fbpx
Όλγα Ιωαννίδου: «Κεκλεισμένων των στιγμών»

Όλγα Ιωαννίδου: «Κεκλεισμένων των στιγμών»

Το βιβλίο της Όλγας Ιωαννίδου Κεκλεισμένων των στιγμών περιέχει οκτώ διηγήματα. Ο τίτλος του μας οδηγεί κατευθείαν στο μονόπρακτο θεατρικό έργο του Σαρτρ Κεκλεισμένων των θυρών. Το μονόπρακτο αυτό θεωρείται η θεατρική ενσάρκωση του περίφημου βιβλίου του Σαρτρ Το Είναι και το Μηδέν. Η πασίγνωστη ατάκα που ακούγεται στο τέλος, «η κόλαση είναι οι άλλοι», εκφράζει μια βασική πτυχή της φιλoσοφίας του. Εκτός από τον τίτλο που αναφέρεται άμεσα στο μονόπρακτο αυτό, στο παρακάτω απόσπασμα παρατηρούμε κι άλλη άμεση αναφορά στον Σαρτρ και όσα αναφέρει ο φιλόσοφος για το πρόβλημα του άλλου:

Αυτά τα βάζα τού προκαλούσαν ανατριχίλα από παιδί και δεν ήθελε καν να τα βλέπει. Πόσο μάλλον να έχει ένα από αυτά να στέκεται αγέρωχο στην πόρτα του και να τον κοιτάζει με αυθάδεια, σχεδόν περιγελώντας τον. Έσκυψε και το πήρε μέσα στο σπίτι. Σαν ένα μωρό που κάποιος το είχε παρατήσει σε κάποια εξώπορτα, στην αρχή με έκπληξη και φόβο κι ύστερα με στοργή. Την ώρα που το σήκωνε για να το πάρει μέσα ένα περίεργο συναίσθημα –προαίσθημα ίσως να το ’λεγε κάποιος άλλος– κατέκλυσε το σώμα του. Δεν ήταν ακριβώς ανατριχίλα, σαν μάλλον για πρώτη φορά να μην ήταν αυτός ο παρατηρητής, σαν ο ίδιος να συνιστούσε το θέαμα και κάποιος άλλος να ’χε πάρει τη θέση του και να τον παρατηρούσε, μάτι ξένο και συνάμα οικείο, ένα μάτι που τον διαπερνούσε και τον περιεργαζόταν πρωτίστως για να δει, αν ήταν αυτός το σωστό πρόσωπο, ο ακριβής παραλήπτης. (σελ. 80-81)

Η φράση αυτή, «σαν ο ίδιος να συνιστούσε το θέαμα και κάποιος άλλος να ’χε πάρει τη θέση του και να τον παρατηρούσε», είναι μια ακόμα βασική πτυχή της υπαρξιακής φιλοσοφίας του Σαρτρ. Παραθέτω ένα διαφωτιστικό απόσπασμα από το βιβλίο Εισαγωγή στις φιλοσοφίες του υπαρξισμού: «Όταν παρατηρεί κάποιος τον άλλον, τον κάνει αντικείμενό του. Για τον Σαρτρ ο άλλος δεν είναι απλώς ο αντι-κείμενός μου ως σώμα ή ως υποκείμενο, αλλά ουσιωδώς είναι αυτός π ο υ τ ο ν β λ έ π ω και αυτός π ο υ μ ε β λ έ π ε ι. Βλέπω τον άλλον-αντικείμενο, αλλά ταυτοχρόνως ο άλλος που με βλέπει είναι άλλος-υποκείμενο, δ η λ α δ ή (και τούτο έχει σημασία) με βλέπει ως αντικείμενο. Αποκτώ την εμπειρία αυτού του να “βλέπομαι-σαν-αντικείμενο” στις καταστάσεις της ντροπής, της δειλίας, της αμηχανίας και γενικά σ’ όλες τις εμπειρίες του να τελείς κατέναντι του άλλου, όπου νιώθεις να γίνεσαι αντικείμενο, και μάλιστα εξαρτώμενο αντικείμενο. Συνεπώς ο άλλος είναι α υ τ ό ς π ο υ μ ε κ ο ι τ ά ζ ε ι, δηλαδή μου αρνείται την υποκειμενικότητά μου, με απογυμνώνει, με κατέχει, με κλέβει, μου απορροφά τον κόσμο μου, το αίμα μου, μου ανοίγει μια τρύπα στην ύπαρξή μου από την οποία εξέρχεται η ελευθερία μου».[1] Η συγγραφέας προχωρεί ακόμα περισσότερο, εξελίσσει αυτή την ιδέα και τελικά την ταυτίζει με τον θάνατο. Μέχρι τώρα φάνηκε ελπίζω καθαρά η επιρροή από την υπαρξιακή φιλοσοφία.

Από την άλλη πλευρά, η συλλογή διηγημάτων της Όλγας Ιωαννίδου στηρίζεται σε μια μακρά παράδοση που αρχίζει από τον Όμηρο και φτάνει μέχρι σήμερα. Πρόκειται για το ζήτημα του φανταστικού στη λογοτεχνία, που περνάει από τον Λουκιανό και την Αληθή Ιστορία του και καταλήγει στη Μεταμόρφωση του Κάφκα, τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, τον Έντγκαρ Άλαν Πόε, για να αναφέρω ελάχιστους από τους κορυφαίους που υπηρέτησαν έξοχα τη φανταστική λογοτεχνία. Και τα οκτώ διηγήματα που αποτελούν το περιεχόμενο των Κεκλεισμένων των στιγμών ανήκουν στη φανταστική λογοτεχνία. Σύμφωνα με τον Τσβετάν Τοντόροφ: «η φανταστική λογοτεχνία [...] θέτει ως αξίωμα την ύπαρξη του πραγματικού, του φυσικού, του κανονικού, για να μπορεί κατόπιν να το προσβάλλει».[2] Τα περισσότερα από τα διηγήματα ακολουθούν αντίστροφα αυτόν τον κανόνα. Δηλαδή παρουσιάζουν πρώτα το φανταστικό και καταλήγουν με μια ομαλή ή οδυνηρή προσγείωση στην κανονικότητα του παραδεκτού κόσμου. Αυτού που καταλαβαίνουμε σαν πραγματικόν. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί την ειρωνεία, δηλαδή την άγνοια του αναγνώστη για την κατάσταση που αφηγείται, και στο τέλος μόνο φανερώνει την αλήθεια και περνάει ο αναγνώστης από την άγνοια στη γνώση.

Η συγγραφέας ενδιαφέρεται για τη νοούσα συνείδηση και πώς μπορεί να επηρεάσει τον κόσμο μας, και τον εσωτερικό και τον εξωτερικό.

Το είδος αυτό της φανταστικής λογοτεχνίας η Όλγα Ιωαννίδου το υπηρετεί και με τα μαγικά αντικείμενα των διηγημάτων της. Οι τίτλοι των διηγημάτων «Το κλειδί», «Το σημείωμα», «Το νόμισμα», «Το βάζο», αλλά και το ρολόι στο διήγημα «Δώδεκα ώρες» είναι μαγικά αντικείμενα. Το νόμισμα, ιδιαίτερα, είναι μαγικό αντικείμενο, έχει όμως και αλληγορική σημασία. Διαβάζοντάς το έχουμε στον νου μας τη δύναμη της οικονομίας και του χρήματος που πάει να επιβληθεί και να κυριαρχήσει πάνω στον άνθρωπο και την επανάσταση του ανθρώπου απέναντι στην κυριαρχική του δύναμη.

Τα πρόσωπα φαίνεται πως δεν έχουν σημασία. Άλλωστε, αναφέρονται μόνο με το αρχικό τους γράμμα. Ο κύριος Ρ., ο κύριος Τ., μια γυναίκα, ένας άντρας –σαρανταπεντάχρονος, αγνώστων λοιπών στοιχείων μαθαίνουμε εκ των υστέρων–, ένα παιδί, ή ο άνδρας με το γαλάζιο πουκάμισο, άνεργος και κατεστραμμένος οικονομικά. Δεν έχουν σημασία, γι’ αυτό παραμένουν ανώνυμα. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι οι καταστάσεις, οι σκέψεις και τα συναισθήματα που βιώνουν. Όχι ποια είναι, αλλά τι τα ταλαιπωρεί, τι καθορίζει τη συνείδησή τους. Πώς μπορούν τα περιεχόμενα της συνείδησης να μετατοπίσουν λίγο τα σύνορα του γνωστού και παραδεδεγμένου κόσμου λίγο πιο πέρα. Να μετακινήσουν λίγο τα δεδομένα και παγιωμένα σχήματα, όπου ακουμπά και ξεκουράζεται το νωχελικό μυαλό μας. Η συγγραφέας ενδιαφέρεται για τη νοούσα συνείδηση και πώς μπορεί να επηρεάσει τον κόσμο μας, και τον εσωτερικό και τον εξωτερικό. Αυτά τα περιεχόμενα της συνείδησης παρουσιάζουν κάποια χαρακτηριστικά. Είναι ασταθή, ίσως ασαφή, χωρίς ξεκάθαρα όρια και χωρίς στεγανά. Γι’ αυτό μπορεί να είναι ρευστά, κινούμενα, να αλλάζουν και να προχωρούν σαν να έχουν μιαν αυτόνομη ζωή. Μοιάζουν αυτά να είναι οι πρωταγωνιστές και όχι τα πρόσωπα. Έτσι, πρωταγωνιστούν όσα συλλαμβάνει η σκέψη τους και η συνείδησή τους. Μονολογούν, αναρωτιούνται, σκέφτονται, φοβούνται ή αγωνιούν, διστάζουν ή αμφιβάλλουν. Τις συνειδήσεις τις βαραίνει άλλοτε η ενοχή, άλλοτε τις κυριαρχεί η επιθυμία. Συχνά είναι εγκλωβισμένες στον κόσμο τους. Όλα αυτά συνδέονται φυσικά και με την ψυχανάλυση.

Πέρα όμως από οποιεσδήποτε κατηγοριοποιήσεις, η λογοτεχνική επίδοση της Όλγας Ιωαννίδου ανήκει στην καλή λογοτεχνία. Όχι στην εύπεπτη. Ανήκει σε αυτή τη λογοτεχνία που σε αποζημιώνει για τον κόπο που κατέβαλες για να τη διαβάσεις.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Ζαν Βαλ, Εισαγωγή στις φιλοσοφίες του υπαρξισμού, Δωδώνη, σελ. 217 (του επιμέτρου που αποτελεί ευρεία περίληψη από το έργο του Emmanuel Mounier)
[2] Τσβετάν Τοντόροφ, Εισαγωγή στη φανταστική λογοτεχνία, Οδυσσέας, 1991, σελ. 210

Η Χρυσούλα Παπακυριάκου είναι φιλόλογος και συγγραφέας.

 

Κεκλεισμένων των στιγμών
Όλγα Ιωαννίδου
Κουκκίδα
σ. 102
ISBN: 978-618-5333-18-8
Τιμή: 8,48€
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Ελένη Καραγιάννη: «Το κόκκινο τάπερ»

Όταν έφτασε στα χέρια μου αυτή η πρώτη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Καραγιάννη ήμουν βέβαιη, διαβάζοντας τον τίτλο, ότι θα ήταν γεμάτη αγάπη όπως ένα μαμαδίστικο «κόκκινο τάπερ» και δεν γελάστηκα....

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Γιώργος Αγγελίδης: «Σκοτεινή κληρονομιά»

Η Σκοτεινή κληρονομιά του Γιώργου Αγγελίδη αποτελεί μια ενδιαφέρουσα αφήγηση, που συνδυάζει με δεξιοτεχνία τη φαντασία και το κοινωνικό δράμα. Ο συγγραφέας, μετά την «Τριλογία του φεγγαριού», αποφασίζει να...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»

Το τελευταίο πεζογραφικό βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη έρχεται για να διευρύνει τα όρια του αφηγηματικού λόγου και τον κάνει να εναγκαλισθεί μεθόδους και τεχνικές του θεάτρου και, συγκεκριμένα,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.