συνήθισαν να κλέβουν ζώα – οι Οθωμανοί λεηλατούσαν ως κατακτητές τα ζώα των ντόπιων κι αυτοί τα έπαιρναν πίσω με κάθε τρόπο), αλλά και το γεγονός ότι η κατοχή και χρήση όπλων συνεχίζεται στην Κρήτη δεκαετίες μετά την ήττα των Γερμανών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (στους οποίους επιρρίπτουν οι Κρητικοί το γεγονός ότι συνήθισαν να κατέχουν παράνομα όπλα – για τους προφανείς αντιστασιακούς λόγους, που έχουν εκλείψει όμως εδώ και… επτά δεκαετίες), έχει να κάνει, σύμφωνα με τον Θανάση Κουραβέλο, με το ότι στο νησί δεν επετεύχθη το πέρασμα στη νεωτερικότητα όπως συνέβη στη δυτική Ευρώπη.

Στο πλαίσιο του σύντομου κειμένου του εξετάζει το φαινόμενο της βεντέτας, τη διαφορά ατομισμού-εγωισμού (όπως την είχε προσδιορίσει ο Αλέξης ντε Τοκβίλ), τη σημειολογία του κεράσματος, τον ρόλο της πατρονίας στην Κρήτη, κ.ά.

 

Οι ρίζες της ανομίας
Μικρή συμβολή στην κατανόηση του ελληνικού προβλήματος
Θανάσης Πολλάτος – Θανάσης Κουραβέλος
Αρμός
94 σελ.
ISBN 978-960-615-017-3
Τιμή €9,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.