Γιώργος Παναγιωτίδης: «Ίσος Ιησούς»

Στη μεταιχμιακή εποχή όπου το παλιό έχει πεθάνει και το νέο δεν έχει ακόμα γεννηθεί. Όπου τα κράτη παραχωρούν την κυριαρχία τους και οι πολυεθνικές στέκονται ρυθμιστές της καινούργιας τάξης πραγμάτων. Ο Ίσος –ένα αγόρι δώδεκα χρονών– συνδέεται με τον πρώτο κβαντικό υπολογιστή. Γίνεται μέρος της συνείδησης του παππού του, Αίμονα, και του πατέρα του, Φοίβου. Και θυσιάζεται στον βωμό μιας επανάστασης ενάντια στην ανθρώπινη μοίρα. Ο λόγος γίνεται για το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγιωτίδη Ίσος Ιησούς, των Εκδόσεων Βακχικόν.

Στο έργο αυτό ο συγγραφέας πετυχαίνει, μέσα από την περίτεχνη επεξεργασία των αφηγηματικών σχημάτων, να δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο κειμενικό αρχιτεκτόνημα. Τα παιχνίδια ανάμεσα στον αφηγητή και τον ανακλαστή. Η σχεδόν ποιητική γλώσσα και η χρήση των πολλαπλών μοτίβων. Καθώς και η προσεγμένη ονοματοποιία. Δεν επιβάλλουν –μονάχα– μια πολυεπίπεδη ανάγνωση, αλλά –ταυτόχρονα– εξυφαίνουν και μια προοπτική που να προσομοιάζει στην κβαντική συνθήκη: όπου, δηλαδή, χώρος και χρόνος δεν είναι παρά μιαν ενότητα και στοιχεία της ψευδαίσθησης που ονομάζουμε πραγματικότητα. Έτσι, ενώ αρχικά φαίνεται πως η ιστορία μάς παραδίδεται από την αφήγηση του υπολογιστή, εκατομμύρια –ίσως– χρόνια μετά τα γεγονότα της αφήγησης, την ίδια ώρα ξετυλίγονται μπροστά μας με τέτοιον τρόπο που να μπορούμε να διεισδύσουμε μέσα στις σκέψεις και τα συναισθήματα του Ίσου και των άλλων ηρώων, λες και βρισκόμαστε (και μπορεί όντως να βρισκόμαστε) τη στιγμή της μεταφοράς της συνείδησης του Ίσου ή ακόμα-ακόμα κι εν τη γενέσει τους.

Κεντρομόλος της ιστορίας είναι η επιθυμία μέσα από τις μεταμορφώσεις και μετουσιώσεις της. Όλα ξεκινούν από τον παθιασμένο έρωτα της Αντιγόνης και του Αίμονα. Ο έρωτας αυτός με το πέρασμα του χρόνου μεταβάλλεται: το καθαρό πάθος κάποτε γίνεται αγάπη κι η αγάπη θαυμασμός για τις πνευματικές ικανότητες του άλλου, και τέλος λαμβάνει τη μορφή ενός στόχου για το μέλλον. Αυτός ο στόχος παίρνει υλική υπόσταση, γίνεται ο όμιλος «Δίας». Και μεταβιβάζεται στον γιο τους, Φοίβο. Εδώ, όμως, αναζωπυρώνεται μέσω του πόθου του Φοίβου για τον κύριο καθηγητή και ξεκινάει ένας νέος κύκλος δημιουργίας και καταστροφής. Με αφετηρία τη γέννηση/κατασκευή του Ίσου και με τέλος (;) την πλήρη «διαγραφή» του.

Στο έργο αυτό ο συγγραφέας πετυχαίνει, μέσα από την περίτεχνη επεξεργασία των αφηγηματικών σχημάτων, να δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο κειμενικό αρχιτεκτόνημα.

Αν και δεν θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε «επικό μυθιστόρημα», παρ’ όλα αυτά έχει έντονο το επικό στοιχείο. Εκτός του ότι η αφήγηση ξεκινά in media res, τόσο το ύφος όσο κι η χρήση του επικού ερωτήματος στο πρώτο κεφάλαιο, των επαναλαμβανόμενων μοτίβων, αλλά και ιδίως το γεγονός ότι αποτελεί εξιστόρηση συμβάντων και παθών μιας μακρινής (και σκοτεινής) εποχής που πια έχει χαθεί συντείνουν σ’ αυτή την οπτική. Επίσης, μέσω της έξυπνης επιλογής των ονομάτων (η οποία μας οδηγεί στον κόσμο των μύθων και κυρίως στον Θηβαϊκό κύκλο) επιβάλλει εμμέσως συγκεκριμένα χαρακτηριστικά σε πρόσωπα και καταστάσεις (π.χ. την αιμομιξία που λανθάνει και στον αρχικό μύθο), αλλά και ανοίγει τον ορίζοντα πρόσληψης συνολικά του έργου.

Σύμφωνα με τον Gregory Claeys[1], η δυστοπία παρουσιάζει την εικόνα μιας ψεύτικης κοινωνίας (στην οποία επικρατούν το κακό και οι προς το χείριστο κοινωνικές εξελίξεις), που λειτουργεί ως σάτιρα των ουτοπικών προσδοκιών, καταδεικνύοντάς μας τάσεις και στάσεις ζωής που θα πρέπει να αποφύγουμε. Έτσι και στο μυθιστόρημά του ο Γιώργος Παναγιωτίδης μάς προκαλεί να στοχαστούμε επάνω σε ζητήματα όπως η ηθική της τεχνολογίας και η ευγονική, η εξέλιξη του νεοφιλελεύθερου μοντέλου κι ο μετανθρωπισμός[2] και, τέλος, και διά μέσω όλων αυτών, η ανάγκη επαναπροσδιορισμού της έννοιας του όρου «συνείδηση».

Το Ίσος Ιησούς είναι ένα απαιτητικό βιβλίο, που, παρά τον δυστοπικό του χαρακτήρα, ίσως να κρύβει και μιαν αισιόδοξη νότα για το μέλλον. Άλλωστε, από εμάς δεν εξαρτάται η πορεία;

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Claeys, G. The origins of dystopia: Wells, Huxley, and Orwell. The Cambridge Companion to Utopian Studies. Cambridge University Press, 2010.
[2] Το μυθιστόρημα θέτει εμμέσως το ζήτημα της διεπαφής του ανθρώπου με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Ο Αίμων τοποθετεί έναν υπολογιστή στη θέση του ενός μετωπιαίου λοβού, ενώ στον εγκέφαλο του μικρού Ίσου εμφυτεύουν g panagiotidis τον Ιησού, έναν μικροϋπολογιστή, που θα τον συνδέει με τον κεντρικό πατέρα υπολογιστή. Έτσι, με την εξέλιξη της ιστορίας γεννιούνται διάφορα ερωτήματα ως προς τη θέση της τεχνολογίας στη ζωή του ανθρώπου, τον έλεγχο που θα ασκεί ή θα ασκείται στον άνθρωπο από τη μηχανή και τελικά μήπως από την επιθυμία του να κατακτήσει την αθανασία, στο τέλος οδηγηθεί –αν όχι στην πλήρη του εξαφάνιση– στην υποδούλωσή του σε ευφυή ρομπότ.