Μαριαλένα Σπυροπούλου: «Τάισέ με»

Το Τάισέ με είναι το τρίτο έργο της Μαριαλένας Σπυροπούλου, μετά τη νουβέλα Ρου, που ήταν υποψήφια για τρία λογοτεχνικά βραβεία, και το ψυχαναλυτικό παραμύθι Μαγικός καθρέφτης.

Το βιβλίο ξεκινάει με τη μάλλον απρόσμενη και πρόωρη πρόταση γάμου που δέχεται η πρωταγωνίστρια από τον σύντροφό της, ο οποίος φεύγει για ένα σύντομο ταξίδι από Παρασκευή ως Κυριακή, αφήνοντάς της αυτές τις μέρες για να σκεφτεί. Η ηρωίδα ξαφνιάζεται· επικοινωνεί με συγγενείς και φίλους, επισκέπτεται τους γονείς της, βγαίνει, φλερτάρει. Στην προσπάθειά της να πάρει μια απόφαση, επιχειρεί ένα εξωστρεφές ταξίδι προσδιορισμού της έννοιας του γάμου, το οποίο γρήγορα στρέφεται προς τα μέσα, στις εσωτερικές αντιθέσεις της, στους φόβους, στη ζωή της, στις ελπίδες της. Η αναζήτησή της την οδηγεί σε ανακαλύψεις που αφορούν τις οικογενειακές ρίζες της και, μέσα από αυτές, έρχεται αντιμέτωπη με μυστικά που την κλονίζουν και ταυτόχρονα έχουν τη δυναμική να της αποκαλύψουν έναν νέο δρόμο.

Παρά την αναζήτηση της ηρωίδας και το σύντομο χρονικό πλαίσιό του, το Τάισέ με δεν αναλώνεται σε ενδοσκοπήσεις. Είναι έντονα ερωτικό και σωματικό· κυριαρχούν οι αισθήσεις, οι επιθυμίες και οι ανάγκες των ανθρώπων, με την πείνα στο κέντρο. Είναι ζωντανό κείμενο· η ηρωίδα κινείται, συγκρούεται, ενώ ταυτόχρονα ρίχνει και ματιές σ’ ένα δυστοπικό βιβλίο που ανακαλύπτει στο διαμέρισμα του συντρόφου της, το οποίο χαρίζει και τον τίτλο στο μυθιστόρημα.

Στη δεύτερη αυτή αφήγηση, που σταδιακά κερδίζει χώρο, περιγράφεται μια δυστοπία, διακόσια χρόνια μετά, στην οποία οι γυναίκες έχουν πάρει την εξουσία, απομονώνοντας τους άντρες και οδηγώντας τους σε πρωτόγονες συνθήκες. Οι δύο ιστορίες δένουν και νοηματικά: και στις δύο διατυπώνονται συνεχώς ερωτήματα για τον μεταβαλλόμενο ρόλο των γυναικών σε παρελθόν, παρόν και μέλλον. Εύκολες απαντήσεις δεν υπάρχουν και δε δίνονται· αφήνονται στον αναγνώστη, δίχως ωστόσο να μένουν θέματα ανοιχτά στην πλοκή.

Είναι έντονα ερωτικό και σωματικό· κυριαρχούν οι αισθήσεις, οι επιθυμίες και οι ανάγκες των ανθρώπων, με την πείνα στο κέντρο.

Από το βιβλίο δε λείπουν και οι ανδρικοί χαρακτήρες, ως σύντροφοι, σύζυγοι και γονείς, κυρίως μέσα από το πρίσμα γυναικών, που άλλοτε πεινούν για περισσότερα και άλλοτε υπομένουν. Εδώ η συγγραφέας αποφεύγει το κλισέ των κλασικών πατριαρχικών μορφών και επιλέγει να παρουσιάσει ανθρώπους που συχνά λυγίζουν κι οι ίδιοι από το βάρος του ρόλου τους ή επιρρίπτουν ευθύνες στις γυναίκες. Ο πατέρας της πρωταγωνίστριας, ο σύντροφός της, ο άντρας της αδερφής της, ένας πρώην, αλλά και οι αποκτηνωμένοι άντρες της δυστοπίας, ζωντανεύουν μέσα από ιστορίες και περιστατικά.

Η πρόζα είναι κοφτερή, οι σκηνές έντονες και οι περιγραφές γενναίες, ενίοτε βίαιες, άλλοτε πλήρεις ερωτισμού, σε ενεστώτα και τριτοπρόσωπη αφήγηση, με έναν παρατηρητή που δεν εστιάζει μόνο στην πρωταγωνίστρια αλλά και στους διάφορους χαρακτήρες, οι οποίοι είναι ανέλπιστα αληθοφανείς· ακόμη και ορισμένοι περαστικοί κομπάρσοι είναι τρισδιάστατοι, με εσωτερικές συγκρούσεις, επιδιώξεις, θέλω και ελπίδες.

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με μια κορύφωση που ταρακουνάει την πρωταγωνίστρια και της αποκαλύπτει το μέγεθος και τις προεκτάσεις της ερώτησης που της έθεσε ο σύντροφός της. Ξαφνικά, και με μια κλεφτή, φωτογραφική ίσως, αλλά διεισδυτική ματιά, η ηρωίδα βιώνει ένα είδος ωρίμανσης, όχι τόσο καταλήγοντας σε στιβαρά συμπεράσματα, όσο ψηλαφώντας τον βυθό των ανθρώπινων σχέσεων και ανακαλύπτοντας το υπόγειο εύρος δεσμών όπως ο γάμος, που, ειδικά στο παρελθόν, φάνταζαν απλοϊκοί. Τελικά συνειδητοποιεί τη δύναμη που απαιτείται για να φέρεις εις πέρας ρόλους που εκ πρώτης όψεως μοιάζουν περιοριστικοί και αποπνικτικοί.

mspipl Αμέσως μετά, ακολουθεί το τέλος της δυστοπικής ιστορίας το οποίο συμπνέει με το κλίμα της κορύφωσης της προηγούμενης ιστορίας· σε αυτή την περίπτωση, είναι η ανθρωπότητα που καλείται να ενηλικιωθεί. Και κάπως έτσι ολοκληρώνεται το Τάισέ με· ένα βιβλίο θηλυκό αλλά όχι αναγκαστικά γυναικείο, που θέτει υπό πίεση τις ανθρώπινες σχέσεις του τώρα και του χτες, της πατριαρχικής δομής και του ρόλου των γυναικών, δίχως να καταλήγει σε αποφθεγματικές, εύκολες λύσεις.