Σοφία Νικολαΐδου: «VOR – Πέρα από τον νόμο»

Είναι γεγονός ότι τα αστυνομικά μυθιστορήματα των τελευταίων δεκαετιών έχουν ουσιαστικά διαφοροποιηθεί, δεν μένουν μόνο σε αυτή καθαυτή την ιστορία –η οποία δεν μειώνει το σασπένς της– αλλά επιπλέον γεννιέται έντονη πολιτική, κοινωνική και οικονομική συγκυρία η οποία και επιδέχεται κριτικής, άρα εκεί οφείλεται και η τερατώδης εμπορική τους επιτυχία. Είναι επίσης γεγονός ότι λόγω ακριβώς αυτής της μετάλλαξης πολλοί συγγραφείς οι οποίοι δεν έγραφαν αστυνομικά μυθιστορήματα τώρα το επιχειρούν, αφού έχουν την ευχέρεια να μιλήσουν όχι μόνο για φόνους ή άλλες εγκληματικές και παράνομες πράξεις, αλλά και για ό,τι άλλο τούς απασχολεί, σε μια προσπάθεια ένταξης σε ένα πεδίο (ή σε ένα πλαίσιο) το οποίο και παρουσιάζει αλματώδη άνθηση. Έτσι, με το παρόν μυθιστόρημα η έμπειρη συγγραφέας Σοφία Νικολαΐδου μπαίνει στα χνάρια αυτής της λογικής, παρ’ όλα αυτά όπως και να το δει κανείς το μυθιστόρημά της, η ουσία είναι πως δεν αποτελεί κλασικό αστυνομικό αλλά μάλλον πολιτικό ντοκουμέντο, το οποίο και εκτείνεται ως φαινόμενο από την πτώση της Σοβιετίας μέχρι τις μέρες μας, από τη Ρωσία των ολιγαρχών, οι οποίοι με πρακτικές μαφίας αναδύθηκαν οικονομικά, βρέθηκαν να έχουν στην κατοχή τους εργοστάσια και επαύλεις και στρατούς μπράβων, να έχουν λόγο στην πολιτική ζωή της χώρας και παράλληλα να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σε ολόκληρη την Ευρώπη, άρα και στην Ελλάδα. Κινητοποιώντας την αστυνομική διεύθυνση της Θεσσαλονίκης, η οποία παρά τις όποιες επιτυχίες στο τέλος θα μείνει αδύναμη να τελειώσει το μαφιόζικο παρακλάδι, το οποίο και προσδιορίζεται ως Λερναία Ύδρα.

Η συγγραφέας Νικολαΐδου λοιπόν αποφασίζει να ξεμπροστιάσει τον ρόλο των μαφιόζων ολιγαρχών (όλοι μας έχουμε μια εικόνα για το τι ακριβώς έγινε μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, εδώ όμως μπαίνουμε στα βαθιά αυτής της παραμέτρου), οι οποίοι σε αγαστή συνεργασία, ανάλογα με το αντικείμενό του ο καθένας, από την προστασία σε μαγαζιά, την προώθηση λαθραίων τσιγάρων, το ηλεκτρονικό έγκλημα ή πολύ περισσότερο την πώληση όπλων και ναρκωτικών, αυξάνουν με μυθικά ποσά τους οικονομικούς τους λογαριασμούς χωρίς να μπαίνει ο ένας στα χωράφια του άλλου, παρά μόνο αν θίγονται ζωτικά συμφέροντα. Άρα, παρότι παρατηρούμε μια αστυνομικού ενδιαφέροντος επιχείρηση, ώστε να συλληφθούν (ή και να εκτελεστούν σε κάποια έφοδο) οι αρχηγοί, το μυθιστόρημα κινούμενο κοινωνιολογικά (μεγαλύτερο χρόνο δαπανάμε στις οικογενειακές σχέσεις τόσο των επιτελών όσο και των κατώτερων) γίνεται περισσότερο οικείο, αποκτά ζεστασιά σε αντίθεση με το παγερό κλίμα της δουλειάς και, τέλος, δρομολογεί αυτή την επιθυμία, την απλή έως απλοϊκή, να τελειώνει μια για πάντα με τις εγκληματικές πρακτικές, πράγμα φυσικά ανέφικτο, πράγμα ουσιαστικά αφύσικο με τη δύναμη της εξουσίας, όπου οι μαφιόζοι καραδοκούν να υποτάξουν τα ευρωπαϊκά θύματά τους, πέρα από τα εγχώρια, τα οποία έχουν πια διαβρωθεί. Και εδώ εξάγεται το πρώτο συμπέρασμα για το βιβλίο της πεζογράφου Νικολαΐδου, που δεν είναι άλλο από την ανάγκη προάσπισης και της ζωής αλλά και της οικονομίας από τους συγκεκριμένους δολοφόνους της νύχτας, όχι μόνο των επιχειρηματιών, όχι μόνο ανθρώπων που γίνονται συχνά-πυκνά στόχος τους, αλλά επιπλέον και όλων των αθώων πολιτών, που χωρίς να είναι στο κέντρο, χωρίς να είναι στο επίκεντρο, πολλές φορές ως παράπλευρες απώλειες χάνουν ό,τι πιο πολύτιμο έχουν, όπως και να το ορίζει ή να το θεωρεί κανείς, στα πλοκάμια μαφιόζικων προοπτικών, στα γρανάζια μαφιόζικων εκτελεστικών οργάνων.

Οπωσδήποτε ο ρόλος των δημοσιογράφων σε μια κατάσταση όπου παίζονται ζωές, χρήμα, εξουσία, αρχηγιλίκια, αφενός δεν είναι αμελητέος, αφετέρου δεν είναι τόσο καθαρός όσο θέλουν να φαίνεται δήθεν στην εξάρθρωση των δολοφονικών κυκλωμάτων.

Το μυθιστόρημα της πεζογράφου Νικολαΐδου εφόσον έχει αστυνομική χροιά παρατίθεται με τρόπο ζωντανό, κατανοητό και ανατρεπτικό, άρα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στο τι θα αποκαλύψουμε γι’ αυτό, για το τι ως σύντομη και περιληπτική εκδοχή θα αναφέρουμε για τον μύθο του. Στην αστυνομική διεύθυνση της Θεσσαλονίκης, λοιπόν, έρχεται η πληροφορία πως παρακλάδι της ρώσικης μαφίας, στην οποία τελούνται φονικά για την επικράτηση την αρχηγική –έτσι όλοι βρίσκονται σε επιφυλακή κατασκευάζοντας σχέδια για την αντιμετώπισή του–, προτίθεται (αν δεν έχει πλέον συμβεί) να δραστηριοποιηθεί στην Ελλάδα, στον τομέα της διακίνησης λαθραίων τσιγάρων. Έπειτα από πολλές ανεπιτυχείς απόπειρες συλλαμβάνεται –μετά τις εκκαθαρίσεις– το νούμερο ένα, ο οποίος και μεταφέρεται στις φυλακές, όπου στο κελί του υπάρχει προσωπικός μάγειρας και ηλεκτρονικός εξοπλισμός – πλήρες δηλαδή γραφείο εργασίας. Αφού διερχόμαστε όλες τις οικογενειακές –ως είθισται– σχέσεις των αστυνομικών, πλησιάζουμε προς την έξοδο, όπου ενώ έχει επιτευχθεί ο στόχος τίποτε δεν είναι τελειωμένο, αφού στη Ρωσία νέος αρχηγός της οργάνωσης εμφανίζεται στην τηλεόραση δίπλα στον Ρώσο πρόεδρο. Για να σταθούμε έκπληκτοι μπρος στη στρατολόγηση νέων μελών, που η μαφία καταφέρνει διεισδύοντας με τρόπο απροκάλυπτο ακόμη και σε υπηρεσίες που θεωρούνται λιγότερο εγκληματικές από άλλους χώρους, έστω με τη μέθοδο της εξαπάτησης, έστω ως παραπλανητικός και πολιορκητικός κριός. Με δύο λόγια, ένα μυθιστόρημα που μοιάζει αστυνομικό αλλά όπως είπαμε δεν είναι ολοκληρωτικά, το οποίο και μας ψυχαγωγεί θετικά και με την έρευνα που έχει γίνει προκειμένου να ξεφύγει από την απλοϊκότητα των τηλεοπτικών ρεπορτάζ και παράλληλα με την εκφορά του, η οποία όντας συναρπαστική το καθιστά μέσα στα καλύτερα που διαβάσαμε τελευταία.

Άφησα για το τέλος τον ρόλο των ΜΜΕ σε όλο αυτό το πανηγύρι ανάμεσα σε ολιγάρχες και μαφία με την αστυνομία (όλων των χωρών, παντού οι αστυνομίες είναι ίδιες). Ο ρόλος τους λοιπόν είναι απλά αντιφατικός, σκοπεύει στον πανικό και τον εκφοβισμό των τηλεθεατών, προβάλλει τη γεωργιανή μαφία ως πιο σκληρή από τη ρώσικη γιατί έτσι εξυπηρετείται η συγκεκριμένη συγκυρία, χωρίς την παραμικρή εμβάθυνση, τροφοδοτεί τον κόσμο με ρεπορτάζ ανίδεων δημοσιογράφων, με στόχο ακόμη και να μη βγαίνει κανείς από το σπίτι του προκειμένου να αποφύγει τις αδέσποτες σφαίρες, ακόμη και μέρα μεσημέρι, πολύ δε περισσότερο τη νύχτα. Κι εδώ έχουμε δημοσιογράφο παλιάς κοπής, ο οποίος διατηρεί επαφές και με τον ολιγάρχη και με τους υποτελείς του και με τις αστυνομίες, στις οποίες (όπως για παράδειγμα η ελληνική) καταθέτει πληροφορίες, ούτως ώστε να διευκολύνει τη δράση τους. Οπωσδήποτε ο ρόλος των δημοσιογράφων σε μια κατάσταση όπου παίζονται ζωές, χρήμα, εξουσία, αρχηγιλίκια, αφενός δεν είναι αμελητέος, αφετέρου δεν είναι τόσο καθαρός όσο θέλουν να φαίνεται δήθεν στην εξάρθρωση των δολοφονικών κυκλωμάτων. Το γεγονός ότι ο δημοσιογράφος του εν λόγω μυθιστορήματος δίνει τις κατάλληλες πληροφορίες (προκειμένου ως παροπλισμένος να ξαναβρεθεί και πάλι στον αφρό), το γεγονός ότι αυτό βοηθά στο να συλληφθούν οι επιτελείς, το γεγονός so nikolaidou22 ότι μπορεί να μπαινοβγαίνει σε βίλες που έχουν χτιστεί με βρόμικα μέσα, καταδεικνύει πως οι προθέσεις δεν είναι ενάρετες, πως δεν υπάρχει άλλο κίνητρο στις ενέργειες των δημοσιογράφων, το αντίθετο μάλιστα, πολλές φορές, αποκαλούν τα συμβόλαια θανάτου ή τους πληρωμένους δολοφόνους «ξεκαθάρισμα λογαριασμών».