Κανή Καραβά: «Το τέρας μέσα τους»

Η Κανή Καραβά, με το πρόσφατο εξαιρετικά ενδιαφέρον μυθιστόρημά της Το τέρας μέσα τους, καταπιάνεται με μια από τις πιο αιματοβαμμένες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας και μέσα από τις ζωές των ηρώων της μας μεταφέρει στην Ευρώπη, κατεξοχήν στο Βερολίνο, λίγο πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τότε που ο Χίτλερ και το ναζιστικό κίνημα θέριευαν ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα να οδηγήσουν εκατομμύρια αθώους στον θάνατο.

Mέσα από μια ατμοσφαιρική αφήγηση, που προϋποθέτει ενδελεχή μελέτη του αντικειμένου της, σκιαγραφεί με δεξιοτεχνία και σε τόνους νουάρ μια ολόκληρη εποχή. Mπαίνει στα άδυτα της γερμανικής κοινωνίας και, συνδυάζοντας έντεχνα μυθοπλασία και ιστορικά συμβάντα, μας φέρνει σε επαφή με πρόσωπα υπαρκτά που καθόρισαν τον ρου της Ιστορίας. Αναφέρεται σε μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους του 20ού αιώνα, κατά την οποία συντελέστηκαν τα πιο ειδεχθή εγκλήματα, μια περίοδο βαμμένη με αίμα και πλασμένη από τραγωδίες, εκεί που ο έρωτας και η ελπίδα προσπαθούν να ισορροπήσουν με τον θάνατο και τη φρίκη και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια καταρρακώνεται με τους απηνείς διωγμούς Εβραίων, Πολωνών, Ρομά και ομοφυλόφιλων στον δρόμο για τα κρεματόρια.

Η αφήγηση ξεκινά στην Αθήνα με τη συνάντηση του Δημήτρη Μαρινάκη, διευθυντού της Υπηρεσίας Αλλοδαπών της Αστυνομίας Πόλεων, με τον παλιό του φίλο Ισίδωρο Αριστέα, ανένταχτο πλέον κομμουνιστή και παντρεμένο με Γερμανίδα, του οποίου ο αδερφός, υψηλόβαθμο στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, έχει συλληφθεί για παράνομη δράση και κινδυνεύει με εκτέλεση.

Ήδη από το πρώτο κεφάλαιο η συγγραφέας αναδεικνύει τα συνειδησιακά αδιέξοδα που θα αντιμετωπίσουν στη συνέχεια οι περισσότεροι ήρωές της, αφήνοντας τον αναγνώστη να κρίνει ο ίδιος τι είναι σωστό και τι λάθος, όταν κάποιος καλείται να λάβει αποφάσεις που αφορούν τη ζωή και την τύχη αγαπημένων προσώπων, δείχνοντας πόσο οδυνηρά μπορεί να εξελιχτεί κάποιες φορές η ανθρώπινη μοίρα.

Στη συνέχεια θα δούμε την Κασσάνδρα, το ένα από τα τέσσερα παιδιά του Δημήτρη Μαρινάκη, να ταξιδεύει στο Παρίσι για μεταπτυχιακά στην Ιστορία της Τέχνης. Εκεί θα συναντήσει και θα ερωτευτεί τον Ντίτο, έναν γοητευτικό Γερμανό, ο οποίος της συστήνεται ως δημοσιογράφος, στην πραγματικότητα όμως είναι διπλός πράκτορας. Θα πάνε μαζί στο Βερολίνο, όπου εκείνος θα εξαφανιστεί ανεξήγητα, αφήνοντάς τη μόνη και ανυπεράσπιστη σε έναν τόπο όπου κατάσκοποι, πράκτορες και προδότες αναμειγνύονται σε ένα εκρηκτικό κράμα. Οι συμπτώσεις θα φέρουν στον δρόμο της τον Βίγκο Μπέργκερ, υψηλά ιστάμενο στέλεχος της γερμανικής αντικατασκοπείας, έναν μοναχικό άνθρωπο στα όρια της απελπισίας, ο οποίος, όταν τη βρίσκει μισοπεθαμένη σε κτίριο στο οποίο έχει προηγηθεί η επίσκεψη της Γκεστάπο την επομένη της Νύχτας των Κρυστάλλων, αποφασίζει, διακινδυνεύοντας και ο ίδιος, να τη βοηθήσει να σωθεί και να επιστρέψει στην πατρίδα της.

Mέσα από μια ατμοσφαιρική αφήγηση, που προϋποθέτει ενδελεχή μελέτη του αντικειμένου της, σκιαγραφεί με δεξιοτεχνία και σε τόνους νουάρ μια ολόκληρη εποχή.

Ο Βίγκο Μπέργκερ –με την αντιφατική συμπεριφορά του και χωρίς ενδεχομένως να έχει εξαρχής πλήρη επίγνωση των συνεπειών των πράξεών του, όπως και ένα μεγάλο μέρος από τους Γερμανούς πολίτες και αξιωματικούς της περιόδου εκείνης– γίνεται βαθμιαία συμπαθής στον αναγνώστη. Βρίσκεται σε συνεχή διαμάχη με τους δαίμονες που τον κατατρέχουν, αφότου τον εγκατέλειψε η γυναίκα του, στη σκιά της οποίας εξακολουθεί να ζει, και ταυτόχρονα προσπαθεί να τιθασεύσει το τέρας που ελλοχεύει μέσα του. Ένα τέρας που, χωρίς να το γνωρίζουμε, μπορεί να κρύβεται και μέσα στον καθένα από μας και που, όταν αφυπνιστεί, αρχίζει να δείχνει τα νύχια του. Η συνάντησή του με την Κασσάνδρα αποτελεί κομβικό σημείο της αφήγησης. Ο αυθορμητισμός, η ειλικρίνεια και η καθαρότητα στο βλέμμα της νεαρής κοπέλας ασκούν καταλυτική επίδραση επάνω του και τον βοηθούν ν’ ανακαλύψει άγνωστες πτυχές ανθρωπιάς στον χαρακτήρα του, επιτυγχάνοντας με τον τρόπο αυτό και την προσωπική του κάθαρση.

«Εκεί που καίνε βιβλία μετά θα καίνε και ανθρώπους», διαβάζουμε τον περιεκτικό υπότιτλο στο εξώφυλλο του βιβλίου – υπότιτλος που δυστυχώς επαληθεύεται.

Το καλό με το κακό συγκρούονται ακατάπαυστα και ακατανόητα. Πώς είναι δυνατόν ένας ολόκληρος λαός να σύρθηκε πίσω από έναν παρανοϊκό εγκληματία; Πώς συμμετείχε ή έστω ανέχτηκε με τη σιωπή του τέτοια ειδεχθή εγκλήματα; Ποιο ρόλο μπορεί να έπαιξε η τυφλή προπαγάνδα στην ιστορία ενός λαού; Πόσο η οικονομική κατάρρευση μπορεί να αλλοίωσε τον χαρακτήρα του; Πώς είναι δυνατόν κάποιοι άνθρωποι να είναι ικανοί να βλάψουν άλλους σε τέτοιο βαθμό με κίνητρο το φυλετικό μίσος;

Αυτά και πολλά άλλα είναι τα ερωτήματα που θέτει η Κανή Καραβά αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει τα προσωπικά του συμπεράσματα. Ταυτόχρονα, με ολοζώντανες περιγραφές, μας ταξιδεύει από την Αθήνα στο Παρίσι και μας ξεναγεί στην κοινωνική νυχτερινή ζωή του μεσοπολέμου, στα μπαρ και στα στέκια όπου συχνάζουν οι μεγαλύτερες προσωπικότητες της διανόησης εκείνης της εποχής, για να μας οδηγήσει στη συνέχεια στους σκοτεινούς δρόμους του Βερολίνου, όπου ο φόβος και η καχυποψία καιροφυλακτούν σε κάθε βήμα.

Μία από τις βασικές αρετές του βιβλίου είναι ότι μέσα από μια συναρπαστική, γεμάτη ανατροπές αφήγηση, εμπλουτίζει με λεπτομέρειες τις γνώσεις μας γύρω από τα σημαντικότερα πρόσωπα και γεγονότα της εποχής που περιγράφει. Βλέπουμε ότι ακόμη και μέσα στο στενό περιβάλλον του παράφρονα ηγέτη υπήρχαν αξιωματικοί της αντικατασκοπείας που επιθυμούσαν διακαώς την ανατροπή του. Και, ακόμη, ότι η πραγματικότητα όπως και η αλήθεια δεν είναι πάντα όπως εκ πρώτης όψεως φαίνονται.

Η Κασσάνδρα θα επιστρέψει στη γενέτειρά της λίγο πριν από το τέλος της γερμανικής Κατοχής. Θα αναγκαστεί από τις περιστάσεις, υποβοηθούμενη από την αδελφή της, να υποδυθεί έναν ρόλο για τον οποίο νιώθει ντροπή και απέχθεια, σε μια ύστατη προσπάθεια να περισώσει κάποια μέλη από την οικογένειά της.

ka karava22 Η αφήγηση τελειώνει στην Αθήνα, στον τόπο απ’ όπου ξεκίνησε, αφήνοντας ένα χαμόγελο ελπίδας και αισιοδοξίας στα χείλη. Ο πόλεμος έχει πια τελειώσει! Ο αναγνώστης ολοκληρώνοντας το συγκεκριμένο βιβλίο θα νιώσει κερδισμένος από πολλές απόψεις.