fbpx
Μάγδα Τσιρογιάννη: «Μαλαματένια» κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

Μάγδα Τσιρογιάννη: «Μαλαματένια»

Η Ιστορία της Ελλάδας; Η ιστορία της ηρωίδας; Η Ιστορία ενός λαού; Τα ήθη και τα έθιμα; Η θρησκευτική πίστη; Η μεταφυσική; Ό,τι και να πεις ότι περιέχει το βιβλίο είναι σωστό. Συγγραφέας η Μάγδα Τσιρογιάννη, η οποία αναλαμβάνει να παρουσιάσει τη δική της μικρο-ιστορία με τον τίτλο Μαλαματένια. Πρόκειται για μια οικογενειακή ιστορία με φόντο την άλλη, την επίσημη. Και η μεν επίσημη εξιστορεί τα γεγονότα στα πεδία των μαχών και λογαριάζει με αριθμούς: Τότε και εκεί, τόσοι πήγαν, τόσοι νεκροί, τόσοι τραυματίες, τόσοι γύρισαν· τόσο ήταν το κόστος και τόσα χρειάστηκαν για την ανοικοδόμηση της χώρας. Η άλλη όμως, η οικογενειακή, είναι η ιστορία στην οποία συμμετέχει η ίδια η συγγραφέας, μπαίνοντας μέσα στο γεγονός με ονοματεπώνυμο, βλέποντας τα πράγματα να παίρνουν μορφή, ζώντας τα γεγονότα και νιώθοντας την άγρια γραφίδα της Ιστορίας να χαράζει το πετσί της γενιάς της. Οι ήρωες δεν είναι οι επώνυμοι πρωταγωνιστές, αλλά επώνυμοι για την οικογένεια μόνο. Έχουν όνομα, τόπο καταγωγής, προσωπική ζωή, βάσανα. Δεν είναι απλώς αριθμοί. Τέτοια ιστορία έχει γράψει η Τσιρογιάννη. Είναι κυρίως η ιστορία των γυναικών που ανέκαθεν σήκωναν το βάρος του σπιτιού και του αγώνα της ζωής, αφανείς και αθόρυβες. Η γιαγιά και μάνα – Ανθούλα, η θεία – Ελένη, η κόρη – Μαρία. Αλλά και η Μαγδαληνή και η Λενίτσα και η Κυρατσώ και άλλες πολλές. Βεβαίως, διαπλέκονται στην ιστορία και οι άντρες – πατεράδες, σύζυγοι και γιοι, αδελφοί και γαμπροί, θείοι, γείτονες και άλλοι. Όμως οι γυναίκες, οι τρεις πρώτες, καταγεγραμμένες στο βιβλίο, σαν τις Μοίρες, συνθέτουν έναν χορό γυναικών που «μορφοκουβεντιάζοντας» ξαναθυμούνται την ιστορία της οικογένειας, από τη μεριά του πατέρα και από τη μεριά της μάνας, πάνω στη «Μακρινίντζα» του Πηλίου, όπου η συγγραφέας διακρίνει «τις γενιές σαν τα βουνά τη μια μέσα στην άλλη», και στην Αγία Παρασκευή αργότερα.

Το βιβλίο παίρνει τον τίτλο του –Μαλαματένια– από τη φράση «ένα κομμάτι μάλαμα» που έλεγε η μητέρα της για πρόσωπα «εγνωσμένης φιλαλληλίας και καλοσύνης, όπως η αδελφή της η Ελένη», η βασική ηρωίδα του βιβλίου. Μοιράζεται σε τρία μεγάλα μέρη και κάθε μέρος σε πολλά επιμέρους κεφάλαια. Η μικρο-ιστορία μπλέκει στις μυλόπετρες της άλλης, της επίσημης Ιστορίας, και ό,τι επιζήσει από αυτή την τριβή θα αποτελέσει το υλικό για τη ζύμη της αναδημιουργίας.

Η συγγραφέας, επιλέγοντας το συγκεκριμένο γλωσσικό εργαλείο, έφερε τις εποχές κοντά, ζωντάνεψε το μακρινό παρελθόν, ένωσε άμεσα τον καρπό με τη ρίζα, έδειξε το βάθος του χρόνου, μίλησε για ήθη, έθιμα και νοοτροπίες με μια ποικιλία ήχων, όπου η γλώσσα κόβει φωνήεντα και συντέμνει τις λέξεις σαν να χορεύει υπερπηδώντας τα χαντάκια και τα αγκωνάρια του άγριου και ταλαιπωρημένου τοπίου, όπου έζησαν οι άνθρωποι της γενιάς της.

Εν αρχή η Μακρινίτσα, το Πήλιο και ο Κένταυρος, το «εινοσύφυλλον» κατά τον Όμηρο, «αιθύ» κατά τον Ησίοδο και «υλήεν», δηλαδή βουνό με δέντρα που θροούν, με γκρεμούς και δάση. Και από τον μύθο η αφήγηση τρέχει στα βυζαντινά χρόνια κι έπειτα στην Τουρκοκρατία, κι έπειτα στα σύγχρονα – πόλεμο και Κατοχή, μετανάστευση, εσωτερική και εξωτερική.

Συνοικέσια, γάμοι και γεννητούρια, θάνατοι μικρών και μεγάλων, οικονομικές δυσκολίες, ζωή – αγώνας για την επιβίωση. Και οι γυναίκες στο σπίτι, στον αργαλειό και στο κέντημα, στις αγροτικές εργασίες, στα καθήκοντα εκείνα που σήμερα φαντάζουν μακρινά και τα οποία η εξέλιξη κατέστησε περιττά και τα έβαλε στην άκρη ως παλιομοδίτικα. Όμως τότε ήταν απαραίτητα για την οικιακή οικονομία. Υπάρχουν στιγμές που η συγγραφέας είναι τόσο λεπτομερώς περιγραφική στο πώς φτιάχνεται μια χορτόπιτα π.χ. που νομίζει κανείς πως ακολουθώντας τις οδηγίες θα τη φτιάξει και σήμερα και θα είναι το ίδιο νόστιμη. Ναι, θα είναι το ίδιο νόστιμη διότι στα συστατικά της τα απαραίτητα, στα εκ των ων ουκ άνευ, είναι η μνήμη και η αγάπη, η φτώχεια και η ανάγκη, που έδινε αξία ιδιαίτερη στα έργα αυτών των γυναικών.

Και άλλα πολλά θα μας αφηγηθεί, εκείνα που οι αφελείς γυναίκες πιστεύουν και καλά κάνουν. Γιατί δεν μπορεί να βρει σύζυγο η Μαγδαληνή; Επειδή την έχει καταραστεί η πρώην, και παραλίγο, πεθερά. Όμως την κατάρα θα λύσει μια καλή γειτόνισσα και η Μαγδαληνή θα παντρευτεί τον Γιάννη Τσιρογιάννη, και να πώς προκύπτει η συνέχεια.

Και γεννάται το ερώτημα: Ποια μυστική αλληλουχία, της οποίας αγνοούμε τους κανόνες, συνέχει αυτά τα παράδοξα, τα τυχαία, που η σύμπτωση τα κάνει να μοιάζουν με θαύματα και έτσι αποκτούν ιδιαίτερη σημασία; Μήπως είναι η ανθρώπινη πίστη και η δύναμη της βούλησης και της επιθυμίας που κάνει δυνατό το αδύνατο; Αρκεί μια πίτα στον Άγιο Φανούριο για να βρεθεί η χαμένη χρυσή καρδιά, δώρο του αρραβωνιαστικού, αναντικατάστατο στον καιρό του; Είναι το κακό μάτι που μπορεί να ρίξει στο κρεβάτι έναν ζωντανό και δυνατό άνθρωπο; Είναι σημαδιακό το όνειρο που έρχεται να επιβεβαιώσει την τηρούσα τα έθιμα πως καλά κάνει και μνημονεύει τους νεκρούς της; Ου ράδιον πεισθήναι ούτε καταφρονήσαι, έλεγε ο Αριστοτέλης. Και μπορεί τα ερωτήματα να παραμένουν αιωρούμενα και η λογική να απορρίπτει τη δύναμη της μεταφυσικής, η ψυχή όμως ενός αθώου ανθρώπου τούς δίνει υπόσταση και τα καθιστά μέρος του παιχνιδιού, και ας λέει ό,τι θέλει η απομυθοποιητική λογική.

Το βιβλίο διαβάζεται με πολύ ενδιαφέρον, σαν παραμύθι, σαν λαϊκό αφήγημα, σαν ιστορία από αυτές που έλεγαν κάποτε οι γιαγιάδες. Και έτσι ξεκίνησε· με την Ανθούλα, την Ελένη και τη Μαρία, μόνο που είναι ιστορία αληθινή, αφηγημένη στη γλώσσα της εποχής και του τόπου των ηρώων. Η συγγραφέας, επιλέγοντας το συγκεκριμένο γλωσσικό εργαλείο, έφερε τις εποχές κοντά, ζωντάνεψε το μακρινό παρελθόν, ένωσε άμεσα τον καρπό με τη ρίζα, έδειξε το βάθος του χρόνου, μίλησε για ήθη, έθιμα και νοοτροπίες με μια ποικιλία ήχων, όπου η γλώσσα κόβει φωνήεντα και συντέμνει τις λέξεις σαν να χορεύει υπερπηδώντας τα χαντάκια και τα αγκωνάρια του άγριου και ταλαιπωρημένου τοπίου, όπου έζησαν οι άνθρωποι της γενιάς της. Οι γυναίκες, κυρίως, που διαιώνισαν τη ζωή κατά φύσιν και τη διοίκηση του οίκου κατ’ έθος και κατά συνθήκην. Οι γυναίκες, που σηκώνουν το βάρος πάντα και με την πίστη τους κάνουν πραγματικότητα τα όνειρα, βλέπουν οράματα, γίνονται προφήτισσες και σαν αληθινές ηρωίδες ανανεώνουν το θαύμα της ζωής. Οι μαλαματένιες όλες εκείνες, κρίκοι της αλυσίδας στη γενιά της Ελένης της Μαλαματένιας.

Μαλαματένια
Χρονικό
Μάγδα Τσιρογιάννη
Το Ροδακιό
318 σελ.
Τιμή € 19,17
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Ελένη Καραγιάννη: «Το κόκκινο τάπερ»

Όταν έφτασε στα χέρια μου αυτή η πρώτη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Καραγιάννη ήμουν βέβαιη, διαβάζοντας τον τίτλο, ότι θα ήταν γεμάτη αγάπη όπως ένα μαμαδίστικο «κόκκινο τάπερ» και δεν γελάστηκα....

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Γιώργος Αγγελίδης: «Σκοτεινή κληρονομιά»

Η Σκοτεινή κληρονομιά του Γιώργου Αγγελίδη αποτελεί μια ενδιαφέρουσα αφήγηση, που συνδυάζει με δεξιοτεχνία τη φαντασία και το κοινωνικό δράμα. Ο συγγραφέας, μετά την «Τριλογία του φεγγαριού», αποφασίζει να...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»

Το τελευταίο πεζογραφικό βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη έρχεται για να διευρύνει τα όρια του αφηγηματικού λόγου και τον κάνει να εναγκαλισθεί μεθόδους και τεχνικές του θεάτρου και, συγκεκριμένα,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.