Κώστας Λογαράς: «Όταν βγήκε απ’ τη σκιά»

Πολλά, ενδιαφέροντα θέματα θίγονται στο τελευταίο βιβλίο του Κώστα Λογαρά. Σ’ ένα θαυμάσιο εξώφυλλο βλέπουμε την ηρωίδα του –μόνο την πλάτη της– να βγαίνει αχνά απ’ τη σκιά και να πορεύεται αργά κι ανάερα σ’ έναν κόσμο που έχει συνηθίσει να αναγνωρίζει, κατά δική της επανειλημμένη ομολογία, κυρίως μέσα από τις οσμές του.

«Δεν αναφέρεται στη δεκαετία του ’80, του ’90, όπως όλοι οι άνθρωποι», διαβάζουμε στο πρώτο κιόλας κεφάλαιο… «Όχι. Θα την ακούσεις να σου λέει μια ιστορία τοποθετώντας την στον χρόνο έτσι: “την εποχή της Pino Selvestre” ή για τον γάμο της “στα χρόνια της Paco Rabanne” […] Κάθε γεγονός, κάθε σημαδιακή περίοδος από το παρελθόν έχουν το δικό τους άρωμα [...] Κι όπως οι σπουδαγμένοι, οι διαβασμένοι ποστιάζουν στις βιβλιοθήκες τόμους βιβλία, αυτή κρατάει μια συλλογή από μικρά μπουκαλάκια στην κρεβατοκάμαρά της. [...] Και αρκεί να ανοίξει ένα μπουκαλάκι τόσο δα μικρό, να μυρίσει και να θυμηθεί. Να ξεχυθούν τα γεγονότα της ζωής της σαν χείμαρρος, με ορμή. Να ανακαλέσει μνήμες». Παρασύροντας και τον αναγνώστη μαζί. Σε ένα ταξίδι, με χρόνο τεθλασμένο, γεμάτο έρωτα, πάθη και μυστικά. «Τα παιδικά της χρόνια μύριζαν λεβάντα». Και πιο κάτω: «Την βάφτισαν Αμαρυλλίδα. Όμως Αμαρυλλίδα δεν την φώναξε ποτέ κανείς. Άλλοι την λέγανε Μαρία, Μαρύλλια και Μαρυλλίδα, κάποιοι Μαριγώ – αυτό την θύμωνε, ήξερε μόνο τι δεν ήθελε, δεν ήξερε ακόμα να πει τι ήθελε. Μάριαν την είπε ο Ερρίκος. Όλα τα ονόματα, φορτωμένα με διαφορετικά νοήματα και αίσθημα, θα την εμπόδιζαν για χρόνια να ενώσει τους αρμούς και να ισορροπήσει τα κομμάτια της».

Εστιάζοντας σ’ αυτά τα μικρά αποσπάσματα από τα τρία πρώτα κεφάλαια του βιβλίου, θα ήθελα να σταθώ σε κάτι που γίνεται σαφώς αντιληπτό από τη ρέουσα γραφή του συγγραφέα, στο πόσο δηλαδή αληθινά ανυπολόγιστη σημασία διαδραματίζουν στη ζωή όλων μας, ακόμη κι αν δεν το γνωρίζουμε, τόσο το όνομα στο οποίο ανταποκρινόμαστε όσο και οι οσμές που αγαπάμε στον γύρω κόσμο, αλλά και που εμείς οι ίδιοι αποπνέουμε. Μολονότι η λογοτεχνία έχει κατά καιρούς αόριστα ασχοληθεί, υπάρχει πάντα κάτι καινούργιο, διαφωτιστικό και πιο προσωπικό για να προστεθεί και να προσθέσει στην ομορφιά ενός κειμένου σαν το συγκεκριμένο.

«Η ζωή και το κορμί της Μάριαν τρέφονταν μ’ ένα μυστήριο».

Ο κεντρικός ήρωας, ο φιλόδοξος –και άνθρωπος των γραμμάτων– αρχιτέκτων Ερρίκος Μαλτέζος θα τη συναντήσει στο απομακρυσμένο ορεινό χωριό Αλτινό και θα γοητευτεί από την απλότητα και τον ανεπιτήδευτο χαρακτήρα της. Κι εκείνη, ερωτευμένη μαζί του και παρασυρμένη απ’ την έλξη που ασκούσε πάνω της η αρρενωπή οσμή της «Brut», θα πάρει τα ρίσκα της και θα τον ακολουθήσει στην πόλη «Ληθώ» της Πελοποννήσου –κανένα όνομα δεν είναι τυχαίο–, τον τόπο καταγωγής του. Από τον αρχέγονο βορρά στο ασφυκτικό περιβάλλον του νότου.

Αποτελεί έναν ύμνο γεμάτο ευγένεια στη γυναίκα, στην καλοσύνη, στην ανθρωπιά και ταυτόχρονα έναν σαρκαστικό κόλαφο στην υποκρισία αυτών που με κάθε τρόπο επιδιώκουν να αναρριχηθούν και, κατά κανόνα, χωρίς εμπόδιο αναρριχώνται.

Οι δυο τους κόσμοι μοιραία συγκρούονται. Γνωρίζουμε από το οπισθόφυλλο ότι η Μαρυλλίς θα παλέψει να βρει τον εαυτό της χάρη στην αμετάβλητη σχέση της με τη γη, τη φύση, το χώμα. Και στη γλυκύτητα του χαρακτήρα της, θα προσθέσω εγώ. Ενώ ο Ερρίκος είναι αμφίβολο αν τελικά θα διασωθεί από τον δικό του άγονο κόσμο. Απομακρυνόμενος βαθμιαία από τη γυναίκα του, που όσο περνάει ο καιρός τη θεωρεί κατώτερή του και εμπόδιο, θα αρχίσει να ανέρχεται κοινωνικά και να εκπληρώνει ακόμη και το όνειρό του να γίνει συγγραφέας.

Όμως το μυθιστόρημα δεν είναι μια απλή ερωτική ιστορία, ένας ύμνος από τον συγγραφέα στη γυναίκα που τη γήινη υπόστασή της θα γνωρίσει ο αναγνώστης και θα αγαπήσει μέσα από τις σελίδες του βιβλίου. Είναι ταυτόχρονα και το χρονικό της μεταπολιτευτικής εποχής. Εποχής της αστικής παρακμής, της χυδαιότητας και αναζήτησης της εξουσίας μέσα από κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο.

«Σημασία έχει αυτό που βγάζεις προς τα έξω, όχι αυτό που είσαι», υποκινεί με κάθε τρόπο τον Ερρίκο Μαλτέζο η μητέρα του, Δόμνα, προσπαθώντας μέσα απ’ τη δική του πορεία να καλύψει δικά της ανεπούλωτα τραύματα. Και όπως συμβαίνει συχνά σε παρόμοιες περιπτώσεις, μετά την παρ’ αξίαν κατάκτηση της επιθυμητής κορυφής από τη μεριά του, θα ακολουθήσει η βαρύγδουπη πτώση του, την οποία, όσα επιστημονικά εφόδια και αν διαθέτει, δεν έχει την παραμικρή ωριμότητα να διαχειριστεί. Παράλληλα, έχει καταφέρει με τον υβριστικό τρόπο του και την παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους να διώξει από κοντά του τα μόνα πρόσωπα που θα μπορούσαν να τον αποδεχτούν και να σταθούν στο πλάι του, γυναίκα και γιο.

Γράφοντας αυτές τις λίγες αράδες σκεφτόμουν ότι καλύτερα απ’ όσα κι αν πω εγώ θα ήταν να παρέθετα περισσότερα αποσπάσματα από τα κείμενα του βιβλίου. Υπάρχουν ολόκληρες παράγραφοι που αποπνέουν ωριμότητα σκέψης και –γιατί όχι;– σοφία!

Θεωρώ, επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό ότι στα μάτια του αναγνώστη περισώζεται ακόμη και ο κεντρικός ήρωας, όταν αποκαλύπτεται το μυστικό της δικής του επώδυνης παιδικής ηλικίας. Ουδείς εκών κακός.

ko logaras22 Η τελευταία συγγραφική κατάθεση του Κώστα Λογαρά είναι ένα πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημα, εντελώς διαφορετικού θέματος και ύφους από το προηγούμενο, Τα πουλιά με το μαύρο κολάρο, με την άκρως ρεαλιστική γραφή και τους τραχείς επί το πλείστον χαρακτήρες. Αποτελεί έναν ύμνο γεμάτο ευγένεια στη γυναίκα, στην καλοσύνη, στην ανθρωπιά και ταυτόχρονα έναν σαρκαστικό κόλαφο στην υποκρισία αυτών που με κάθε τρόπο επιδιώκουν να αναρριχηθούν και, κατά κανόνα, χωρίς εμπόδιο αναρριχώνται. Η λογοτεχνία καταγράφει, δεν κρίνει. Κι εμείς κρατάμε στα χέρια μας ένα μυθιστόρημα με μηνύματα και ελπίδα. Γιατί το σίγουρο είναι ότι όσοι θέλησαν μέσα σ’ αυτό να σωθούν τελικά σώθηκαν.