fbpx
Ελένη Χωρεάνθη: «Αγορασμένη ζωή»

Ελένη Χωρεάνθη: «Αγορασμένη ζωή»

«Για όλα υπάρχει πάντα κάποιος αποχρών λόγος»

O Έντγκαρ Άλαν Πόε όριζε το διήγημα ως το κείμενο που «μπορεί να διαβαστεί σε μια καθισιά». Και είναι αλήθεια ότι ως ιδιαίτερο είδος του αφηγηματικού πεζού λόγου απαιτεί, λόγω της μικρής του φόρμας, μια συμπυκνωμένη και ολιστική σύλληψη της πραγματικότητας, ώστε να επιδράσει στον αναγνώστη ως στιγμιαία εντύπωση. Η λογοτεχνική ταυτότητα του κάθε δημιουργού καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος και, στην προκειμένη περίπτωση, η πολύπειρος πένα της Ελένης Χωρεάνθη έχει καταφέρει να αιχμαλωτίσει αστραπιαία το ατομικό και να το αναγάγει σε πανανθρώπινο, μέσα σε λίγες λέξεις.

Στη συλλογή των 42 διηγημάτων της υπό τον τίτλο Αγορασμένη ζωή, περιδιαβαίνουν, αλλάζοντας σταθμούς, όλοι οι ήρωες που συνθέτουν το μωσαϊκό της ελληνικής κοινωνίας του τελευταίου αιώνα, για να «λογαριαστούν με τον καιρό», κουβαλώντας στις αποσκευές τους «όνειρα, προσδοκίες, ναυαγισμένες προσπάθειες, οράματα, απομεινάρια ερώτων και απογοητεύσεις». Άλλοτε με αριστοτελική δομή και άλλοτε με συνειρμούς που διατρέχουν τα αρχέτυπα και τη συλλογική μνήμη, η συγγραφέας δημιουργεί καθολικούς τύπους ανθρώπων, συμβολικών φορέων της ανθρώπινης μοίρας, αφορμώμενη από προσωπικά βιώματα ή παρατηρώντας ως αυτόπτης μάρτυρας σκηνές «στον δρόμο, στο λεωφορείο», όπου «γραφείο» δικό της γινόταν «όλος ο χώρος».

Διηγήσεις ευσύνοπτες, με αφηγηματική και λεκτική ακρίβεια, που επιτρέπουν στον αναγνώστη τη συνόραση όλων των μερών της πλοκής, και ήρωες σμιλεμένοι σε βάθος, κατά το εικός και το αναγκαίον, παραπέμπουν σε μικρές τραγωδίες, με παρόντα όλα τα συστατικά τους στοιχεία: Τη μετάβαση από την άγνοια στη γνώση («Ένοχα μυστικά»), τα στάδια της αναγνώρισης («Κλωστοϋφαντουργείον ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ»), αλλά, κυρίως, την περιπέτεια, τη μεταστροφή της τύχης σε μια χρονική συγκυρία που αρκεί ώστε να λάβει ο ήρωας την απόφαση που θα τον οδηγήσει στην έξοδο – τερματικό σταθμό, με δύο πιθανές εκβάσεις: τη λύτρωση ή τη συντριβή («Η Χρυσαφώ», «Τζόαν, μια κυρία με γούνα»). Οι δε εναλλαγές σταθμών –κυριολεκτικά ή μεταφορικά– λειτουργούν ως «σκηνικές υποδείξεις», οι οποίες καθορίζουν το πεδίο σκέψης και δράσης των πρωταγωνιστών.

Από την άλλη, η συγγραφέας δεν φαίνεται να ξεχνά ότι ο άνθρωπος πλάθεται κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν της κοινωνίας. Ανάμεσα στους επιβάτες αυτού του μεγάλου ταξιδιού, ο αναγνώστης συναντά «πολίτες ενός καμουφλαρισμένου, ψεύτικου κόσμου» που αγωνιούν να περισώσουν το προσωπείο τους, γονείς κομφορμιστές που πασχίζουν να επιβάλουν το κατεστημένο της οικογένειας, ώστε να μην απειληθεί η συνοχή των μελών της («Οι ασήμαντες λεπτομέρειες»), γόνους υποταγμένους αλλά και γόνους επαναστάτες («Νίκολας ή Νικ», «Τα θέλω του Κίμωνα Ροδίνη»), μανάδες που πίσω από φαινομενικά αθώες φράσεις στριμώχνουν την αγωνία συγκάλυψης του παρελθόντος («Πατρός αγνώστου»). Συναντά, ακόμα, περιθωριοποιημένους ανθρώπους που γίνονται αόρατοι σ’ ένα πλήθος απορροφημένο στον μικρόκοσμό του («Εικόνα σου είμαι, κοινωνία»), αλλά και παιδιά – αντικείμενα εκμετάλλευσης που τον φέρνουν αντιμέτωπο με την παραδοχή ότι η κοινωνική αδικία αποτελεί προϋπόθεση της δικής του ευμάρειας («Η μαγεία του χρυσού», «Το όνειρο της Ασημίνας»).

Οι χαρακτήρες αυτοί, σηκώνοντας στους ώμους τους ένα φορτίο βαρύ (ένα συλλογικό παρελθόν διαμορφωμένο από «πνεύματα ελεύθερα, ανήσυχα, ανέντακτα κι απροσκύνητα», όπως ο Σωκράτης και ο Δρίμακος), παλεύουν μέσα στη μοναξιά που επιβάλλει ο ηρωισμός και η βούλησή τους, για να μετουσιώσουν «τον απολεσθέντα χρόνο» και τα όνειρά τους σε ένα αποδεκτό πλαίσιο, εξασφαλίζοντας μια ζωή έστω και «αγορασμένη». Μια ζωή – προϊόν διαπραγμάτευσης σε χρόνο παρακείμενο, που έχει ήδη προαποφασιστεί, επιβεβαιώνοντας ότι «τίποτα δεν γίνεται τυχαία» και ότι «για όλα υπάρχει ένας αποχρών λόγος» («Το παλιό πανωφόρι»).

Ιστορίες που απλώνονται με εσωτερικό καλπάζοντα ρυθμό μπροστά του, σαν αλυσίδα εντυπώσεων, και δεν μπορεί παρά να τον συγκινούν με την αυθεντικότητα και την έντασή τους.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, δεν θα μπορούσαν να λείπουν και στοιχεία διανοίας: το πεπερασμένο του νου μες στην απεραντοσύνη του σύμπαντος («Ο αποδιοπομπαίος κύκλος»), η προσωρινότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, η αδυναμία ελέγχου των επιτευγμάτων ενός εξελιγμένου homo deus («Αυτόματος πιλότος βιοδιάσπασης», «Κουβέντα μ’ έναν σοφό»), ο φόβος ως παγίδευση στις ανασφάλειες ή ως κινητήριος δύναμη («Μυστήριο στην πλατεία Αγάμων»), η βίωση του θαύματος («Επιστροφή στα χρόνια της αθωότητας», «Πρωτοχρονιά στον Ινδικό»), η αχρονία του έρωτα («Το αμάρτημα του μοναχού»), το δυσθεώρητο κενό του θανάτου («Η μοναξιά της Σόνιας»).

Όλα τα παραπάνω αισθητοποιούνται με την επιλογή του έμμεσου εσωτερικού μονολόγου ως κυρίαρχου αφηγηματικού τρόπου. Δεν υπάρχει καταλληλότερη τεχνική, ώστε ο αφηγητής να φέρει στην επιφάνεια την αδιάκοπη ροή σκέψεων, εικόνων, αναμνήσεων, εντυπώσεων και γεγονότων που υποπίπτουν στην αντίληψη των ηρώων. Όπου μάλιστα αξιοποιούνται οι συνειρμοί, το αποτέλεσμα είναι μοναδικό: η Χωρεάνθη καθιστά τον αναγνώστη μέτοχο της άναρχης πραγματικότητας της εσωτερικής ζωής του ήρωα και μηδενίζει τον χρόνο που μεσολαβεί για την εναλλαγή σκηνών και τη διαδοχή των γεγονότων, όπως συμβαίνει στα όνειρα, αποδίδοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο την κλιμακούμενη ένταση:

Και είδε τα νερά να γυρίζουν πίσω, να ανεβαίνουν προς τον ουρανό, να χύνονται πάνω της ξανά ως ευεργετική βροχή, να τα ρουφάει με βουλιμία το φρυγμένο σώμα της […] η Αριάδνη τότε ένιωσε έναν δυνατό πόνο μέσα της καθώς το δέντρο άρχισε να ξεριζώνεται από τη γη κι από τη μήτρα της, να βγαίνει από το σώμα της, ν’ ανεβαίνει προς τα ύψη ολοφώτεινο, ν’ απλώνονται οι κλώνοι του σ’ εκατομμύρια γαλαξίες και να καλύπτουν το στερέωμα (απόδοση επιθανάτιας αγωνίας στο διήγημα «Ένα επείγον περιστατικό»).

Οι δε διάλογοι, κοφτοί και απέριττοι, όπως και τα αυτούσια αποσπάσματα ευθέος λόγου αφήνουν τα πρόσωπα να αποκαλυφθούν άμεσα, συγκροτώντας τη δική τους ιδιόλεκτο μέσα από το τοπικό ιδίωμα ή την κοινωνική ποικιλία που τα χαρακτηρίζει, γεγονός που τα καθιστά ανεπανάληπτα («Η κυρά Μαρία η Κωνσταντάραινα», «Οι παπαδιές»).

Τέλος, ιδιαίτερα ευφυώς χρησιμοποιείται η πολυπρισματική εστίαση: Ο αναγνώστης θα συναντήσει σε διαφορετικά διηγήματα, αυτοτελή κατά τα άλλα, κομμάτια της ίδιας ιστορίας, ιδωμένα από την οπτική διαφορετικών ηρώων ή παρουσιαζόμενα άλλοτε από έναν ομοδιηγητικό και άλλοτε από έναν τριτοπρόσωπο αφηγητή, που έχει όμως την πολυτέλεια να γνωρίζει τα πάντα… («Ο καλός της φίλης μου» – «Νόνη από Εινώνη», «Η Χρυσαφώ» – «Κλωστοϋφαντουργείον ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ»). Έτσι, τα γεγονότα φωτίζονται πολύπλευρα ενώ, παράλληλα, ο κάθε ήρωας διατηρεί το δικαίωμα να κουβαλά τη δική του αλήθεια.

chorelenthiΑυτόνομες ή αλληλοσυμπληρούμενες, οι 42 αυτές ιστορίες λειτουργούν, όπως θα έλεγε και ο J. Joyce, ως «επιφάνειες»: ως 42 αφορμές για αυθόρμητες συνειδησιακές αποκαλύψεις των ηρώων, που με όχημα μια περιεκτική και ποιητική γλώσσα επιδρούν βιωματικά και φωτίζουν αναπαραστάσεις της πραγματικότητας του σύγχρονου αναγνώστη. Ιστορίες που απλώνονται με εσωτερικό καλπάζοντα ρυθμό μπροστά του, σαν αλυσίδα εντυπώσεων, και δεν μπορεί παρά να τον συγκινούν με την αυθεντικότητα και την έντασή τους. Το μόνο που χρειάζεται από εκείνον, είναι να επιβιβαστεί και να ταξιδέψει μαζί τους.

 

Αγορασμένη ζωή
Διηγήματα
Ελένη Χωρεάνθη
24 γράμματα
376 σελ.
ISBN 978-618-201-036-5
Τιμή €19,00
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Ελένη Καραγιάννη: «Το κόκκινο τάπερ»

Όταν έφτασε στα χέρια μου αυτή η πρώτη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Καραγιάννη ήμουν βέβαιη, διαβάζοντας τον τίτλο, ότι θα ήταν γεμάτη αγάπη όπως ένα μαμαδίστικο «κόκκινο τάπερ» και δεν γελάστηκα....

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Γιώργος Αγγελίδης: «Σκοτεινή κληρονομιά»

Η Σκοτεινή κληρονομιά του Γιώργου Αγγελίδη αποτελεί μια ενδιαφέρουσα αφήγηση, που συνδυάζει με δεξιοτεχνία τη φαντασία και το κοινωνικό δράμα. Ο συγγραφέας, μετά την «Τριλογία του φεγγαριού», αποφασίζει να...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»

Το τελευταίο πεζογραφικό βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη έρχεται για να διευρύνει τα όρια του αφηγηματικού λόγου και τον κάνει να εναγκαλισθεί μεθόδους και τεχνικές του θεάτρου και, συγκεκριμένα,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.