Η τεράστια οικονομική κρίση των τελευταίων ετών στην Ελλάδα έδωσε την αφορμή σε μια σειρά λογοτεχνικών αφηγήσεων. Το ίδιο θέμα υπήρξε το έναυσμα για το μυθιστόρημα του Π. Πετράκη, καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών στο ΕΚΠΑ: «Ζω και ζούμε όλη την κρίση που έχει πέσει στους ώμους μας εδώ και αρκετά χρόνια. Χτίζαμε μια ζωή, θέταμε στόχους και παρακολουθούσαμε το αποτέλεσμα, συγκρίνοντας συνεχώς το τι πετυχαίναμε με το τι συνέβαινε σε όλο τον κόσμο. Ιδίως στη μεσαία τάξη […]. Ήρθε η κατάρρευση και το πετραδάκι μπήκε στο παπούτσι μου να “αρχίσω” να γράφω» («Ο Παναγιώτης Πετράκης σε α΄ πρόσωπο», Diastixo.gr, 26 Φεβρουαρίου 2018).

To πρώτο στοιχείο που με τράβηξε στο μυθιστόρημα ήταν ο τίτλος Να το πεις της νύχτας σου, πρωτότυπος και ευρηματικός, γιατί μπορεί να σημαίνει πολλά και να ανοίγει πολλές κατευθύνσεις στον νου του αναγνώστη. Η ερμηνεία του στο τέλος του κειμένου είναι θετική, καθώς η νύχτα, που συνήθως τη συνδέουμε με μυστήρια, εγκλήματα και φαντάσματα, μεταμορφώνεται σε νύχτα βοηθό, σε ώρα όπου ο άνθρωπος αυτοσυγκεντρώνεται και προσπαθεί να λύσει τα προβλήματά του.

Το δεύτερο και κύριο στοιχείο είναι το πολυεπίπεδο θέμα του, που συνδυάζει την αστυνομική πλοκή με την κοινωνική κριτική και την υπερφυσική και μεταφυσική διάσταση. Επιπλέον, μέσα από την αφήγηση, τα διάφορα επεισόδια και την τύχη των ηρώων, ξετυλίγεται η ιστορία της Ελλάδας από το 1998 ως πολύ πρόσφατα, από τα χρόνια της ευφορίας, δηλαδή, ως τα χρόνια της μεγάλης οικονομικής –και όχι μόνο– κρίσης.

Υπάρχει, λοιπόν, ένας παραλληλισμός: η δολοφονία, το κίνητρο του δολοφόνου και η θεωρία που αυτός αναπτύσσει για τη δύναμη της εξουσίας έρχονται ως παράλληλο της «ελληνικής τραγωδίας». Επιπλέον, η σύμπτωση της γνωριμίας όλων των ηρώων με τον δολοφόνο και τον αδελφό του χρωματίζει αυτό που και οι ίδιοι παραδέχονται στο τέλος: «ξέραμε, αλλά δεν προσέξαμε αρκετά, δεν συζητήσαμε μαζί, δεν κινητοποιηθήκαμε». Αν και η φράση αφορά στην αποκάλυψη των εγκληματιών, ισχύει και γενικότερα για τους κατοίκους αυτής της χώρας, που «άβουλοι» (όσοι δεν φρόντισαν να επωφεληθούν) παρακολούθησαν την οικονομική της κατάρρευση. 

Ο Π. Πετράκης, με γνώση επιστημονική, κριτική ματιά αλλά και λογοτεχνική ευαισθησία, συνθέτει ένα ενδιαφέρον και καλογραμμένο μυθιστόρημα, το οποίο προσφέρει βαθύτερες νύξεις για ένα μεγάλο εύρος ζητημάτων πολιτικής, οικονομίας, ιστορίας, δημόσιας και ιδιωτικής ηθικής.

Στο μυθιστόρημα συνδυάζονται αρμονικά ο ρεαλισμός, καθώς έχουμε την παρακολούθηση της ζωής στην Ελλάδα με την επισήμανση όλων των «μεγάλων» και μικρών δημόσιων γεγονότων της περιόδου, με την παρουσία συμβόλων, με το υπερφυσικό και μεταφυσικό στοιχείο και με τον σχολιασμό των μύθων του Σίσυφου και του Οιδίποδα (της ματαιότητας της ανθρώπινης ζωής και της αναζήτησης της αλήθειας). Επιπλέον, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σχόλια για την εξουσία, την κάθε είδους εξουσία, πολιτική, οικονομική, ερωτική, ιεραρχίας, που διατρέχουν το κείμενο.

Για την αφήγηση, που εκτείνεται σε αρκετές λεπτομέρειες χωρίς να ακολουθεί έναν γρήγορο ρυθμό που να υπογραμμίζει τη δράση και την αγωνία για την έκβαση, είναι εύστοχα όσα ο συγγραφέας έχει πει: «Δεν συμφωνώ με τη δημιουργία που με την περιγραφή ακραίων καταστάσεων επί σκηνής αναζητά τρόπους να κρατήσει αιχμάλωτο τον αναγνώστη. […] Η πραγματικότητα, όπως και το μυθιστόρημα, εξελίσσεται με έναν υποδόριο τρόπο. Το κρύο της χέρι καταλαμβάνει τη ζωή χωρίς να δώσει την ευκαιρία στους πρωταγωνιστές να κινητοποιηθούν και να αντιδράσουν, προετοιμάζοντας τη ζωή τους γι’ αυτό!» («Ο Παναγιώτης Πετράκης σε α΄ πρόσωπο», ό.π.)

Συμπερασματικά, ο Π. Πετράκης, με γνώση επιστημονική, κριτική ματιά αλλά και λογοτεχνική ευαισθησία, συνθέτει ένα ενδιαφέρον και καλογραμμένο μυθιστόρημα, το οποίο προσφέρει βαθύτερες νύξεις για ένα μεγάλο εύρος ζητημάτων πολιτικής, οικονομίας, ιστορίας, δημόσιας και ιδιωτικής ηθικής.

Η Έρη Σταυροπούλου είναι ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας.

Να το πεις της νύχτας σου
Παναγιώτης Πετράκης
Ροπή
460 σελ.
ISBN 978-618-5289-17-1
Τιμή: €19,08

Twitter