Μάνος Κοντολέων: «Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας»

«Μόνο πάθη αφήνει να καθορίζουν τον ρυθμό των βημάτων της», γράφει ο Μάνος Κοντολέων λίγο μετά τη μέση του καινούργιου βιβλίου του. «Πάθη σάρκας και ψυχής». Σε αυτές τις δεκατέσσερις λέξεις συμπυκνώνεται όλη η τραγική πολυπλοκότητα όχι μόνο της βασικής ηρωίδας του, της Κλυταμνήστρας, αλλά και του υπόλοιπου μοιραίου θιάσου που πλαισιώνει την εξαιρετική νέα δουλειά του πολύπειρου συγγραφέα. Τίτλος του μυθιστορήματος, Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας, και στον πυρήνα του η ζοφερή ιστορία της βασιλικής οικογένειας των Μυκηνών, με επίκεντρο τη γυναίκα που έμελλε να φονευθεί από το ίδιο της το παιδί.

Η Κλυταιμνήστρα του Κοντολέων είναι μια γυναίκα με σάρκα και οστά, με πάθη, με ανασφάλειες και με μια αφόρητη μοναξιά, που την κουβαλάει από την παιδική της ηλικία. Είναι μια γυναίκα σαν όλες περίπου τις γυναίκες, με τη διαφορά ότι έχει επωμιστεί τη σκληρή μοίρα που γνωρίζουμε όλοι. Και αυτή ακριβώς η μοίρα, το αμετάκλητο ριζικό της που μας είναι γνωστό από τα αρχαία κείμενα, σε συνδυασμό με τις περίτεχνες πινελιές της αισθαντικότητας που της χαρίζει ο Κοντολέων, είναι το εξαίσιο μείγμα που δίνει στις σελίδες του έργου του μια απόλαυση μοναδική. Αυτό, και οι πρωτοπρόσωπες παρεμβάσεις του Ορέστη, που διαδέχονται τα τριτοπρόσωπα κεφάλαια της μητέρας του. Ο συγγραφέας χτίζει με περίτεχνη δομή το δημιούργημά του, και έπειτα από κάθε μέρος που είναι αφιερωμένο στην Κλυταιμνήστρα, μας εντάσσει μαεστρικά στο μυαλό του μοιραίου Ορέστη, ο οποίος με λέξεις ξυράφια μάς παίρνει μαζί του στην προσωπική του κόλαση. Μυρίζουν αίμα αυτές οι εξομολογήσεις, συνεπώς είναι ένα ταξίδι αγωνίας και τρόμου για το οποίο θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι. Η κατάδυση στο σκότος ενός τραγικού γιου, που επί χρόνια απλώνει το χέρι για να πιάσει ένα μαχαίρι. Η φθορά της ύπαρξής του μέσα από τη ζήλια και τα σύνδρομα του ανικανοποίητου αποτυπώνονται με μια αμεσότητα σπάνιας δραματουργίας, λες και διαβάζεις ένα ημερολόγιο χαμένο στη λήθη του χρόνου.

Με μια γραφή σύνθετη, πυκνή και γεμάτη αλληγορίες, ο Κοντολέων παραδίδει ένα λυρικό έργο για τον έρωτα, την εξουσία και τον θάνατο.

Πλάι σε αυτό το εκπληκτικό αφηγηματικό δίπολο της Κλυταιμνήστρας και του Ορέστη, υπάρχουν και οι υπόλοιπες φιγούρες του δράματος και όλες σκιαγραφούνται με οξυδέρκεια και βάθος: η λίγη Λήδα και ο πολύς Αγαμέμνων, η απλοϊκή Ελένη και η πολύπλοκη Ηλέκτρα, ο ευαίσθητος Τάνταλος και ο ιδιότυπα τραχύς Αίγισθος. Τα δίπολα στην οπτική του Κοντολέων γίνονται σύμβολα ιδεών και διαδέχονται συνεχώς το ένα το άλλο στις σελίδες, με αποτέλεσμα το μυθιστόρημα να μοιάζει με ένα σπίτι, άψογα στημένο θεατρικά, στα δωμάτια του οποίου ζουν καταπιεσμένες γυναίκες και φιλόδοξοι άντρες. Και όλη η κατάρα του Οίκου των Ατρειδών τυλίγει σιγά σιγά σαν καπνός αυτό το οικοδόμημα, μέχρι που τα θεμέλια αρχίζουν να τρίζουν και οι τοίχοι κουνιούνται συθέμελα.

ma kontoleon 1121 «Σκότος και έρεβος στον βράχο των Μυκηνών», γράφει στη σελίδα 143 ο Μάνος Κοντολέων. «Κι ως συνηθίζεται, το σκοτάδι καταργεί ό,τι τρυφερό και γαλήνιο. Δημιουργεί αγριότητες... Μόνο εφιάλτες». Γι’ αυτούς τους εφιάλτες της ψυχής μάς μιλάει ο συγγραφέας. Για τα ένστικτα που κρύβονται στις σκιές. Για τη μισαλλοδοξία, τον φθόνο, τη βία και το σαράκι της μοναξιάς, που γίνεται θηλιά και σε πνίγει. Για την ανάγκη να αγαπηθούμε και να πεθάνουμε αγκαλιά με ένα όνειρο. Και εν τέλει για την ίδια τη ζωή, που αλλιώς ξεκινάει και άλλους δρόμους εγκυμονεί στην εξέλιξή της. Με μια γραφή σύνθετη, πυκνή και γεμάτη αλληγορίες, ο Κοντολέων παραδίδει ένα λυρικό έργο για τον έρωτα, την εξουσία και τον θάνατο. Και μας αφήνει παρακαταθήκη ένα έξοχο μυθιστόρημα, που κατά την άποψή μου είναι ένα από τα καλύτερα ελληνικά βιβλία της χρονιάς που διανύουμε.