Αλέξης Πανσέληνος: «Λάδι σε καμβά»

Το καινούργιο μυθιστόρημα του Αλέξη Πανσέληνου αποτελεί μύηση στον έρωτα, τη ζωγραφική και την πολιτική, ενός εικοσάχρονου ονειροπόλου, ο οποίος στη μετέπειτα ζωή του υπήρξε ένας άνθρωπος που έχασε σε όλα τα επίπεδα, που ακόμη και στην καθημερινότητά του υπήρξε ένας loser, που δεν κατάφερε να φέρει εις πέρας κανένα από τα ιδανικά του, τα οράματά του, τα πιστεύω του. Εδώ λοιπόν έχουμε την ιστορία ενός μεταέφηβου φοιτητή της Σχολής Καλών Τεχνών, με ταλέντο στη ζωγραφική και τις κατασκευές, με καθηγητές τον Νικολάου και τον Μόραλη, ο οποίος φεύγει για δεκαπενθήμερες διακοπές σε κάποιο νησί (το οποίο δεν αναφέρεται και είναι δύσκολο να το φανταστούμε, μιας που Λιβάδι και Κάστρο υπάρχουν παντού), στο σπίτι ενός ζωγράφου, φίλου του πατέρα του, ο οποίος διαμένει εκεί με τη γυναίκα του και τα τρία παιδιά τους. Από τις πρώτες ημέρες της παρουσίας του στο νησί γίνεται ερωτικό αντικείμενο. Τον ερωτεύεται και η μεγάλη κόρη αλλά και το στερνοπούλι της οικογένειας, ένα κορίτσι δώδεκα χρονών. Ο νεαρός ήρωας ανταποκρίνεται συνεσταλμένα, αντιλαμβάνεται πως δεν πρέπει να προχωρήσει σε σχέση με ένα παιδί, έτσι πέφτει στα δίχτυα της μεγάλης κόρης, εικόνα που τη βλέπει η μικρή και γι’ αυτό προκαλείται αναστάτωση, και αναγκάζεται να αναχωρήσει από το σπίτι και από το νησί. Εν τω μεταξύ, σε λίγους μήνες έχουμε τη Δικτατορία των Συνταγματαρχών, ο πατέρας του, ως παλιός Εδαΐτης, συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται, παθαίνει έμφραγμα στην εξορία, μεταφέρεται στην Αθήνα, προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του αλλά σε σύντομο χρονικό διάστημα πεθαίνει. Τον ακολουθεί η μητέρα. Ο ήρωας αναλαμβάνει το κατάστημα των γονιών του με ηλεκτρικά είδη στην Ιπποκράτους, προσπαθώντας να προσαρμοστεί στις καινούργιες συνθήκες. Το βράδυ του Πολυτεχνείου προσπαθεί να κατέβει μέχρι το ίδρυμα, αλλά γίνεται αντιληπτός και ξυλοκοπείται βάναυσα από εξαγριωμένους αστυνομικούς. Τελείως τυχαία συναντά τη μεγαλύτερη κόρη του ζωγράφου που τον φιλοξένησε. Ώσπου, χρόνια αργότερα, το μάτι του πέφτει σε μια έκθεση ζωγραφικής της γυναίκας (πια) που αγάπησε όσο τίποτα στον κόσμο και με την οποία δεν βρέθηκε ποτέ, την επισκέπτεται προκειμένου να δει και την ίδια και τη δουλειά της, τον πληροφορούν ότι έφυγε στο εξωτερικό για κάποια της υπόθεση, αναγνωρίζει τον πίνακα που απεικονίζει ό,τι τα μάτια ενός παιδιού αντιλαμβάνονται όταν βλέπουν δυο ανθρώπους να κάνουν έρωτα και επιστρέφει στο σπίτι, όπου με ένα ποτό ουσιαστικά ελεεινολογεί τη μοιραία, από κάθε άποψη, ζωή του. Χωρίς λοιπόν την αγαπημένη του (κάποιες περιστασιακές σχέσεις δεν είχαν διαρκέσει πολύ), χωρίς να ζωγραφίζει καιρό και χωρίς την πολιτικοποίηση πια, ο πρωταγωνιστής μας, εντελώς αφομοιωμένος από το σύστημα, πραγματικά (κάτι που ο συγγραφέας δεν αναφέρει αλλά αφήνει να υποψιαστούμε) έζησε μια βίωση ισοπεδωτική, ήρεμη αλλά χωρίς ενδιαφέρον, ήσυχη χωρίς αγκυλώσεις αλλά παράλληλα ευθύγραμμη, χωρίς γωνίες, χωρίς εξάρσεις. Μια ζωή του στιλ «κυρ Παντελή».

Ο πεζογράφος Αλέξης Πανσέληνος, αληθινός μάστορας, αφηγείται έναν μύθο που αφορά μια χαμένη γενιά –ή μια γενιά ηρώων–, η οποία άφησε το στίγμα της στη σύγχρονη πολιτική και τέχνη, η οποία όρισε το μέλλον της όπως η ίδια επιθυμούσε, μακριά δηλαδή από συμβιβασμούς και προσωπικά ημίμετρα και αδιέξοδα. Ο μυθιστοριογράφος κρατά το μεδούλι των λέξεων, την απέριττη έκφραση, τη λιτή παράθεση, την κατανοητή γλώσσα, γίνεται αμέσως αντιληπτός, δεν δυσχεραίνει την ανάγνωση, κρατάμε στα χέρια μας ένα βιβλίο το οποίο δεν θέλουμε να το αφήσουμε πριν διαβάσουμε και την τελευταία σελίδα. Ο Πανσέληνος δίνει μαθήματα για το πώς πρέπει η λογοτεχνία να λειτουργεί, ποια είναι τα όριά της, πόσο βαθιά πρέπει κανείς να διεισδύσει προκειμένου να γίνει ψυχαγωγικός, πόσες καταστάσεις χωρούν αριστουργηματικά σε μια ιστορία που καταλήγει χωρίς έξοδο, τέλος, ποια είναι εκείνα τα εφόδια που ο πεζογράφος πρέπει να κατέχει προκειμένου να θεραπεύσει μια τέχνη άκρως εξωστρεφή. Και φυσικά, περικλείει την τέχνη του μόνο με γεγονότα, πολιτικά ή της διακείμενης Ιστορίας, έτσι ώστε ο δέκτης να έχει πλήρη αίσθηση της εποχής (άλλο δηλαδή η Χούντα, άλλο η Μεταπολίτευση, άλλο η περίοδος των κινητών) όπου η παραμυθία λαμβάνει χώρα, όπου όλες οι παράμετροι (ιδίως οι ερωτικές) κυριαρχούν, όλες τις συνισταμένες που προκαλούν τεράστια προσοχή, προκειμένου να αναγνωρίσουμε ακόμη και την ιδεολογική του ταυτότητα, πράγμα γνωστό αν όχι σε όλους τουλάχιστον στους περισσότερους, από προηγούμενα έργα, ταυτότητα η οποία συνάδει με την προοδευτικότητα ενός ανθρώπου, ο οποίος γεννήθηκε σε ένα σπίτι και με τους δυο γονείς του συγγραφείς, και μάλιστα από τα υψηλότερα ράφια των μεταπολεμικών μας γραμμάτων.

Ο πεζογράφος Αλέξης Πανσέληνος, αληθινός μάστορας, αφηγείται έναν μύθο που αφορά μια χαμένη γενιά –ή μια γενιά ηρώων–, η οποία άφησε το στίγμα της στη σύγχρονη πολιτική και τέχνη.

ale panselinos22 Είναι γεγονός πως ο Πανσέληνος στα δυο-τρία τελευταία του έργα κάνει μια στροφή στην προσωπική του λογοτεχνική καριέρα, περνώντας από τη μυθιστορία στο ερωτικό και πολιτικοκοινωνικό μυθιστόρημα, με την ίδια αν όχι μεγαλύτερη επιτυχία. Πράγματι, μπαίνοντας μπροστά σε ό,τι απασχολεί σήμερα (ή λίγα χρόνια πριν) τον μέσο, τον απλό, τον καθημερινό άνθρωπο, διαχειρίζεται παραμυθίες με εντελώς γραμμικό τρόπο, όπως λέμε με αρχή, μέση και τέλος, και –πάλι θα το πω– με απουσία εξόδου, καθώς το σώμα είναι τόσο χορταστικό, τόσο επαρκές που ιδίως για τα δεδομένα του είναι μάλλον αχρείαστη. Ο εξαίρετος Αλέξης Πανσέληνος, λοιπόν, μας προσφέρει (μας χαρίζει, καλύτερα) ένα καινούργιο του έργο, με το οποίο αφενός πιστοποιείται η τεράστια ικανότητά του στον πεζό λόγο, αφετέρου γίνεται εμφανές πως για να κάνεις υψηλή τέχνη (ιδίως με λέξεις) είναι απαραίτητο να διώξεις τους χυμούς και να κρατήσεις το κουκούτσι, είναι απαραίτητο να μην πετάξεις καμιά φράση απολύτως ευαίσθητη για την πλοκή, καμιά αισθητική προσφυγή στην υπόθεση, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να αποτελεί μείξη προσωπικής και συντροφικής θα έλεγα έξαψης, αν η λέξη δεν ακουγόταν βαριά.