Κωνσταντίνα Μόσχου: «Γεράκια στο κλουβί»

Σε ένα ιστιοφόρο καράβι, κάθε άλλο παρά τουριστικό, μας επιβιβάζει η Κωνσταντίνα Μόσχου, με τη βοήθεια του τελευταίου της βιβλίου που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Bell, Γεράκια στο κλουβί, και μας καλεί σε ένα ταξίδι 96 ημερών. Ένα βιβλίο που κρατάει σε αγωνία τον αναγνώστη, ο οποίος εύχεται το ταξίδι να ήταν μεγαλύτερο.

Κι ενώ διανύουμε μια χρονιά όπου γιορτάζονται τα 200 χρόνια από το 1821 και πολλά είναι τα βιβλία που έχουν εκδοθεί με αφορμή την Επανάσταση, το βιβλίο της Κωνσταντίνας Μόσχου κινείται χρονικά μετά την Επανάσταση, και συγκεκριμένα στο 1829. Μια εποχή όπου οι πειρατές, οι οποίοι είχαν κατατροπώσει τους Τούρκους στις θάλασσες, αντιμετωπίζονται πλέον ως εγκληματίες από τις βρετανικές Αρχές, που είναι έτοιμες να τους στείλουν στην αγχόνη. Από την αγχόνη γλιτώνει η Καρμέλα Μπουχαγιάρ, η οποία κατηγορείται ότι έχει κλέψει το νεκρό αφεντικό της, ενώ την ίδια τύχη έχουν και 200 πειρατές.

«Ούτε ένας ούτε δύο, αλλά διακόσιοι ένας κατάδικοι, στοιβαγμένοι σε πέντε μεγάλες κλούβες, όλοι σε άθλια κατάσταση. Νόμιζες πως άκουγες τα φτερά τους να χτυπιούνται πάνω στα κάγκελα – γιατί αυτά δεν ήταν χέρια, ήταν κάτι τσακισμένες φτερούγες». Έτσι μας συστήνει η συγγραφέας τους βασικούς ταξιδιώτες του καραβιού, τα γεράκια που πλέον βρίσκονται στο κλουβί. Πειρατές, συνηθισμένοι στην ελευθερία που χαρίζει ο θαλασσινός αέρας, κλεισμένοι πίσω από τα σίδερα στο δεύτερο αμπάρι του πλοίου, εκεί που ο αέρας δεν φτάνει ποτέ καθαρός.

Μαζί τους μια γυναίκα, η μόνη γυναίκα κατάδικος, έρμαιο στις διαθέσεις τους. Από την αρπακτική τους μανία θα τη γλιτώσει η ευγένεια αρχικά ενός πειρατή και στη συνέχεια του καπετάνιου του καραβιού.

Η συγγραφέας σκιαγραφεί ολοζώντανα τους διαφορετικούς χαρακτήρες που συνυπάρχουν στο πλοίο, συστήνοντάς τους στους αναγνώστες σιγά σιγά, ενώ και οι ίδιοι αλλάζουν και καμιά φορά γίνονται δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ «καλών» και «κακών». Ο αντιπαθητικός από την αρχή γραμματέας, η σύζυγός του, αυτός που θα ήθελε να είναι αρχηγός, με την αυταρχική μητέρα που τον θαυμάζει αλλά και τον καθοδηγεί, ένας ξεπεσμένος αριστοκράτης, κάποιος που δείχνει επιφανής με τους γιους του, το πλήρωμα, ο τελευταίος του πληρώματος, οι κατάδικοι, με ξεχωριστούς τους Έλληνες καταδίκους και ακόμα πιο ξεχωριστή τη μόνη γυναίκα ανάμεσά τους, ο πλοίαρχος.

Παράξενο τι μπορεί να προξενήσει χαρά στους ανθρώπους. Παράξενο τι μπορεί να θεωρήσουν θέαμα. Και η συγγραφέας δίνει με δύναμη και τις δύσκολες σκηνές. «Πώς γίνεται ο πόνος κάποιου να γίνεται χαρά για τον θεατή; Είναι ένα μυστήριο που δεν έχει λυθεί ακόμα μέσα στις χιλιετίες της ανθρώπινης ύπαρξης, χαμένο μέσα σε άγνωστους λαβυρίνθους του νου, όπου φωλιάζει αποκοιμισμένη ζωώδης βία… Κάποιοι από τους επιβάτες βιάζονταν ν’ αρχίσει γρηγορότερα το θέαμα… Η πρώτη βουρδουλιά ήταν πολύ πιο δυνατή απ’ όσο περίμενε. Και ακολούθησαν άλλες δεκαεννιά, σαν μαχαιριές που έσκιζαν τον αέρα. Χωρίς κουβέντες, μονάχα με αίμα και πόνο. […] Το πολύτιμο ξύλο του Νόρφοκ ήταν όμορφο, αλλά με ακουστική που το έκανε να τρίζει σε κάθε βήμα, να αντηχεί σε κάθε φωνή. Κι αυτές δεν ήταν φωνές, ήταν αλαλαγμοί και κραυγές ανθρώπων λησμονημένων από τον ίδιο τους τον εαυτό».

Η ιστορία εκτυλίσσεται σε 96 μέρες, στη διάρκεια του ταξιδιού προς την Αυστραλία, όπου οι κατάδικοι θα εξοριστούν έχοντας γλιτώσει τη θανατική ποινή. Αφορμή για το μυθιστόρημα μια πραγματική ιστορία.

Μ’ ένα γλυκόπικρο αίσθημα αφήνει η Κωνσταντίνα Μόσχου τους αναγνώστες της, με τη σιγουριά όμως ότι απόλαυσαν ένα εξαιρετικό ταξίδι.

Σε όλα τα βιβλία της Κωνσταντίνας Μόσχου το μυστήριο κυριαρχεί. Ιστορικό το συγκεκριμένο μυθιστόρημα, αλλά το αστυνομικό μυστήριο παρεισφρέει από την αρχή σχεδόν, όταν κάποιος από τους επιβαίνοντες βρίσκεται στη θάλασσα. Ατύχημα ή φόνος; Κι αν είναι φόνος, ποιος και γιατί θα μπορούσε να το κάνει; Η ιστορία περιέχει όλα τα στοιχεία του μυστηρίου, παλιά μυστικά, ένα δαχτυλίδι, μια ουλή που δείχνει να επαναλαμβάνεται σε διάφορα πρόσωπα, άνθρωποι που κρύβονται πίσω από διαφορετικές ταυτότητες.

Κι ενώ οι καταστάσεις που εκτυλίσσονται είναι δραματικές, ένα διακριτικό χιούμορ διαχέεται στην ιστορία, ενώ και τα ονόματα των ηρώων είναι προσεκτικά διαλεγμένα. Αντώνης Τομανόλη, ο αρχηγός των Ελλήνων πειρατών, μια παράφραση αυτού που είχε καταγραφεί ως ο Αντώνης του Μανώλη.

Τρεις οι γυναίκες στο πλοίο – η καθεμία κινεί τα δικά της νήματα, μία όμως είναι η πρωταγωνίστρια. «Όλα πήγαζαν από τη συμπεριφορά της γυναίκας, που έβαζε τάξη σ’ ένα αντρικό σύμπαν στη μέση του ωκεανού. Η Καρμέλα αγαπούσε την τέχνη της – συνδετικό κρίκο για κάθε συναναστροφή– και ήξερε πώς να συνθέτει με ελάχιστα υλικά γεύσεις που μάγευαν τον ουρανίσκο και αιχμαλώτιζαν τον νου όποιου δοκίμαζε». Άμαθοι οι ουρανίσκοι πληρώματος και καταδίκων, φοβήθηκαν ακόμα και για δηλητηρίαση όταν γεύτηκαν πρώτη φορά το φαγητό της Καρμέλας, όπου η κανέλα έδινε μια ιδιαίτερη μυρωδιά. Πολλοί αυτοί που ποθούν την Καρμέλα, κάποιοι με αγνότερα αισθήματα, και είναι μοιραίο κι αυτή να χαρίσει σε κάποιον την καρδιά της. Μια καρδιά που δείχνει να αμφιταλαντεύεται και με μόνιμο τον φόβο πάντα ότι θα μπορούσε να βρεθεί στα άθλια σπλάχνα του καραβιού.

Ένα βιβλίο γεμάτο αντιθέσεις, άντρας και γυναίκα, ευγένεια και βαναυσότητα, προδοσία και πίστη, ομορφιά κι ασχήμια, γεράκια από τη μια, στο κλουβί όμως από την άλλη. «Το ψεύτικο κόσμημα στον λαιμό της έλαμπε το ίδιο με το αληθινό δάκρυ που ήταν έτοιμο να κυλήσει».

Σελίδα τη σελίδα, ο αναγνώστης μαθαίνει το καράβι, μαθαίνει τις διαφορές μεταξύ πλώρης, πρύμνης και τις δυσκολίες που υπάρχουν για να περάσει κανείς από τον Ατλαντικό στον Ινδικό Ωκεανό. Αντί για κάποιον άλλο τίτλο, τα κεφάλαια έχουν την ημερομηνία και την ώρα της ημέρας. Με τον τρόπο αυτό είναι σαν να συμμετέχει και ο αναγνώστης στη ζωή του πλοίου, ενώ μπορεί να παρακολουθήσει άνετα γεγονότα που συμβαίνουν συγχρόνως σε διαφορετικά τμήματα του πλοίου, με διαφορετικούς πρωταγωνιστές.

Καταστάσεις του χτες φαίνονται ίδιες με το σήμερα και ο αναγνώστης αναγνωρίζει πράγματα της σημερινής εποχής, παρότι η συγγραφέας μάς μεταφέρει πιστά στο 1829. Απλώς οι άνθρωποι, η εξουσία, οι καταστάσεις επαναλαμβάνονται. «Για την υγιεινή και τις ζωές των ανθρώπων ούτε λόγος. Το χρήμα ήταν πάνω απ’ όλα, και η ρητή εντολή προς τον καπετάνιο ήταν να συνεχίσουν ακόμα και με ανθρώπινες απώλειες, φτάνει να μην είχαν οικονομικές». Και οι συνταγές ευτυχίας στις δύσκολες εποχές αμφίβολες. «Αυτός τα έβλεπε πάντα δύσκολα, για να έχει τη χαρά να χαμογελάσει όταν θα του έρχονταν ευνοϊκά. Να ένα καλό κόλπο, που όμως σου μαυρίζει τη ζωή για μία μονάχα στιγμή ευτυχίας».

kon mosxou Κι ενώ ένα τέλος διαφαίνεται στην ιστορία, το απρόοπτο με διάφορες μορφές πάντα παραμονεύει και οι τύχες των επιβαινόντων στο πλοίο αλλάζουν όπως σε μία τράπουλα τα καλά χαρτιά. Και τα γεράκια θα φτάσουν κάποια στιγμή στον προορισμό τους, έστω και με σπασμένα φτερά από το χτύπημα μέσα στο κλουβί. Μ’ ένα γλυκόπικρο αίσθημα αφήνει η Κωνσταντίνα Μόσχου τους αναγνώστες της, με τη σιγουριά όμως ότι απόλαυσαν ένα εξαιρετικό ταξίδι.