Μιχάλης Σπέγγος: «Χώρα από χαλκό»

Βασίλεια, αυτοκράτορες, πειρατές, πόλεμοι, αίμα και έρωτας. Το μυθιστόρημα του Μιχάλη Σπέγγου Χώρα από χαλκό, που κυκλοφορεί από τα Ελληνικά Γράμματα, έχει όλα τα συστατικά που φτιάχνουν την ιστορία ανά τους αιώνες, όλα τα συστατικά για ένα μυθιστόρημα που δεν μπορείς να αφήσεις από τα χέρια σου.

Θα μπορούσε να είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα, μόνο που κανένα όνομα δεν είναι αναγνωρίσιμο και, όσο κι αν μοιάζουν κάποιες εποχές, κάποιοι πόλεμοι, κάποιες αυτοκρατορίες με ιστορικά γεγονότα, όλο και κάποιες λεπτομέρειες διαφεύγουν. Ο συγγραφέας καταφέρνει να στήσει την ιστορία του σε αναγνωρίσιμες ιστορικές περιόδους, σε μια αναγνωρίσιμη πέρα από κάθε αμφιβολία αυτοκρατορία, μια και μόνο μία μπορεί να χαρακτηριστεί ως Βασιλεύουσα, διαθέτοντας όμως την ελευθερία να τροποποιήσει καταστάσεις και να βάλει δικούς του ήρωες, χωρίς να μπορεί να του προσάψει κανείς ιστορικό λάθος. Το τέλος όμως της ιστορίας είναι ένα και αναπόφευκτο, και ο αναγνώστης δεν χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα υποψιασμένος για να το αναγνωρίσει από την αρχή.

Αγριότητα και αίμα από την αρχή του βιβλίου με τους πειρατές να λεηλατούν ένα πλοίο, συστήνοντάς μας τον πρώτο ήρωα, τον Νεπήρ. Παράξενα τα ονόματα του βιβλίου. Ο συγγραφέας κάνει από την αρχή με τον αναγνώστη μια συνθήκη για το πώς θα αποκαλούνται οι ήρωες. «Θα μπορούσε να έχει οποιοδήποτε όνομα, αλλά μιας και είναι νέος και πειρατής, ας ονομαστεί Νεπήρ από τους αρχικούς φθόγγους των δύο λέξεων». Διάρχων, με τον ίδιο τρόπο ονομάζεται ο Διάδοχος Άρχοντας, στο νησί του χαλκού. Ένα νησί που απολαμβάνει μια μικρή αυτονομία στη γενικότερη αυτοκρατορία. Ένα νησί με τους δικούς τους αυστηρούς νόμους. Μέταλ, ο τρίτος βασικός ήρωας, ονομάζεται έτσι από τα μεταλλεία όπου βρίσκεται σκλάβος, βαρυποινίτης με 25 χρόνια καταδίκη. Κανείς εκεί δεν έχει επιζήσει περισσότερα από 18.

Από το νησί του χαλκού περνάνε όλοι οι ήρωες, το νησί του χαλκού φαίνεται να καθορίζει κατά κάποιον τρόπο και την τύχη της αυτοκρατορίας. Συστήνεται στον αναγνώστη μέσα από έναν αποτρόπαιο νόμο, αυτόν που καταδικάζει σε θάνατο διά αποκεφαλισμού τους μοιχούς.

Τέσσερα τα βασίλεια που διαφεντεύουν τις τύχες των λαών. Η «Αυτοκρατορία, η μεγάλη αυτοκρατορία, η δική μας, η παλιά, η ξακουστή», το βασίλειο των Δυτικών, των Απίστων και των Πειρατών. Και όλοι θέλουν να καθίσουν στον θρόνο της Βασιλεύουσας.

Η αναζήτηση της εξουσίας δεν είναι όμως ποτέ αναίμακτη και πάντα καιροφυλακτεί η προδοσία. Αλλά τι είναι προδοσία, άραγε; Ο καθένας από τους ήρωες στο μυθιστόρημα του Μιχάλη Σπέγγου θα μπορούσε να την ορίσει διαφορετικά. Προδοσία είναι να ξεκινήσουν τρεις αχώριστοι σύντροφοι με το ίδιο όνειρο και στον δρόμο ο ένας να στραφεί εναντίον του άλλου.

Προδοσία είναι να στραφείς ενάντια στην αυτοκρατορία, στην πατρίδα που ορκίστηκες ότι θα υπηρετείς. «Τι είναι όμως η αυτοκρατορία; Αυτοκρατορία είναι οι άνθρωποι. Ο λαός μας. Οι άνθρωποι που πιστεύουν την πίστη μας και μιλούν τη γλώσσα μας. Όσο αυτά τα δύο διατηρηθούν, η αυτοκρατορία δεν θα πεθάνει. Σε ρωτάω λοιπόν. Ποιος μπορεί να διατηρήσει αυτά τα δυο βασικά συστατικά. Ποιος; Ποιος μόνος από όλους; Η εκκλησία. Μόνο. Και ξέρεις πώς; Με τη σύμφωνη γνώμη του νέου αυτοκράτορα, δηλαδή του βασιλιά των απίστων… Πατρίδα όμως δεν είναι το χώμα, είναι οι άνθρωποι». Μέσα από τις πράξεις ενός αγαπητού στον αναγνώστη ήρωα, ο συγγραφέας επιχειρεί να δώσει μια άλλη διάσταση στον ρόλο της εκκλησίας κατά την πτώση της ομορφότερης των πόλεων.

Εξαίρετη η πλοκή για μια ιστορία που ίσως ξέρουμε, όχι όμως έτσι ακριβώς.

Είναι άραγε προδοσία να υπηρετήσεις τον εκάστοτε άρχοντα; «Πώς κουμαντάρεις μια κοινωνία ξένη; Χρειάζεσαι βοηθούς. Ντόπιους. Χωρίς αυτούς δεν μπορείς να κάνεις βήμα. Βρέθηκαν. Πάντα βρίσκονται. Με το κατάλληλο τίμημα».

Ένα μυθιστόρημα όπου η εκδίκηση και η τιμωρία κυριαρχούν, αλλάζοντας τη ροή της ιστορίας σε έναν αγώνα για την πατρίδα, σε έναν αγώνα για την εξουσία. Τα όρια ανάμεσά τους δυσδιάκριτα. Και όποιος γευτεί την εξουσία φαίνεται ότι είναι δύσκολο να την εγκαταλείψει. Μέσα από σχέσεις αίματος με έναν βασιλιά που κάποτε ο λαός αποκαλούσε Μέγα και αργότερα Ολετήρα, τρεις άντρες διεκδικούν την εξουσία. Οι σχέσεις αίματος όμως συνδέονται με σχέσεις έρωτα. Κάθε άντρας προέρχεται από διαφορετική ερωτική ιστορία. Κάθε άντρας χαράζει τη δική του ερωτική πορεία. Πολλές οι ιστορίες που διασταυρώνονται στο παρόν και στο μέλλον με πάθη, βιασμούς, έρωτα και αγάπη.

Κοφτές οι προτάσεις, δυνατές οι λέξεις, μεταδίδουν όλη την ένταση των εικόνων. «Μάτια διάπλατα ανοιχτά από τον τρόμο, χέρια ασπίδες στο ατσάλι, στόματα σφραγισμένα με θάνατο». Κι ο καθένας να μάχεται με τον δικό του τρόπο. «Οι πειρατές τούς εντόπισαν και άρχισε ένα ανελέητο κυνηγητό. Ζωής και θανάτου. Δέκα να κυνηγούν δύο. Οι δύο έτρεχαν για τη ζωή τους και γνώριζαν τον τόπο. Οι δέκα έτρεχαν για τη ζωή τους και ήταν καλύτερα γυμνασμένοι…»

Οι χειρότερες μάχες όμως είναι αυτές που δίνονται μέσα στις πόλεις, χωρίς οργανωμένους στρατούς, όταν οι πρώην φίλοι γίνονται εχθροί. «Οι φονικές σκέψεις έγιναν πράξεις και εκδηλώθηκαν με απόλυτη σκληρότητα σαν να ήταν απέναντί τους κατάφρακτοι εχθροί στο πεδίο της μάχης. Ποτίστηκε η γη με αίμα άοπλων πολιτών, χύθηκε το αίμα στους υπονόμους, ώσπου ξεχείλισε και χάθηκε στη θάλασσα και την έβαψε κόκκινη». Και έρχεται η ώρα του προδιαγεγραμμένου τέλους. «Σε λίγο η γεωγραφία θα γεμίσει με κόκκινους λεκέδες. […] Η υφήλιος όλη γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί και πού…»

«Χιλιάδες ανάσες δημιουργούν κάτι σαν τον ήχο άνεμου της κολάσεως. Μέσα οι ανάσες έχουν αγωνία και οι φωνές δεν έχουν κατεύθυνση ούτε σκοπό. Άνοιξη είναι, αλλά κάνει κρύο. Μπορεί να το δημιουργεί και το πάγωμα των κλαδιών. Τα πλοία ακόμη να έρθουν. Όλοι το ξέρουν πως δεν θα έρθουν πια… Υπάρχει μια αίσθηση αδελφοσύνης και πατριωτισμού, επιθυμίας για θυσία και στάσης γενναίας απέναντι στην Ιστορία. Υπάρχει όμως και καχυποψία. Ατομικισμός. Δειλία. Ένστικτα επιβίωσης».

Εξαίρετη η πλοκή για μια ιστορία που ίσως ξέρουμε, όχι όμως έτσι ακριβώς. Τα πρόσωπα έχουν άλλα πάθη και τα ονόματά τους διαφέρουν από τα καταγεγραμμένα ιστορικά. Η Αυγούστα και η βασίλισσα που θα σταθεί στο πλευρό του βασιλιά των απίστων δεν θα μπορέσουν να ταυτιστούν με Αυτοκράτειρες που κάθισαν στον έναν ή στον άλλο θρόνο.

mspeggos Ένα ιστορικό μυθιστόρημα, που καταγράφει όμως μια εναλλακτική πλευρά της Ιστορίας. Ένας συγγραφέας που ξέρει να πλέκει τα νήματα της εξουσίας, της προδοσίας, του έρωτα, της συντροφικότητας κάνοντάς τα ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μυθιστόρημα, που προσπαθεί να εξηγήσει την ανθρώπινη φύση. Αν και… «Η λειτουργία του ανθρώπινου νου ανεξερεύνητη. Του ανθρώπινου συνόλου δεν πρόκειται να εξηγηθεί ποτέ».