Βασίλης Δανέλλης: «Ο άνθρωπος που έχασε τον εαυτό του»

Ο Βασίλης Δανέλλης γράφει ίσως το ωριμότερο έργο του, που χαρακτηρίζεται από έντονα φιλοσοφημένη διάθεση και αναζητήσεις, έχοντας ήδη στο ενεργητικό του εξαιρετικά μυθιστορήματα και αρκετές συμμετοχές σε συλλογικά έργα. «Ο άνθρωπος που έχασε τον εαυτό του» είναι τόσο ο ίδιος ο συγγραφέας όσο και ο αναγνώστης, που βυθίζονται στην ανθρώπινη ύπαρξη σε μια προσπάθεια κατανόησής της. Αγαπημένο θέμα του συγγραφέα και σε προηγούμενα βιβλία του, όμως εδώ χρησιμοποιεί μια διαφορετική τεχνική, χτίζοντας τα οχτώ διηγήματά του πάνω σε έναν γοητευτικό παραλογισμό που θυμίζει Μπόρχες.

Παίζοντας με την αληθοφάνεια και τον μαγικό ρεαλισμό, το βιβλίο είναι πλημμυρισμένο με σκοτάδια αλλά και με περίσσιο φως, με γλώσσα λογοτεχνική και δόμηση που φαντάζει άναρχη, όμως τελικά αποδεικνύεται άρτια σχεδιασμένη και καθοδηγούμενη από βαθιά συναισθήματα. Έτσι, και ενώ οι οχτώ ιστορίες φαίνονται ασύνδετες μεταξύ τους, η πλούσια φαντασία του συγγραφέα καταφέρνει να δώσει έναν κοινό παρονομαστή: τον προβληματισμό κάθε ελεύθερου ανθρώπου, ο οποίος ψάχνει να βρει τον εαυτό του πέρα από στερεότυπα και προκλήσεις.

Κυρίαρχα θέματα, η ζωή και ο θάνατος, η ανθρώπινη συνείδηση και βούληση, οι εκφάνσεις του καλού και του κακού, η μνήμη και η μνημοσύνη. Φαίνεται πως οι ήρωες δεν αρκούνται στο ότι γνωρίζουν ελάχιστα για τα παραπάνω και αρνούνται να γίνουν έρμαια του αγνώστου, όταν μάλιστα σε ανύποπτο χρόνο κάποιος από αυτούς αναφωνεί: «Όταν οι φιλόσοφοι και οι λογοτέχνες γράφουν όμορφα λόγια για τη συντομία της ζωής, για αιώνια σκοτάδια και στιγμιαίες φλόγες, δεν έχουν ιδέα για τι πράγμα μιλούν!»

Η κάθε ιστορία είναι μια αφήγηση σουρεαλιστική, με την οπτική ιδιαίτερων χαρακτήρων. Έτσι, στο άνοιγμα του βιβλίου, μια τυχαία συνάντηση του αφηγητή με έναν σύγχρονο Δον Κιχώτη, που αντί για τον Ροσινάντη ιππεύει το ηλεκτρικό του πατίνι, γίνεται η αιτία για κείνον να τον ακολουθήσει για να σώσουν τον κόσμο. Η επόμενη ιστορία έχει κεντρικό πρόσωπο κάποιον που η συνείδησή του τον κυνηγά μέσα από τους διαφορετικούς εαυτούς του, ώσπου να πάρει τη σωστή απόφαση, κι έπειτα ακολουθεί το διήγημα με τον κύριο Η. Η., που αλλάζοντας τα θολά παλιά γυαλιά του αντιλαμβάνεται την άσχημη πραγματικότητα. Η τέταρτη ιστορία δίνει τον γενικό τίτλο του βιβλίου, με κεντρικό χαρακτήρα κάποιον που χάνει τον εαυτό του ταξιδεύοντας στον χρόνο τη στιγμή της σύλληψής του, για να συμπεράνει πως:

Η ζωή δεν είναι μια στιγμιαία φλογίτσα μέσα στο αιώνιο σκοτάδι. Προηγείται μια μακρά περίοδος όπου το φιτίλι της πλέκεται σιγά σιγά μες στα σκοτάδια. Η τελευταία της στιγμή, η πιο λαμπερή, είναι η μόνη που μας δίνεται. Μας ανήκει αυτοδίκαια όμως ή θα μπορούσε να έχει δοθεί σε κάποιον άλλον;

«Ο άνθρωπος που έχασε τον εαυτό του» είναι τόσο ο ίδιος ο συγγραφέας όσο και ο αναγνώστης, που βυθίζονται στην ανθρώπινη ύπαρξη σε μια προσπάθεια κατανόησής της.

Ερωτήματα που γυρεύουν απάντηση, καθώς ακολουθεί η ιστορία με σκωπτικό χιούμορ για έναν επίδοξο συγγραφέα που ανακαλύπτει ότι ένα μηχάνημα τυπώνει τις ιστορίες που έχει στο μυαλό του. Κι έπειτα, ένας Αμερικάνος πότης που περιπλανιέται μαζί με τον αφηγητή σε μια πόλη που κρύβει μέσα της όλες τις πόλεις. Μικρό αλλά περιεκτικό διήγημα το επόμενο, στο οποίο ο συνδετικός κρίκος της πόλης είναι οι αδέσποτοι σκύλοι. Τελευταίο διήγημα πριν από τον «Αποχαιρετισμό» είναι η αφήγηση για μια νεαρή δημοσιογράφο που, με αφορμή μια νεκρολογία, γίνεται η Μούσα ενός συγγραφέα.

Η ατμόσφαιρα, άλλοτε καφκική, εφιαλτική, και άλλοτε παιγνιώδης με εύστοχο χιούμορ, και αλλού λυρική ή μελαγχολική, μας μεταφέρει σε μια πραγματικότητα δυστοπική ή ουτοπική, ανάλογα με το θέμα του κάθε διηγήματος. Ο συγγραφέας, με τη μεγάλη αγάπη στη λογοτεχνία, μας δίνει με έναν ιδιαίτερο τρόπο όσα έχει εισπράξει από αυτήν με κείμενα, εικόνες, αντικατοπτρισμούς, πειραγμένα στιγμιότυπα από αθάνατα έργα, περιπαικτικά, ακόλαστα και σουρεαλιστικά, όπως θα έκανε ένας μεγάλος παραμυθάς. Ήχοι και εικόνες μπλέκονται με συναισθήματα, με φιλοσοφία και διάθεση ενσυναίσθησης για τους ανώνυμους ήρωες ενός ονειρικού κόσμου, πλασμένου να ζει μόνο στα βιβλία.

Ένα κοντραμπάσο κρατούσε τον ρυθμό, η απαλή μελωδία κάποιας τρομπέτας μπλέχτηκε με τη φωνούλα στο κεφάλι μου. Ο Μισισιπής ξεχείλισε στην Ακαδημίας και η Σκουφά έγινε η γαλλική συνοικία της Νέας Ορλεάνης.

Ο Βασίλης Δανέλλης πειραματίζεται διαρκώς σε κάθε νέο του βιβλίο, και εδώ πρωτοτυπεί κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη ως «ποιητής του Θαλασσινού Κοιμητηρίου» ή ως Σάντσο που ακολουθεί τον πρόδρομο όλων των ηρώων της λογοτεχνίας.

Στο βιβλίο είναι διάχυτη η παρουσία –που έγινε απουσία– της μεγάλης λογοτέχνιδας και μέντορα πολλών συγγραφέων της νέας γενιάς, της Τιτίνας Δανέλλη, στην οποία το αφιερώνει. Ο συγγραφέας γράφει για τις επιρροές του από την Τιτίνα Δανέλλη στο τελευταίο κομμάτι του βιβλίου, με τίτλο «Αποχαιρετισμός»:

Όταν ξεκίνησα, πίστευα πως έγραφα για Δον Κιχώτες. Ήταν μάλλον ο ενθουσιασμός μου που με παρέσυρε. Φεύγοντας, εκείνη μου έδειξε ότι δεν είχαν τίποτα το ηρωικό οι ιστορίες μου, και οι πρωταγωνιστές τους, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι οι Σάντσοι: Σάντσοι που ψάχνουν έναν ιππότη για να τον ακολουθήσουν, Σάντσοι που έμειναν χωρίς ιππότη και νιώθουν χαμένοι, Σάντσοι που λυγίζει τους ώμους τους η σκέψη πως κάποτε πρέπει να ωριμάσουν και να γίνουν Δον Κιχώτες.

Η Τιτίνα θα πρέπει κάπου να είναι και να χαμογελά ικανοποιημένη, καθώς βλέπει τον Βασίλη Δανέλλη να συνεχίζει το έργο της. «Έλα, Μπιλ», θα του έλεγε, «οι Σάντσοι προχωρούν. Θα το κάνεις καλύτερα από μένα».

Ο άνθρωπος που έχασε τον εαυτό του είναι τελικά μια αληθινή ιστορία, υπό το πρίσμα της ονειρικής φαντασίας, παράλληλων κόσμων που δεν πρόκειται να συναντηθούν ποτέ. Ίσως επειδή ψάχνοντας τον εαυτό μας, ώστε να τον γνωρίσουμε, κλεινόμαστε και δεν αφήνουμε μια χαραμάδα για να τον βρουν και οι άλλοι.

va danellis23 Υπάρχουν βιβλία που επιδέχονται παραπάνω από μία αναγνώσεις και όσες φορές το επιχειρείς, άλλες τόσες έχεις να ανακαλύψεις κάτι που δεν πρόσεξες προηγουμένως. Ο Βασίλης Δανέλλης αποδεικνύει με αυτό το ώριμο βιβλίο ότι, συμπυκνώνοντας το νόημα, μπορεί να οδηγήσει τον υποψιασμένο αναγνώστη σε παράλληλες σκέψεις που τον ωθούν πέρα από το κείμενο.