Χριστόφορος Σεμέργελης: «Μία θάλασσα, δύο πατρίδες»

Η συγγραφή ενός ιστορικού μυθιστορήματος δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, χρειάζεται κοπιαστική έρευνα και χρόνος πολύς για ένα τέτοιο εγχείρημα. Εδώ το θέμα «έμπνευση» παίζει απλά τον ρόλο του εναύσματος. Ο συγγραφέας, αφού κρατήσει την έμπνευση σε αναμονή, θα πρέπει να επιδοθεί στον αγώνα της συλλογής στοιχείων και πληροφοριών. Όσο περισσότερες πληροφορίες τόσο το καλύτερο, θα σκεφτεί κανείς. Λογικά ναι, όμως εδώ ελλοχεύει ο κίνδυνος να χαθεί ο συγγραφέας μέσα στο πλήθος αυτών τα οποία θα συλλέξει. Ο δρόμος της επιλογής και της τοποθέτησής τους στον μύθο είναι δύσκολος και κρύβει πολλές παγίδες. Λίγες οι πληροφορίες, ελλιπής η αφήγηση. Πολλές, κουραστικό το κείμενο, δεδομένου ότι πρόκειται για μυθιστόρημα και όχι για ιστορική έρευνα.

Ο γνωστός από την αρθρογραφία του στον Τύπο του Βόλου Χριστόφορος Σεμέργελης τόλμησε να μπει σε αυτή τη διαδικασία. Έγραψε ένα ιστορικό μυθιστόρημα με φόντο την επανάσταση στο Πήλιο το 1878. Τίτλος του: Μία θάλασσα, δύο πατρίδες.

Η επιλογή του θέματος έχει άμεση σχέση με τον τόπο στον οποίο γεννήθηκε και ζει ο συγγραφέας. Τον Βόλο και το Πήλιο. Παράλληλα με αυτούς τους δυο τόπους, ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας διαδραματίζεται στη Σμύρνη. Θα αναρωτηθεί κανείς τι σχέση μπορεί να έχει ο Βολιώτης Σεμέργελης με τη Σμύρνη, για να τον οδηγήσει η έμπνευση να συμπεριλάβει αυτή την πόλη στο βιβλίο του. Έχω την εντύπωση ότι γνωρίζω τον λόγο. Είναι η Νέα Ιωνία Βόλου, όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής και η αδιαμφισβήτητη επίδρασή τους στη ζωή και στον πολιτισμό της πόλης του Βόλου.

Τόπος λοιπόν ο Βόλος, η Σμύρνη και το Πήλιο. Χρόνος το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, μια περίοδος κατά την οποία γεννήθηκε και πνίγηκε στο αίμα η επανάσταση των Πηλιορειτών για την απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό.

Ο συγγραφέας επιλέγει τον πρωτοπρόσωπη αφήγηση μέσα από έναν μυθιστορηματικό ήρωα, τον Γουίλιαμ Χατζηγεωργίου. Ο Γουίλιαμ είναι λεβαντίνος της Σμύρνης. Αν και γόνος ευκατάστατης οικογένειας με καταγωγή από την Αγγλία και το Πήλιο, προσφέρει τις υπηρεσίες του σε ένα κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας, το οποίο με την αιτιολογία ότι σώζει ελληνικές αρχαιότητες από τα χέρια των Τούρκων τις μεταφέρει στην Αγγλία. Ο Γουίλιαμ, έπειτα από συνεννόηση με τον Έντουαρντ Μπόρελ, γνωστό ωρολογοποιό της Σμύρνης, ταξιδεύει στον Βόλο προκειμένου να φυγαδεύσει αρχαιότητες, οι οποίες βρέθηκαν σε έναν ασύλητο μυκηναϊκό τάφο της περιοχής και βρίσκονται στην κατοχή του αδελφού του Έντουαρντ, Κάρολου Μπόρελ. Ο τελευταίος ζει από χρόνια στον Βόλο και εκτελεί χρέη προξένου της Γαλλίας, της Ιταλίας και του Βρετανικού Στέμματος.

Ο Χριστόφορος Σεμέργελης έγραψε ένα χορταστικό μυθιστόρημα και ταυτόχρονα ένα βιβλίο-ντοκουμέντο.

Η «αποστολή» αυτή φέρνει τον Γουίλιαμ στο Πήλιο λίγες μέρες προτού ξεσπάσει η Επανάσταση του 1878. Προσπαθώντας να βρει κρυψώνα για τα αρχαία πριν τα φυγαδεύσει μέσω θαλάσσης, βρίσκεται στο μοναστήρι της Σουρβιάς στο Πήλιο. Η γνωριμία του με τον ηγούμενο του μοναστηριού και η εμπλοκή του στη μάχη ανάμεσα στους επαναστατημένους Πηλιορείτες και στον τουρκικό στρατό –ο οποίος τελικά καίει το μοναστήρι και σκοτώνει τον ηγούμενο και όσους τραυματίες δεν μπόρεσαν να διαφύγουν– τον συγκλονίζουν. Η αποστολή που του έχει ανατεθεί περιπλέκεται και μαζί μ’ αυτή και τα συναισθήματά του, καθώς γνωρίζεται με μια νεαρή αρχοντοπούλα της Μακρυνίτσας και την ερωτεύεται. Ο έρωτας με την αρχοντοπούλα και η επανάσταση των Πηλιορειτών το 1878 ανατρέπουν όλα όσα θεωρούσε ουσιώδη στη μέχρι τότε ζωή του, καθώς η φρίκη του πολέμου και ο ηρωισμός εναλλάσσονται με την τρυφερότητα.

Ο αφηγηματικός λόγος μεστός και σε ορισμένα σημεία λυρικός:

«Έμεινα έκθαμβος να κοιτάζω την άγρια ομορφιά του Πηλίου. Είχα γυρίσει τόσα και τόσα μέρη σ’ ολάκερο τον κόσμο, αλλά αυτό που αντίκριζα ετούτη τη στιγμή με άφηνε άφωνο. Θεόρατοι βράχοι, σμιλεμένοι λες από το χέρι του Θεού, βυθίζονταν απότομα στην ακτή και το λευκό τους χρώμα ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τα καταπράσινα νερά. Το επιβλητικό κάλλος του τοπίου προκαλούσε δέος. […] Οι Τούρκοι τον πυροβόλησαν στο πρόσωπο και το βλήμα κυριολεκτικά του διέλυσε το κεφάλι. Μπροστά στο ανατριχιαστικό θέαμα δεν άντεξα, έπεσα καταγής κι έκανα εμετό, ενώ η Δήμητρα πίσω μου ούρλιαζε από φρίκη. Η θηριωδία ετούτου του πολέμου δεν είχε όρια. […] Το σώμα του Ογλ είχε πια παγώσει. Κοίταξα με αποστροφή τον κομμένο λαιμό και το μαύρο αίμα που είχε αρχίσει να πήζει. Έσκυψα πάνω από τη σορό του με συντριβή. Οι φόβοι μου αποδείχτηκαν προφητικοί και το νήμα της ζωής του κόπηκε τόσο άδοξα σ’ αυτό το φαράγγι του Πηλίου, πληρώνοντας ακριβά την εμπλοκή του στην Επανάσταση. Κακόμοιρε φίλε μου. Πόσο γενναίος ήσουν…»

Τρία χρόνια αργότερα, στο συνέδριο των Μεγάλων Δυνάμεων, η Γαλλία προτείνει να παραχωρηθεί στην Ελλάδα η Θεσσαλία και ένα τμήμα της Ηπείρου. Στις 2 Νοεμβρίου του 1881, ο ελληνικός στρατός μπαίνει στον Βόλο: «…ο Βόλος και το Πήλιο θα ανάσαιναν και πάλι αέρα ελευθερίας έπειτα από εκατοντάδες χρόνια σκλαβιάς… Τελικά, δεν είχαν γίνει όλα μάταια», λέει ο Γουίλιαμ Χατζηγεωργίου, ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου.

Όταν επισκέπτεται κανείς τον Βόλο, συναντά δρόμους με ονόματα όπως: Οδός Ογλ, οδός Λώρη, οδός Καρτάλη, οδός Κασαβέτη κ.λπ. Καθένας από αυτούς στους οποίους ανήκουν αυτά τα ονόματα έχει τον δικό του ρόλο στη νεότερη ιστορία της πόλης και στο βιβλίο του Χριστόφορου Σεμέργελη.

Εκτός απ’ τον Βόλο, αξιοσημείωτες είναι και οι αναφορές του συγγραφέα στη Σμύρνη. Η αναφορά του για παράδειγμα στα Χιώτικα, την κακόφημη συνοικία της Σμύρνης, την οποία σπάνια συναντούμε σε κάποια βιβλία, είναι μια ακόμη απόδειξη ότι ο συγγραφέας έχει ερευνήσει σε βάθος και το χρονικό διάστημα και τους τόπους στους οποίους διαδραματίζεται η ιστορία του.

Το μυθιστόρημα Μία θάλασσα, δύο πατρίδες δικαιώνει τον συγγραφέα του. Ο Χριστόφορος Σεμέργελης έγραψε ένα χορταστικό μυθιστόρημα και ταυτόχρονα ένα βιβλίο-ντοκουμέντο. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να γίνει γνωστή η xr semergelis ιστορία ενός τόπου, και μάλιστα όταν οι γεμάτες ηρωισμό σελίδες της αναφέρονται στον αγώνα της δημιουργίας ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.