Γιάννης Καισαρίδης: «Ώρες αιώρες»

Καλλιεργώντας ένα προσωπικό στιλ, μια ατομική ρυθμική αφήγηση, ο ώριμος πια συγγραφέας Γιάννης Καισαρίδης κυριολεκτικώς αφοπλίζει κάθε αναγνωστική προσέγγιση, κάθε αρνητική προσαρμογή η οποία μπορεί να υφίσταται. Λειτουργώντας δε ως ευσύνοπτος δημιουργικός παραμυθάς, με κομμάτια (πλην εξαιρέσεων) που δεν ξεπερνάνε τις δύο σελίδες και παράλληλα εμφανίζοντας μια χαρακτηριστική εσωστρέφεια, γράφοντας δηλαδή περισσότερο για τον ίδιο του τον εαυτό και λιγότερο για τους δέκτες, κάνει φανερή μια ποιητική διάσταση, η οποία –στα όρια βέβαια του πεζού λόγου– είναι προφανώς υπαίτια για στοιχεία που συναντάμε σε αυτό το είδος, αν και δεν πρέπει να μιλάμε για πεζοποίηση ή άλλα παράλληλα λογοτεχνικά σκευάσματα. Ο Καισαρίδης πράγματι σε πολλές περιπτώσεις αφυπνίζεται (καθώς έρχονται στον νου του διάφορα επεισόδια, γεγονότα ή μνήμες, που έχουν καταγραφεί και όπως η σινική μελάνη δεν σβήνουν) εσωτερικά, στρέφοντας το μήνυμα όχι προς εμάς αλλά προς εκείνον, προκειμένου να καλύψει την ανάγκη που εμφανίζεται και την οποία δεν επιθυμεί να μοιραστεί μαζί μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι γίνεται ακατάληπτος, αλλά πάντως σίγουρα δύσκολα προσβάσιμος, αφού δεν μας παρέχει τους κανόνες για να ξεκλειδώσουμε το ερέθισμα, αν και με τεράστια, είναι αλήθεια, ικανότητα το φέρνει από το μυαλό στο χαρτί αυτόματα και κατεργασμένα. Με δυο λόγια και χωρίς υπερβολή κατασκευάζει πεζά με ποιητική πρόθεση και ψυχαναλυτική εμμονή, τα οποία και διαβάζουμε ως μικρούς κόκκους άμμου, ως πέτρες αφημένες στην ακρογιαλιά, ως λουλούδια που μυρίζουν ευχάριστα αλλά παράλληλα και ως σκιά του πιο μαύρου σκοταδιού της νύχτας, που παρουσιάζεται λίγο πριν από την αυγή. Και αυτό γιατί το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου θεματολογικά καλύπτει και καταλαμβάνει, λόγω βιωμάτων αλλά και λόγω ενδιαφέροντος, ο Εμφύλιος.

Τι αποτελεί λοιπόν για έναν συγγραφέα, ο οποίος γεννήθηκε ακριβώς δέκα χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου, πέρασε τα σχολικά του χρόνια μέσα στη Χούντα, γεύτηκε την άνοιξη της Μεταπολίτευσης σπουδάζοντας φιλολογία, πολιτική επιστήμη και θέατρο, και ξεκινώντας την προσωπική του πορεία στα μέσα της δεκαετίας του ’90, ο Εμφύλιος; Μα σαφώς ό,τι σημαίνει για όλους τους δημιουργούς, οι οποίοι είτε βρίσκονται στο στρατόπεδο των ηττημένων, είτε διακατέχονται από έντονα δημοκρατικά ιδεώδη, είτε κατακεραυνώνοντας αδικίες και βαναυσότητες στις οποίες μετήλθαν οι νικητές, είτε για ό,τι τους διηγήθηκαν οι γονείς και οι παππούδες για τη συγκεκριμένη περίοδο, άφησαν μέσα τους μια φωτιά αναμμένη, την οποία και δεν επιθυμούν να σβήσουν, το αντίθετο, την πριμοδοτούν με περισσότερη καύσιμη ύλη, προκειμένου να διατηρηθεί ακέραια. Ο Εμφύλιος για τον Καισαρίδη είναι το παν, είναι ό,τι χρειάζεται προκειμένου να εκφραστεί, έχει ακούσματα, έχει στοιχεία, κάνει έρευνα, μελετά διαρκώς την εποχή, γνωρίζει κόσμο που έπαιξε ρόλο στην ταραγμένη εκείνη στιγμή, βλέποντας τους επόμενους να καταλαμβάνουν θέσεις και αξιώματα, συμπάσχει με τους αγωνιστές, τέλος, διαχωρίζει τη θέση του και τίθεται με όλους εκείνους που υπέστησαν διώξεις και εξευτελισμούς στα βουνά ή τα ξερονήσια, στις πεδιάδες ή τα κρατητήρια, βάζοντας τη σφραγίδα του στον χώρο της λογοτεχνίας, μιλώντας έξω από τα δόντια για αυτή την εξωπραγματική επανάσταση, που μόνο με τη βοήθεια των εξοντωτικών βομβών των Αμερικανών έγινε πράξη η καταστολή της.

Ένα άλλο αγαπημένο θέμα που απασχολεί τον πεζογράφο Καισαρίδη είναι η συνομιλία του με άλλους συναδέλφους του δημιουργούς, μέσα στον χρόνο με τους περισσότερους τώρα πια. Κατ’ αρχάς από τον συμπολίτη του Βικέλα, τον Μπακόλα, τη Δημουλά έως τον Παπαδημητρακόπουλο, ο συγγραφέας αναλαμβάνει να τους κρατήσει στην επιφάνεια της δημιουργίας του, παρότι σε πολλούς από αυτούς αναγνωρίστηκε η αξία τους, και με έμμεσο τρόπο μάς τους προτείνει – όσοι δηλαδή δεν τους έχουμε διαβάσει να το κάνουμε πάραυτα. Ο Καισαρίδης, παρότι κατοικεί μακριά από την πρωτεύουσα (κοντά όμως στη συμπρωτεύουσα), παρότι (αν και τώρα με το διαδίκτυο όλα είναι συλλογικά προσβάσιμα) ως χαρακτήρας είναι χαμηλών τόνων, παρότι διοργάνωσε πολλές εκδηλώσεις, οι οποίες και ανέδειξαν πρωτίστως τη βυζαντινή παρακαταθήκη της πόλης του, η οποία είναι τεράστια, στην ουσία αντιλαμβάνεται πως όλα έχουν μια συνέχεια, την οποία και πρέπει να διατηρήσουμε ως κόρη οφθαλμού και παράλληλα να την αξιοποιήσουμε και για προσωπικούς αλλά και για κοινωνικούς λόγους. Και φυσικά αυτοί οι συγγραφείς δεν αποτελούν τη μοναδική του έμπνευση, δεν είναι οι μόνοι από τους οποίους αντλεί τα ερεθίσματά του, δεν είναι οι μόνοι που συγκλίνουν προς την προσωπική του ιδιοσυγκρασία, απλώς έρχονται ως συνιστώσες, με τις οποίες μπορεί να φέρει στην επιφάνεια κάποιες του σκέψεις, να κάνει κάποιες διανοητικές ασκήσεις και να καλύψει κενά που άφησε η ζωή, κενά που προσομοιάζουν με αφόρητα κρίσιμες στιγμές στη διάρκειά της.

Καλλιεργώντας ένα προσωπικό στιλ, μια ατομική ρυθμική αφήγηση, ο ώριμος πια συγγραφέας Γιάννης Καισαρίδης κυριολεκτικώς αφοπλίζει κάθε αναγνωστική προσέγγιση, κάθε αρνητική προσαρμογή η οποία μπορεί να υφίσταται.

Άφησα για το τέλος ένα σημείο στην πεζογραφία του Καισαρίδη που το διασχίζει με πολύ χαλαρό τρόπο, ψυχαγωγικό θα έλεγα (παρότι πάντα η ιστορία δεν είναι ευχάριστη), το οποίο δεν είναι άλλο από το ποδόσφαιρο. Ο συγγραφέας αγαπά την μπάλα υπερβολικά, όχι όμως εκείνη που αντιπροσωπεύουν οι μεγάλες ομάδες της χώρας μας ή διεθνώς, αλλά εκείνη που πλησιάζει τον ερασιτεχνισμό, τις ομάδες της πόλης του, που αγωνίζονται στα πολύ μικρά πρωταθλήματα. Δεν είναι λίγοι οι ποιητές και πεζογράφοι οι οποίοι αγαπούν τόσο βαθιά το ποδόσφαιρο, έχουν γράψει γι’ αυτό, το έχουν υμνήσει, συνολικά ή μεμονωμένους ποδοσφαιριστές. Ο Καισαρίδης είναι ένας από αυτούς, αποδεικνύοντας ότι ο σύγχρονος δημιουργός οφείλει, είναι εκ των ων ουκ άνευ η διάχυσή του σε κάθε κοινωνική (η οποία μάλιστα έχει τόσο μεγάλη συγκίνηση και αποδοχή) εκδήλωση, ακόμη και αν φαίνεται να μη συνάδει με την πρωταρχική εργασία.

gia kaisaridis Ο συγγραφέας της πρεμιέρας, των ενοχών και της Μισάντρας Γιάννης Καισαρίδης ακόμη μια φορά μάς θέτει ενώπιον μιας καινούργιας δημιουργίας, η οποία και απαιτεί προσήλωση, προσοχή και πάνω από όλα ανοιχτή καρδιά, ούτως ώστε να αφομοιώσουμε το μεγάλο κύμα συναισθήματος. Και ψυχικής και αισθητικής αλλά και υψηλής λογοτεχνίας λοιπόν ο λόγος, καθώς η προσπάθεια πετυχαίνει απόλυτα τον στόχο της, που δεν είναι άλλος από την έναρξη μιας συνομιλίας, ακόμη και με εμάς που έχουμε διαβάσει ολόκληρο το έργο του Βεροιώτη σεμνού γραφιά και έχουμε εκφραστεί για αυτό, ακόμη και με εκείνους που τώρα μπαίνουν στο πλάνο, προκειμένου να γνωρίσουν το ύφος και την αξία του, η οποία γίνεται εμφανής από τα πρώτα κιόλας κομμάτια μέχρι το κλείσιμο του βιβλίου.