fbpx
Αννίτα Π. Παναρέτου: «Η παρηγορία των επιστολών σου...»

Αννίτα Π. Παναρέτου: «Η παρηγορία των επιστολών σου...»

Η Αννίτα Π. Παναρέτου γεννήθηκε και σπούδασε στην Αθήνα Ελληνική και Αγγλική Φιλολογία και εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται πρόσωπα της ελληνικής ιστορίας και λογοτεχνίας, Έλληνες όμηροι και αιχμάλωτοι σε ναζιστικά στρατόπεδα και φυλακές κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η ταξιδιωτική λογοτεχνία. Έχει γράψει οκτώ βιβλία με τα παραπάνω θέματα, δύο ιστορικά μυθιστορήματα, ένα παιδικό, μία μαρτυρία και έχει μεταφράσει λογοτεχνικά και ιστορικά έργα.

Το παρόν έργο, Η παρηγορία των επιστολών σου…, το οποίο αφορά την αλληλογραφία της Ευανθίας Καΐρη και της Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, ήταν πολλά χρόνια εξαντλημένο. Τώρα επανεκδίδεται με διπλή σήμανση, και ως μυθιστόρημα και ως ιστορική μελέτη, η οποία προέκυψε έπειτα από επίμονη φιλολογική έρευνα.

Το βιβλίο εκδίδεται από τον Σύλλογο προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Από τις δύο αυτές γυναίκες, η μεν Ελισάβετ έζησε τον απόηχο της Επανάστασης, έγκλειστη στη Ζάκυνθο, μέσα στο σπίτι, όπου δεν της επιτρεπόταν ούτε να βγει ούτε να μιλήσει με άνθρωπο ούτε να σπουδάσει, παρά μόνο να παντρευτεί αυτόν που επέλεξε ο πατέρας της για τα δικά του πολιτικά συμφέροντα, η δε Ευανθία έδρασε στην Άνδρο πλάι στον μαχόμενο αδελφό της Θεόφιλο. Η Ελισάβετ παντρεύτηκε, γέννησε τον γιο της και πέθανε σε δεκαοχτώ μέρες. Η Ευανθία δεν παντρεύτηκε, αφιερώθηκε στον αδελφό της και τον αγώνα του.

Μέσα από την πλασματική αλληλογραφία των δύο γυναικών βλέπουμε πώς υποδέχτηκαν την Επανάσταση τα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα, οι τουρκοκρατούμενες Κυκλάδες και η Μικρά Ασία. Πώς τέλος εξελίχτηκαν τα πράγματα και έφτασαν στη δολοφονία του Καποδίστρια. Με την ευκαιρία της αλληλογραφίας έρχονται στο φως πολλές άγνωστες λεπτομέρειες, οι οποίες αφορούν και τον Αγώνα αλλά και τη μικροϊστορία της Ζακύνθου, της Άνδρου, της Σύρου και της Σμύρνης.

Η συγγραφέας σκύβει με πραγματικό ενδιαφέρον πάνω στη ζωή των δύο γυναικών, που φλέγονται για παιδεία και ελευθερία και «μη μπορώντας να γίνουν ευτυχείς, προσπάθησαν να γίνουν χρήσιμες». Διότι και για τις δύο ίσχυε η εξίσωση «ζωή = ηθικό χρέος = ωφέλεια προς τους άλλους». Η Ευανθία, χωρίς πόρους, έμεινε στη σκιά του φιλόσοφου και επαναστάτη αδελφού της. Η Ελισάβετ, αρχοντοπούλα, παρέμεινε έγκλειστη, όπως όριζε «εκείνο το παλαιόν, βάρβαρον και αφύσικον και απάνθρωπον ήθος, όπου θέλει ταις γυναίκαις ξεχωρισμέναις από την ανθρωπίνην εταιρίαν». Αν και είναι γνωστό ότι τα γραπτά της έγιναν στάχτη στη φωτιά και τον σεισμό στη Ζάκυνθο το 1953, η λογοκριμένη Αυτοβιογραφία της όμως έχει σωθεί. Ωστόσο, από την έρευνα της Παναρέτου προκύπτουν νέα άγνωστα στοιχεία πολύ σημαντικά.

Ενδιαφέρων σ’ αυτό το βιβλίο είναι και ο υπομνηματισμός του, ένα δεύτερο επίπεδό του, το οποίο με το πλούσιο ιστορικό υλικό, τη διεθνή πολιτική, τα εμπλεκόμενα πρόσωπα, τους προβληματισμούς πάνω στη δυνατότητα μιας αλληλογραφίας ανάμεσα στις δύο γυναίκες, με δεδομένη την εχθρική πολιτική της Αγγλίας αλλά και της τοπικής αριστοκρατίας απέναντι στον ελληνικό Αγώνα. Κατά συνέπεια, υπάρχει λογοκρισία κάθε επιστολής που έρχεται από την επαναστατημένη Ελλάδα και γεννιέται το ερώτημα, πώς ενημερωνόταν η Ελισάβετ. Όμως προσμετράται και δεν πρέπει να αγνοηθεί ο ρόλος του υπηρετικού προσωπικού, που μεταφέρει τα νέα στο νησί. Πρόσωπα, γεγονότα, ημερομηνίες, όλα είναι αληθινά.

Η συγγραφέας σκύβει με πραγματικό ενδιαφέρον πάνω στη ζωή των δύο γυναικών, που φλέγονται για παιδεία και ελευθερία και «μη μπορώντας να γίνουν ευτυχείς, προσπάθησαν να γίνουν χρήσιμες».

Η Αυτοβιογραφία ολοκληρώνεται στις 26 Ιουνίου 1831. Τα τελευταία πέντε γράμματα της Ελισάβετ είναι φανταστικά. Και υπάρχουν εικασίες για τον χαρακτήρα του συζύγου, ο οποίος φέρθηκε με σεβασμό στη νεκρή σύζυγό του, διαφύλαξε τα γραπτά της και τα παρέδωσε στον γιο του, τον οποίο ονόμασε Ελισαβέτιο, φιλοτέχνησε το πορτρέτο της στον επιφανή ζωγράφο Νικόλαο Καντούνη, που σήμερα βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη, και ένα δεύτερο το οποίο βρίσκεται στο «Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων», διασώζοντας τη μορφή της.

Η Ελισάβετ γράφει για τα προσωπικά της, τα οποία άλλωστε προκύπτουν από την Αυτοβιογραφία της. Η Ευανθία γράφει για τα εθνικά θέματα, τον αδελφό της και τον αγώνα του να οργανώσει τους επαναστάτες, τα ταξίδια του, τους τραυματισμούς του, για την ίδρυση σχολείων στην Άνδρο «διά τον φωτισμόν των παίδων», τον Βαρβάκη και τη βοήθειά του προς τους Ψαριανούς. Σε μία επιστολή ψέγει την Ελισάβετ, διότι παραπονιέται για τον εγκλεισμό και δεν είναι «ευγνώμων» που έχει σπίτι, υπηρέτριες, ασφάλεια, φαγητό, ενδύματα, γιατρό και δεν ξέρει πώς ζει ο κόσμος έξω από το αρχοντικό της. Η Ελισάβετ θα απαντήσει πως όλα τα σκέφτεται, αλλά ως έγκλειστη δεν μπορεί να βοηθήσει. Η Ευανθία έγραφε άλλοτε με λυρικές εξάρσεις, άλλοτε με κάποια ανατροπή, προσκολλημένη στην εξιδανίκευση του αδελφού της, όπου τα αισθήματά της εκφράζονται «με μια διάθεση ερωτικής σχεδόν χροιάς», σχολιάζει η συγγραφέας. Πορτρέτο της δεν υπάρχει, παρά μία εικόνα στα χέρια της φίλης Θεοδώρας Χατζηαθανασίου από την Τήνο.

Η Ελισάβετ στις 9 Φεβρουαρίου 1828 γράφει για την άφιξη του Καποδίστρια στην Αίγινα, την υποδοχή στο προαύλιο της Μητροπόλεως της Παναγίας, την ομιλία του Καΐρη μετά τη δοξολογία, τις τοπικές αντιδράσεις, τους προβληματισμούς σχετικά με τον ρόλο της Ρωσίας ή της Αγγλίας. Πέθανε το 1832. Η Ευανθία, σύμφωνα με το βιβλίο, γράφει στην Άνδρο την τελευταία επιστολή στην Ελισάβετ τριάντα χρόνια μετά, στις 23 Δεκεμβρίου 1862, όπου της ανακοινώθηκε από τον Νικόλαο Μαρτινέγκο ο θάνατός της. Γράφει επίσης για το Ορφανοτροφείο, για τη διδασκαλία του Θεόφιλου, τις ταλαιπωρίες, εξορίες, φυλακίσεις και τέλος τον θάνατό του, το 1853, για την παράνοια του Μαρτινέγκου που μετά τον θάνατο της Ελισάβετ έδωσε εντολή να σφραγιστεί το σπίτι. Για τον γιο της, που έμαθε πολλές ξένες γλώσσες, διέσωσε την Αυτοβιογραφία της μητέρας του και, όπως εκείνη, ασχολήθηκε με μεταφράσεις Πετράρχη, Βύρωνα, Λαμαρτίνου στα ελληνικά, δημοτικών τραγουδιών στα ιταλικά. Γράφει, επίσης, για την έξωση του Όθωνα, την ίδρυση του Πανεπιστημίου και άλλα, εκφράζοντας την ευχή να συναντηθούν μελλοντικά και με τον Θεόφιλο. Για την ώρα: «Καληνύκτα, φιλτάτη μου. Ευανθία».

an p panaretouΗ Αφροδίτη Κούρια, στο επιμελημένο της Επίμετρο, μας μιλάει για τη σημασία των πορτρέτων, για τη διαιώνιση των μορφών, την ανάδειξη της προσωπικότητας και του ψυχισμού του εικονιζόμενου.

Το βιβλίο με αυτή τη συγκινητική αλληλογραφία, ιστορικά και κοινωνικά τεκμηριωμένη, και την πλούσια βιβλιογραφία, είναι ένα έργο τέχνης. Στο εξώφυλλο, μια «λεπτομέρεια»· το χέρι της Ελισάβετ φιλοτεχνημένο από τον Καντούνη.

 

«Η παρηγορία των επιστολών σου...»
Ευανθία Καΐρη και Ελισάβετ Mουτζάν-Μαρτινέγκου: Μια ανεκπλήρωτη αλληλογραφία στους χρόνους της Επανάστασης
Δεύτερη έκδοση επηυξημένη
Αννίτα Π. Παναρέτου
Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων
326 σελ.
ISBN 978-960-8351-86-8
Τιμή €15,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Ελένη Καραγιάννη: «Το κόκκινο τάπερ»

Όταν έφτασε στα χέρια μου αυτή η πρώτη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Καραγιάννη ήμουν βέβαιη, διαβάζοντας τον τίτλο, ότι θα ήταν γεμάτη αγάπη όπως ένα μαμαδίστικο «κόκκινο τάπερ» και δεν γελάστηκα....

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Γιώργος Αγγελίδης: «Σκοτεινή κληρονομιά»

Η Σκοτεινή κληρονομιά του Γιώργου Αγγελίδη αποτελεί μια ενδιαφέρουσα αφήγηση, που συνδυάζει με δεξιοτεχνία τη φαντασία και το κοινωνικό δράμα. Ο συγγραφέας, μετά την «Τριλογία του φεγγαριού», αποφασίζει να...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»

Το τελευταίο πεζογραφικό βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη έρχεται για να διευρύνει τα όρια του αφηγηματικού λόγου και τον κάνει να εναγκαλισθεί μεθόδους και τεχνικές του θεάτρου και, συγκεκριμένα,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.