Ο Στάμος Τσιτσώνης, στο βιβλίο του με τον τίτλο Μια διαφορετική μέρα, μέσα από είκοσι τέσσερα διηγήματα –όπως οι ώρες μιας ημέρας– μας διηγείται ιστορίες με βασικό στοιχείο τους το παραμύθι, την προσδοκία και την ελπίδα μιας διαφορετικής/καλύτερης ημέρας.

Πλούτος έκφρασης συνθέτει ένα μικρό σύμπαν πολύχρωμο και μαυρόασπρο, σαν ταινία του Βιμ Βέντερς. Εικόνες καθημερινότητας αναμειγνύονται με εικόνες φαντασίας, μπλέκουν το πραγματικό με το φανταστικό αναδεικνύοντας και προβάλλοντας την ικανότητα του συγγραφέα να προσθέτει ένα δεύτερο σκηνικό δίπλα σε αυτό της πραγματικότητας. Ένα σκηνικό ρευστό, φανταστικό, παραμυθένιο. Ανθρώπινο! Μέσα σε αυτό οι ήρωες παλεύουν την πραγματικότητα αυτόνομοι, ατρόμητοι σαν τον Αντάρ, που θέλει να περάσει στην απέναντι όχθη – ή μήπως στον απέναντι κόσμο;

Ίσως και ο συγγραφέας να μην την αντέχει. Να θέλει με αυτό τον τρόπο να την υπερβεί.

Στις αφηγήσεις του, κάποιοι ήρωες με ενθουσιασμό και παραζάλη ζουν στα δικά τους στενά τοπικά περιθώρια και δεν είναι σίγουροι εάν «τα Σφακιά είναι Ελλάδα». Άνθρωποι και όπλα συνυπάρχουν με το εξίσου εγκληματικό, άνθρωποι και ειδήσεις στα χέρια της δημοσιογραφίας. Κι ένας σκύλος, ράτσας, Τζακ Ράσελ. Είναι υπαρκτός, άραγε; Δεν τον βλέπουν όλοι. Όμως, υπήρχε και πολλά χρόνια πριν. Ίδια ράτσα, ίδιο όνομα. Πραγματικότητα ή αποκύημα της φαντασίας; Αλλού, ένας μοναχικός συνταξιούχος κερδίζει την ανθρώπινη παρουσία στη ζωή του με το να κρυφακούει στο εστιατόριο τη ζωή των άλλων, από τα διπλανά τραπέζια. Ενώ ο συρμός του μετρό φέρνει δύο ανθρώπους κοντά. Θέλουν να ξεφύγουν από την καθημερινότητα και περιμένουν την επόμενη «στάση». Κι η ματαιοδοξία της νιότης οδηγεί σε πλαστικές παρεμβάσεις. Ένας γιατρός χάνει το μέτρο από τις ιατρικές του κατακτήσεις, και μια γυναίκα –η γυναίκα του– γίνεται άλλη.

Άνθρωποι, άλογα, λιμάνια, κούκλες, μπλέκονται με τα ξωτικά και παίρνουν άλλες διαστάσεις, γίνονται κομμάτια των παραμυθιών των αδελφών Γκριμ, και ζωντανεύουν σαν σε πανηγύρι, όπου όλα γυρίζουν ρυθμικά σ’ ένα καρουζέλ που φθείρεται, χρωματίζεται απ’ όλους αυτούς που προσπαθούν να περάσουν στον απέναντι κόσμο. Της ελπίδας και της χαράς.

Σ’ ένα μουσείο ακόμη και τα αγάλματα ζωντανεύουν, ερωτεύονται, πληγώνονται, αιμορραγούν. Λένε τις ιστορίες τους. Ο Μ. Αλέξανδρος μέρος της ιστορίας. Κι ο Αλέξανδρος από τα Εξάρχεια, δημιουργός του γεγονότος, γίνεται και αυτός κομμάτι μιας ομιχλώδους ιστορίας.

Και η αποθέωση των τύπων, του τελετουργικού, των τυπολατρών, ιδιαίτερα στον κλήρο, που αφαιρεί κάθε λογική, γίνεται μια καταπληκτική ιστορία γεμάτη χιούμορ, σαρκασμό και ανατροπές.

Κι ο υπόκοσμος υπαρκτός. Διακινεί όπλα, διαπράττει ανομίες, αγοράζει πτυχία. Έχει δικό του κανάλι το PSEMA-TV και μεγαλομανείς προσδοκίες για το καμάρι τους, που σε λίγο θα διοικήσει τον κόσμο. Η πολιτική παρούσα και αυτή με τις πελατειακές σχέσεις, να επιλέγει παρτάκιδες και χωρίς αξίες άτομα να διαχειριστούν εξουσία, χρήμα, φήμη.

Και στο στερέωμα, δύο πανομοιότυποι πλανήτες με πανομοιότυπους κατοίκους που κάνουν τις ίδιες συζητήσεις υπάρχουν σαν να είναι ο ένας η αντανάκλαση του άλλου σε καθρέπτη. Το κατοπτρικό σύμπαν; Και ο αναγνώστης ρωτά: «Πού είναι αυτός ο πλανήτης; Ο άλλος, ο όμοιος με εμάς; Πώς τον λένε; Γη;».

Κάποιες φορές η ανάγκη για σιγουριά είναι μεγάλη. Κι οι ήρωες ξορκίζουν τον θάνατο, με την αισιοδοξία πως η καμπάνα ηχεί πάντα για άλλον. Κι ο Ορφέας, αν και τυφλός, στο μυαλό του τα έχει χρωματίσει όλα. Γεύσεις, αρώματα, αντικείμενα, ανθρώπους…

Κάθε διήγημα είναι ένα υπαρκτό κομμάτι της κοινωνίας. Το σύνολο αυτών αποτελεί την κοινωνία. Άνθρωποι, άλογα, λιμάνια, κούκλες, μπλέκονται με τα ξωτικά και παίρνουν άλλες διαστάσεις, γίνονται κομμάτια των παραμυθιών των αδελφών Γκριμ, και ζωντανεύουν σαν σε πανηγύρι, όπου όλα γυρίζουν ρυθμικά σ’ ένα καρουζέλ που φθείρεται, χρωματίζεται απ’ όλους αυτούς που προσπαθούν να περάσουν στον απέναντι κόσμο. Της ελπίδας και της χαράς.

Το Μια διαφορετική μέρα είναι ένα βιβλίο γραμμένο με τέχνη συγγραφική, γεμάτο φαντασία, ποίηση, μουσικότητα, χιούμορ και αποτελεί μια άριστη αναγνωστική επιλογή.

Ωστόσο, ξεκαρδιστικοί διάλογοι και ιλαροτραγικές σκηνές ομορφαίνουν τις σελίδες δημιουργώντας μια ευχάριστη ατμόσφαιρα στο βιβλίο και κάνοντας τους ήρωες έτσι να δραπετεύουν από την πραγματικότητα, παραμένοντας ωστόσο μέσα τους ατελείς, μόνοι, αποτυχημένοι, θλιβεροί, εκδικητικοί! Το χιούμορ θριαμβεύει. Σατιρίζει και καυτηριάζει τους σχετικούς και άσχετους, τις κυβερνήσεις και τα κριτήρια με τα οποία επιλέγονται για αυτές. Στις αφηγήσεις δεν μένει ασχολίαστος ούτε ο Θάνατος και τα «κολπάκια» του, υπονοώντας ταυτόχρονα και τους ζωντανούς νεκρούς που ζουν γύρω μας. Στο διπλανό γραφείο. Εμάς!

Σύγχρονες υπαινικτικές αναφορές σε πρόσωπα και πράγματα φέρνουν τις ιστορίες στο τώρα. Εικόνες και εμπνευσμένες παρομοιώσεις κοσμούν τις σελίδες, Οι ιστορίες δεν διατηρούν τη χρονολογική τους σειρά ούτε εντός των ίδιων διηγημάτων, προβάλλοντας τον χρόνο ρευστό και ασαφή να γίνεται ο απόλυτος πρωταγωνιστής που φέρνει την ανατροπή στο τέλος. Άλλοτε γεμάτη ευτυχία και άλλοτε σκληρή όπως η ζωή.

Οι ιστορίες εμφανίζονται σαν ένα πολύχρωμο καλειδοσκόπιο όπου το παραμύθι συναντά την πραγματικότητα κι αυτή κρύβεται.

Η χρήση της γλώσσας δίνει έναν πλουραλισμό στη γραφή και την έκφραση του συγγραφέα. Αλλάζει συνεχώς, από την ευπρέπεια στην καθημερινότητα και στις ντοπιολαλιές για να αποτυπώσει το διαφορετικό περιβάλλον των ηρώων. Ταυτόχρονα κάνει το κείμενο ανάγλυφο. Η φαντασία και το παραμύθι είναι τα βασικά στοιχεία στις ιστορίες, όπως επίσης ο σουρεαλισμός και ο ρεαλισμός. Όλα συνυπάρχουν κάτω από τη συνταγή της ευφάνταστης εμπνευσμένης γραφής και της ευρηματικής πλοκής. Μέσα από αυτά, μοιάζει οι ήρωες να αντιστέκονται στην καθημερινότητά τους, να ξεπερνούν φόρμες, στερεότυπα και να ζουν προσπαθώντας να κατακτήσουν τη «διαφορετική μέρα». Μοιάζει να ζουν στον μύθο τους.

Στο βιβλίο, ακόμη και οι προκεφαλίδες των διηγημάτων εκφράζουν ποίηση και μουσικότητα: Σαίξπηρ, Κ. Καβάφης, Beatles, Rolling Stones, Bob Dylan, The Forminx, Μαχαιρίτσας, Δευτερονόμιο, The Animals, Leonard Cohen. Στον τελευταίο ο συγγραφέας αφιερώνει και ένα ολόκληρο διήγημα, για τη μουσική και τα τραγούδια που φέρνουν γήινες συζητήσεις στους ουρανούς.

Ο Στάμος Τσιτσώνης, με δομημένη γραφή γεμάτη συναισθήματα και εικόνες, απλώνει έναν κόσμο γεμάτο αισιοδοξία, ελλείψεις και ανοχές –ενίοτε και χωρίς αξίες– που προσπαθεί να δραπετεύσει από την πραγματικότητα, σπάει τα μούτρα του, ερωτεύεται και ονειρεύεται ένα καλύτερο αύριο. Μια διαφορετική μέρα! Μέσα σε αυτές, τις γλαφυρές, παραμυθένιες και κομψές σαν μπάμπουσκες ιστορίες του, αφήνει κενά για να προσθέσει και ο αναγνώστης το δικό του παραμύθι. Το παραμύθι ομορφαίνει, γιατρεύει την πληγή και τη ζωή. Μοιάζει σαν όλοι να ψάχνουμε την απέναντι όχθη.

Κι ο αναγνώστης αναρωτιέται: Ποια μέρα είναι τελικά διαφορετική; Ή μήπως το παραμύθι είναι διαφορετικό για να την αντέχουμε; Οι ήρωες το καταφέρνουν; Εμείς;

Το Μια διαφορετική μέρα είναι ένα βιβλίο γραμμένο με τέχνη συγγραφική, γεμάτο φαντασία, ποίηση, μουσικότητα, χιούμορ και αποτελεί μια άριστη αναγνωστική επιλογή.

Μια διαφορετική μέρα
Στάμος Τσιτσώνης
Κριτική
256 σελ.
ISBN 978-960-586-207-7
Τιμή: €12,00

Η Τούλα Ρεπαπή είναι κριτικός λογοτεχνίας.

Άλλα κείμενα:

• Philip Bunting: «Δημοκρατία!»
• Alasdair Gray: «Poor things – Χαμένα κορμιά»
• «Για το “Grippe Morale – Μαρία Κάλλας: τελευταία πράξη” του Δημήτρη Φοινίτση με την Ολύνα Ξενοπούλου» της Τούλας Ρεπαπή
• Κωνσταντίνος Αν. Τασούλας: «Το μέγεθος και η μοίρα του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα»
• «Για την έκθεση ζωγραφικής “Εικόνες από το μέλλον” της Εβίτας Κανέλλου» της Τούλας Ρεπαπή

Twitter