Ξεκινάμε το παρόν κείμενο με ό,τι αφορά τη συγγραφέα: καλλιέργεια, ευρύτητα γνώσης, εντιμότητα, γνησιότητα, λογοτεχνική κτήση, αφηγηματική ικανότητα, αναλυτική παράθεση και πάνω απ' όλα ευρυμάθεια χαρακτηρίζουν τη χαρισματική πεζογράφο Μαρία Σκιαδαρέση. Η οποία στο μυθιστόρημα εποχής που παρουσιάζει, κερδίζει το στοίχημα, ρισκάρει και δεν χάνει, καθώς ένα τεράστιο σε έκταση έργο διαβάζεται μονορούφι και πετυχαίνει αναγνωστική απόλαυση, παράλληλα με έντονο προβληματισμό και επιπλέον με φόντο τα πολιτικά γεγονότα που συντάραξαν τα Επτάνησα και, ιδίως την Κεφαλονιά, κατά τον 19ο αιώνα. Η Μαρία Σκιαδαρέση κατέχει όλα τα εφόδια που ένας εργάτης του λόγου χρειάζεται, προκειμένου να γράψει ένα έργο αναφοράς, το οποίο διαβάζεται σήμερα και θα διαβάζεται για πάντα, θα δέχεται έντονες κρίσεις, θα γίνεται αντικείμενο συζητήσεων, θα γίνεται μπούσουλας για όσους επιθυμούν να γράψουν εκτενή μυθιστορήματα, θα προκαλεί αίσθηση, τέλος, θα προτείνει δεύτερη και τρίτη επαφή μαζί του, ώστε να μην ξεφύγει η παραμικρή λεπτομέρεια, που όμως είναι σημαντική. Η Μαρία Σκιαδαρέση, που έχει γράψει διήγημα, μυθιστόρημα, νουβέλα και βιβλία για τα παιδιά, με το Χάλκινο γένος φθάνει στο απόγειο της συγγραφικής της συστάδας, φτάνει στην κορύφωση της προσωπικής της δημιουργίας και συμπερασματικά γίνεται ακριβώς οικοδόμος και μάλιστα παλιότερης εποχής, κτίζοντας ένα οικοδόμημα αισθησιακό, συναρπαστικό, ερωτικό και μακρόσυρτο σαν οδυνηρό μοιρολόι.

Και τώρα, ας έρθουμε σ' αυτό καθεαυτό το έργο: κάθε προσπάθεια μεταφοράς στο χαρτί ενός τόσο πολύπλοκου και πολυδαίδαλου μύθου, καθίσταται εκ των πραγμάτων αδύνατη. Γιατί αν μιλήσει κανείς για τον Κλάρη, θα αδικήσει τον γιατρό Φωκά, γιατί αν μιλήσει κανείς για τον Νικηφόρο, θα ξεχάσει τον Κοσμέτο, γιατί αν μιλήσει κανείς για τη Ροζαλία, θα αφήσει στο περιθώριο τη Μαριγώ, γιατί αν δηλώσει κάτι για τη Μαριετίνα θα αδικήσει την Όρσολα, γιατί αν αναφέρει κάτι για τον Ρόκκο, θα παραμερίσει τον Μαρίνο, γιατί τέλος αν μιλήσει κανείς για την Έλενα, θα ξεχάσει τον Άγγλο σύζυγό της και αν γράψει κάτι για την Έρση, θα ξεγελάσει τον Μίκιο τον αδερφό της. Η συνδυαστική ικανότητα της Σκιαδαρέση στον τομέα της αφηγηματικής τεχνικής με την όποια εργάζεται, είναι τόσο εξωστρεφής και θεματική, τόσο λεπτομερής και βαθμιαία αναλυτική, που παρότι το μυθιστόρημα, όσο και ο πραγματικός χρόνος, στην ουσία σπάνε σε χίλια κομμάτια, καταφέρνει σχεδόν ως πηγαινέλα, αφενός να δίνει ερμηνεία σε γεγονότα που δεν εξετάζει αμέσως, αφετέρου κρατά το ενδιαφέρον αμείωτο, αφού η επιστροφή σε κάτι παρελθοντολογικό γίνεται με τρόπο που ενισχύει και πάλι την πλοκή. Μοιράζοντας γενικώς θανάτους γυναικών, ως επί το πλείστον, η Σκιαδαρέση –ως γυναίκα και η ίδια είναι πιο ευαίσθητη στα θέματα που αφορούν το φύλο της– συγκινεί ιδιαίτερα, καθώς είτε από κακιά αρρώστια, είτε πάνω στη γέννα, είτε από ψυχολογικά προβλήματα, οι γυναίκες που χάνουν τη ζωή τους, αφήνοντας πίσω άντρες και παιδιά, δεν ακολουθούν μια θα λέγαμε πορεία προς τα γηρατειά, απλώς υπακούουν σε μια μοιραία για αυτές συγκυρία, δίνοντας εντυπώσεις και διαστάσεις στη μυθιστορηματική συνέχεια. Αλλά, ακόμη άλλα υλικά, όπως αφέντες και δούλοι, μορφωμένοι και έμποροι, επιστήμονες και αναλφάβητοι, κατακτητές και επαναστάτες, που χαρακτηρίζουν την ποιότητα του έργου, κατά τη Βρετανική κατοχή στην Κεφαλονιά, λίγο πριν από την επανάσταση του 1821 και πολύ αργότερα, στην ένωση με την Ελλάδα όλων των Ιονίων νήσων, κυριολεκτικώς και χωρίς υπερβολή, πλην των ανθρώπων και των λόγων, μας κάνει επίσης συμμέτοχους η πολιτική πρόζα εποχής που συναρπάζει.

Ας δούμε λίγο πώς εργάζεται η Σκιαδαρέση: το μυθιστόρημα Χάλκινο γένος είναι γραμμένο πάνω απ' όλα με ψυχή. Η γυναικεία φύση της συγγραφέως, χωρίς να υποτιμάται σε μελό ή παραλογοτεχνικές συνισταμένες αλλά έχοντας μια γνήσια ευαισθησία, πετυχαίνει να προσδιορίσει στο έργο της τους κόπους κάποιων γενεών, δουλεύοντας μορφικά και πάσχοντας απ' τις απιθανότητες που βρίσκουν τους ήρωες, συμπάσχοντας μαζί τους, θρηνώντας για τους θανάτους τους, έτσι ώστε η ατμόσφαιρα να είναι βαριά και το ύφος θλιμμένο, χωρίς να έχει την ανάγκη κάποιας χαράς, όπως για παράδειγμα θα μπορούσε να γίνει σε μια γέννα, καθώς και εκεί κάτι πάλι θα συμβεί και θα μελαγχολήσει. Η Σκιαδαρέση δεν φείδεται αναλύσεων, παραμέτρων, σελίδων ολάκερων, προκειμένου να διατυπώσει ό,τι νομίζει πως της είναι χρήσιμο στη μυθοπλασία, την οποία κατεβάζει απ' το μυαλό της στο χαρτί με εκπληκτικό ρεαλισμό, νηνεμία και συνέπεια. Κι ενώ ο πολιτικός ορίζοντας ορίζεται ως προκάλυμμα και όχι ως κεντρική ιδέα, καθώς έτσι ορίζεται η ιστορία της οικογένειας Κλάρη, ρίζες της οποίας ενυπάρχουν απ' την εποχή των Σταυροφόρων, έχει κανείς την εντύπωση πως το συγκεκριμένο νησί πέρασε τα πάνδεινα μέχρι την ένωση με την Ελλάδα, που σηματοδότησε το τέλος των απαγορεύσεων, την ελευθερία του Τύπου και τη λαϊκή επανάσταση που εδραιώθηκε. Η Σκιαδαρέση υποχρεούται να θέσει τους πρωταγωνιστές της στο πλάνο της πολεμικής αντιπαλότητας, ωστόσο δεν είναι αυτή η πρότερή της επιλογή, περισσότερο εκτιμά ό,τι συμβαίνει σε κοινωνικό επίπεδο. Εν κατακλείδι, το νέο που γεννιέται και που το αντιπροσωπεύουν ο Νικηφόρος, ο Κοσμέτος, ο Ρόκκος και ο Μαρίνος αργότερα, έχει τη μήτρα του στο οικογενειακό περιβάλλον, από εκεί θα ξεκινήσει η επανάσταση απαλλαγής απ' τα οικογενειακά δεσμά και στη συνέχεια ολάκερης της τοπικής και εθνικής περιοχής.

Υπέροχο μυθιστόρημα, μυθιστόρημα πνευματικής αναφοράς. Πράγματι, κλείνοντας κανείς το βιβλίο με το γλωσσάρι, τις σημειώσεις και το επεξηγηματικό κείμενο της συγγραφέως, έχει την εντύπωση πως για κάποιες μέρες ταξίδεψε παλιά μέσα στον χρόνο, αγωνίστηκε, πολέμησε, πάλεψε και τέλος νίκησε, όχι μόνο τον εχθρό αλλά πολύ περισσότερο τις οικογενειακές αγκυλώσεις, προσδοκώντας σ' ένα άλλο, από άποψη ποιότητας, μέλλον. Έστω και αν αυτό έχει πολλή θλίψη και πολύ αίμα μέσα του.

Χάλκινο γένος
Μαρία Σκιαδαρέση
Πατάκης
625 σελ.
Τιμή € 19,90

Ο Χρίστος Παπαγεωργίου είναι ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας.

Άλλα κείμενα:

• Αχιλλέας ΙΙΙ: «Τέλος πάντων»
• Γιάννης Στρούμπας: «Περίμετρος»
• Ηλίας Λ. Παπαμόσχος: «Ανάληψη»
• Τάκης Καμπύλης: «Το κόμμα του καλού θεού»
• Μάρω Δούκα: «Φελιτσιτά»

Twitter