Μαίρη Βασάλου: «Το χαμένο άλλοθι»

Καμιά φορά, είναι λίγο επικίνδυνο να παρουσιάζεις ένα έργο τέχνης, διότι αυτά κατάλαβες εσύ, αλλά ένας άλλος μπορεί να καταλάβει κάτι άλλο, να νιώσει κάτι άλλο. Δεν θα μείνω στη γλώσσα της Βασάλου. Είναι υπόδειγμα. Θα μείνω στην πυκνότητα. Εάν αυτό μού το έδινες ως σενάριο μιας ταινίας, θα σου έλεγα ότι ναι, είναι μία ταινία. Η Βασάλου κάνει το εξής δύσκολο: δεν σου επιτρέπει να ονειρευτείς και να φτιάξεις εικόνες, σου τις δίνει με απίστευτες λεπτομέρειες και είναι συνεχώς σαν να βλέπεις μια ταινία. Δηλαδή δεν είναι ένας πίνακας ζωγραφικής, όπου ο καθένας μπορεί να πει ό,τι θέλει· είναι ένα άλλου τύπου βιβλίο, που σ’ αφήνει αν θέλεις, αν μπορείς, αν αντέχεις, να σκεφτείς τα δικά σου.

Η Βασάλου έχει αποτυπώσει την περίοδο του μεσοπολέμου με μια γλώσσα εποχής, δηλαδή αν πει κάποιος ότι αυτό το μυθιστόρημα γράφτηκε, ας πούμε, το 1935 ή το 1945 για τον μεσοπόλεμο, θα σε πείσει αμέσως. Εδώ λοιπόν είναι το δύσκολο, κατά την ταπεινή μου άποψη βεβαίως: δεν σου δίνει περιθώρια. Είναι σαν να βλέπεις, επαναλαμβάνω, μια ταινία, όπου οι λεπτομέρειες, τα έπιπλα, οι κινήσεις, τα μάτια, τα βλέμματα, ο λόγος, είναι δεδομένα – δεν μπορείς να πεις «εδώ δεν είναι έτσι». Επίσης, έχει φτιάξει τα σκηνικά, τέτοια σκηνικά που είναι σαν να έχει ζήσει εκείνη την περίοδο, και ξέρετε, δεν είναι εύκολο· δεν σημαίνει ότι διάβασα, είδα ένα ντοκιμαντέρ και κατάλαβα. Όλοι μέσα μας ξέρουμε για παλιότερα έπιπλα, για παλιότερα σπίτια, για παλιότερες σκάλες, για παλιότερους δρόμους, αλλά η Βασάλου έχει ένα βλέμμα σαν να βλέπεις φιλμ εποχής.

Δηλαδή δεν είναι ένας πίνακας ζωγραφικής, όπου ο καθένας μπορεί να πει ό,τι θέλει· είναι ένα άλλου τύπου βιβλίο, που σ’ αφήνει αν θέλεις, αν μπορείς, αν αντέχεις, να σκεφτείς τα δικά σου.

Δεν θα αναφερθώ καθόλου στο περιεχόμενο του βιβλίου, πιστεύω πολύ στην υποκειμενική ματιά του κάθε θεατή, ακροατή ή αναγνώστη στην παρούσα φάση. Έπειτα από σχεδόν οκτώ χρόνια κρίσης, είναι σαν όλοι μας σχεδόν να οφείλουμε –δεν ξέρω πού, στον εαυτό μας φαντάζομαι– να γράψουμε ένα βιβλίο. Εγώ δεν ανήκω σ’ αυτή την κατηγορία, αλλά πιστεύω ότι είναι καλό να βγαίνουνε δεκάδες βιβλία, κι ας είναι και σκουπίδια. Γιατί και το σκουπίδι κάνει κάτι καλό: σου ξεχωρίζει το διαμάντι. Και τούτο εδώ είναι ένα διαμάντι. Η Βασάλου είναι μια σκηνοθέτις που έχει δημιουργήσει και τα κουστούμια και τα σκηνικά, έχει γράψει τη μουσική, έχει σχεδιάσει τους φωτισμούς, και μένουν οι ηθοποιοί να μιλήσουν και να πράξουν αυτά που θα δούμε σε μια οθόνη.

vaslou Εγώ θα το ευχόμουν ειλικρινά να πέσει το βιβλίο αυτό στα χέρια ενός σκηνοθέτη, ενδεχομένως με τις όποιες περικοπές, και να γίνει μια ταινία από αυτές που βλέπουμε και λέμε «καταπληκτική, υπέροχη!» – δεν θα πω ονόματα, και μιλάω για Έλληνες. Βέβαια, αν η Μαίρη Βασάλου ήταν γεννημένη στην Αμερική, αυτό το μυθιστόρημα θα γινόταν σίγουρα ταινία.