Ηλίας Λ. Παπαμόσχος: «Η αλεπού της σκάλας και άλλες ιστορίες»
Η λίμνη της Καστοριάς, το ψάρεμα, το κυνήγι, τα οικόσιτα και άγρια ζώα, τα συναισθήματα, οι απάτες και οι αγάπες, τα συγγενικά πρόσωπα και άλλα πολλά ερεθίσματα γίνονται με την πένα του Παπαμόσχου συγγραφικές δαντέλες, μιάμισης σελίδας σε έκταση, σχεδόν τραύμα βελόνας. Πράγματι, χωρίς τα πεζά του ταλαντούχου συγγραφέα Ηλία Λ. Παπαμόσχου να ολοκληρώνουν μια συγκεκριμένη ιστορία, χωρίς να αποφεύγουν την ποιητικότητα, που παρούσα γίνεται η αιτία φαντασιακής προσαρμογής, παρά το αληθοφανές της υπόθεσης, χωρίς να επεκτείνεται σε πολυσέλιδες ανούσιες και βαρετές πολλές φορές υποσημειώσεις, χωρίς τέλος να ενδίδει σε αναλυτικές και αφηγηματολογικές προσεγγίσεις, η ουσία είναι πως λειτουργούν όχι απλώς ως τεκμηριωμένα έργα τέχνης, αλλά επιπλέον ως βέλη, που στόχο έχουν το θυμικό του αναγνώστη, την πολυεπίπεδη στρωμάτωση του δέκτη, τη βαθύτερη απόλαυση κειμένων άκρως υποκειμενικών, την απίστευτα μεγάλη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε πομπό και λήπτη.
Όλα τα βιβλία του Παπαμόσχου –τα οποία έχω παρακολουθήσει εξαρχής– έχουν την ίδια μορφική εικόνα. Άρα δεν πρόκειται για μια συγγραφική και παραμυθιακή παραξενιά, η οποία και χτύπησε κατακούτελα τον πεζογράφο, με χαρακτηριστικά ποιητή, αλλά μια φιλοσοφημένη και αναμενόμενη επιλογή, να μιλά σύντομα και περιεκτικά, παντρεύοντας τις δύο τέχνες με τον καλύτερο τρόπο. Αυτή η επιλογή όχι μόνο πετυχαίνει να δώσει ιστορίες που δεν μπορείς να τις κατατάξεις εδώ ή εκεί, αλλά επιπλέον απαιτεί μια μέθοδο αφήγησης, μια καινούργια συνειδησιακή προτροπή. Ο Παπαμόσχος θα μείνει στην πεζογραφική παρακαταθήκη ως ένας δημιουργός που κατάφερε να μας κάνει να διαβάζουμε πεζά με ποιητική προδιάθεση, και ποίηση με πεζογραφικούς όρους. Κάτι εντελώς πρωτόγνωρο, κάτι εντελώς περιποιημένο, που για να κριθεί και να αξιολογηθεί οφείλει κανείς να είναι γνώστης, να είναι μέτοχος της σύζευξης που επέρχεται, της πεζοποίησης εν γένει από άλλες προτάσεις, που σε τίποτα δεν πλησιάζουν την εκπληκτική ισορροπία με την οποία διαχειρίζεται τις δύο τέχνες ο εν λόγω δημιουργός. Κάτι επίσης που παρατηρείται στο τέλος του κάθε κειμένου, όπου έπειτα από μία συνετή αφηγηματική γλωσσική εκφορά έρχεται μια μη αναμενόμενη ποιητική ανατροπή, με την οποία και πρέπει να προσαρμοστεί κανείς άμεσα, προκειμένου να μη χάσει τη μέγιστη σημασία της, την τεράστια αξία της.
Ο Παπαμόσχος θα μείνει στην πεζογραφική παρακαταθήκη ως ένας δημιουργός που κατάφερε να μας κάνει να διαβάζουμε πεζά με ποιητική προδιάθεση, και ποίηση με πεζογραφικούς όρους.
Είπαμε ήδη αρκετά για το πώς ο συγκεκριμένος δημιουργός εργάζεται και για τη σχέση του με τον πεζό και ποιητικό λόγο, για το πόσο περισσότερη ποίηση βάζει στον πεζό και το αντίστροφο, υπάρχει όμως ένα άλλο σημείο που κατά τη γνώμη μου έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: ο Παπαμόσχος σε καμία των περιπτώσεων δεν επιθυμεί να μπερδέψει κανέναν, δεν επιδιώκει να κάνει ερεβώδη και σκοτεινά πεζογραφήματα, δεν θέλει να διαβάζουμε χωρίς να καταλαβαίνουμε τίποτα σε κάποια πεζά ποιήματα που δεν δρομολογούν εξελίξεις. Το αντίθετο, κινείται μέσα σε πλαίσια με στρωτή αφήγηση, με αρχή μέση και τέλος, με προσωπική αναφορά, με διαμορφωμένη επίκληση απέναντι σε νοηματικούς προσανατολισμούς. Το γεγονός αυτό όπως και αν το δει κανείς, απ’ όποια δηλαδή οπτική γωνία, μας επαναφέρει σε άγνωστες πτυχές της πεζογραφίας της τελευταίας δεκαετίας, όπου πολλοί νέοι πεζογράφοι αρχίζουν την καριέρα τους υποκύπτοντας σε κάποιους μινιμαλισμούς, με έντονη φαντασία και απουσία ρεαλισμού, πράγμα που ο Παπαμόσχος καλλιεργεί με εκπληκτική δεινότητα. Προχωρώντας δε και φτάνοντας αισίως στο πέμπτο βιβλίο του, καταφέρνει, πάντα ωθούμενος από την προσωπική του λογοτεχνική μέθοδο, η ποίηση να αποτελεί το καλύτερο μέρος των κειμένων, έχουμε δηλαδή μια μείωση της ποιητικότητας, ενώ αντιθέτως σε ολόκληρο το υπόλοιπο μέρος να υπάρχει μια θεωρητική αναπροσαρμογή, μια ανάσα διαλόγων, ένας εικονοποιητικός οργασμός.
Αν πειστήκατε για την αξία του βιβλίου Η αλεπού της σκάλας με όσα αναπτύξαμε παραπάνω, αναζητήστε το, διαβάστε το και διαδώστε το. Κάνοντας αυτή την κίνηση, αυτόματα –είναι σίγουρο– θα επιζητήσετε τα προηγούμενα έργα, που έχουν την ίδια δυναμική, που έχουν το ίδιο ύψος, ήθος και βάθος. Γιατί έτσι δίνουμε ώθηση σε έναν συγγραφέα αληθινά ταλαντούχο να συνεχίσει να γράφει, να συνεχίσει να εκδίδει, να συνεχίσει να είναι παρών. Και επιπλέον γιατί, σας πληροφορώ, είναι άκρως διακινδυνευμένο, άκρως δυσχερές να μπορεί να ενσωματώνει κάποιος ποίηση στο πεζό κείμενο και αυτό να μη χάνει το παραμικρό απ’ τη χροιά του, οι δύο τέχνες να λειτουργούν αρμονικά και παράλληλα να μπορεί να διακρίνει κανείς την πυκνότητα ενός ατομικού λόγου έξω από αλλότρια στοιχεία που συνυπάρχουν εμφανώς.
Η αλεπού της σκάλας και άλλες ιστορίες
Ηλίας Λ. Παπαμόσχος
Κίχλη
64 σελ.
Τιμή € 10,00
