Ρέα Γαλανάκη: «Διηγήματα»

Αν κάποιος πρέπει να διαβάσει το συγκεκριμένο βιβλίο της σημαντικότατης πεζογράφου μας Ρέας Γαλανάκη, είναι γιατί αποτελεί ένα συλλεκτικό έργο. Και τούτο διότι στις σελίδες του εμπεριέχονται όλα τα διηγήματα που έγραψε η συγγραφέας, από την αρχή της λογοτεχνικής της καριέρας (πριν από σχεδόν σαράντα χρόνια) μέχρι τις μέρες μας. Διηγήματα που εμπνέονται από ξωτικά και νεράιδες, γενέθλιες και αγαπημένες πόλεις, ιστορικά δεδομένα που καταλήγουν σε παραμυθιακά δρώμενα, γενικώς από ερεθίσματα που ξεπερνάνε την καθημερινότητα και ίπτανται σε φαντασιακές περιοχές και πεδία, που στόχο έχουν την αναγνωστική υπέρβαση. Ο μαγικός ρεαλισμός που χαρακτηρίζει τα γραπτά της Γαλανάκη, τόσο έντονος, τόσο πειστικός μέσα στην υπερρεαλιστική του εκδοχή, τόσο επηρεασμένος από διάσημους του είδους, τέλος, τόσο αφαιρετικά πραγματικός, τόσο υπερβολικά εξωραϊσμένος, σε κερδίζει από την πρώτη στιγμή, από το πρώτο αφήγημα, από τις πρώτες σελίδες. Ακόμη και διηγήματα, ο μύθος των οποίων είναι (λογοτεχνικά τουλάχιστον) πραγματικός, ακόμη και διηγήματα από τα οποία αντλεί κανείς μια αληθοφανή πραγματεία, δόμηση ή κατάσταση, η Γαλανάκη τα προσαρμόζει με ιδιαίτερα πολλαπλό τρόπο, ούτως ώστε να θέτει σε εγρήγορση όλες τις διανοητικές δυνατότητες του αναγνώστη, ούτως ώστε να κινητοποιεί πέρα από τον εγκέφαλο και την καρδιά του.

Η Γαλανάκη, αν θα μείνει στην ιστορία των γραμμάτων για πολλούς λόγους, σπουδαιότερος των οποίων είναι αυτή η εντελώς προσωπική εκφορά και επεξεργασία των κειμένων της, αν θα μείνει για την ποιοτική της εφαρμογή των μύθων αλλά και των ζητημάτων που ωθούν προς μια κυριολεκτικώς μέθεξη, αν θα μείνει περισσότερο για τα μυθιστορήματά της παρά για την ποίηση ή τα διηγήματα, το σίγουρο είναι πως θα μείνει επίσης γιατί η εκλεπτυσμένη της γραφή, η ποιητική της γλώσσα, το απαράμιλλο θέμα και η πολλαπλή της ενέργεια στη δημιουργία είναι τόσο καταιγιστικά, που παρασύρουν τους πάντες –ή όσους τέλος πάντων τα καταφέρνουν να ταυτιστούν μαζί της–, όχι μόνο τους ομότεχνους, όχι μόνο τους μυημένους. (Τα διηγήματα της Γαλανάκη τα έχω διαβάσει επανειλημμένως, έχω γράψει για αυτά πολλές φορές, συχνά όμως επανέρχομαι, όπως τώρα με τον συγκεκριμένο τόμο, και ίσως επαναλαμβάνομαι γράφοντας για πράγματα που μου είναι πια τόσο οικεία, ίσως γράφω για τα ίδια τα ίδια, πάντως κάθε φορά που τα ξαναδιαβάζω, όλο και κάτι καινούργιο ανακαλύπτω, όλο και κάτι νέο έρχεται στην επιφάνεια. Είναι αληθινά τόσο σπάνιο το γεγονός ότι ένα έργο, το οποίο η συγγραφέας το επεξεργάστηκε για μεγάλα χρονικά διαστήματα, το οποίο γράφτηκε ανά περιόδους, όταν η στάση του ενός κομματιού αποτελεί σαν σκυταλοδρομία τη συνέχεια του άλλου, ούτως ώστε να αξίζει τον κόπο, τον κάματο της αναγνωστικής αποδοχής, τη βάσανο της παραπέρα εντρύφησης.)

Αν κάποιος πρέπει να διαβάσει το συγκεκριμένο βιβλίο της σημαντικότατης πεζογράφου μας Ρέας Γαλανάκη, είναι γιατί αποτελεί ένα συλλεκτικό έργο.

Όλα τα διηγήματα της Γαλανάκη είναι στολίδια, είναι διαμάντια στη νεότερη εποχή της λογοτεχνίας, με εκείνο όμως που έφτασε στην κορωνίδα της δημιουργίας της είναι το –από τα τρία το ένα– των «Ομόκεντρων» ή «Η ιστορία της Όλγας». Είναι νομίζω αυτοκτονικό να μιλήσει κανείς για τον μύθο, είναι απαράδεκτο να χαλάσει κανείς την εκπληκτική του διαστρωμάτωση, είναι απίστευτο να μειώσει κανείς τη μαγεία που περιέχει, θα πω όμως το εξής (που ίσως φαίνεται παράλογο, αλλά δεν είναι): το διήγημα «Η ιστορία της Όλγας» αποτελεί μια μικρογραφία ενός άλλου έργου, με πολύ περισσότερες σελίδες, μια μυθιστορία ας πούμε. Το συγκεκριμένο διήγημα θα μπορούσε όχι απλώς να λειτουργήσει με τα δεσμά του είδους του, όχι απλώς να ολοκληρωνόταν τόσο σύντομα, αλλά το αντίθετο, τόσο με τη μισοφανταστική του πλευρά, όσο και με το ψευτοϊστορικό του πλαίσιο, να κάλυπτε ένα τεράστιο από άποψη έκτασης βιβλίο, μια μυθιστορία, έτσι ώστε να βγει από το περιορισμένο πλαίσιο και να ανοιγόταν σε άλλους λογοτεχνικούς πλανήτες. Βέβαια, αυτή η σκέψη δεν αποτελεί κριτικό θέσφατο, δεν συντρέχει σε κάτι που μπορεί να γίνει, η ουσία όμως είναι πως διαθέτει τέτοια δυναμική, που θέλει να δραπετεύσει, που θέλει να ελευθερωθεί, που θέλει να σπάσει τον τοίχο της διηγηματογραφικής παγίδας. Και αυτό το συμπεραίνουμε γιατί η συγγραφέας Ρέα Γαλανάκη σε ένα άλλο της διήγημα κάνει το ακριβώς αντίθετο: καλεί σε περίπατο στην εξοχή αλλά και για πικνίκ τους ήρωες των τριών μυθιστορημάτων της, τον Ισμαήλ Φερίκ Πασά, τον Λουί και την Ελένη, και τους φιλοξενεί στα στενά του όρια, προκειμένου να κάνει μαζί τους μια σοβαρή κουβέντα για την ιστορία, κυρίως, αλλά και για τα πριν και τα μετά.

Η Ρέα Γαλανάκη ασφαλώς και αποτελεί ό,τι καλύτερο διαθέτουμε σαν χώρα στο πεδίο της πεζογραφίας – και αυτό δεν αποτελεί μόνο προσωπική εκτίμηση, αλλά γενικότερη, και όχι μόνο στο πλαίσιο της γυναικείας εκπροσώπησης. Και όπως είναι φυσικό, διαβάστηκε και διαβάζεται μανιωδώς από τις εκατοντάδες χιλιάδες αναγνώστες της, οι οποίοι της αναγνωρίζουν αυτή την ιδιαίτερη γλωσσική της επάρκεια, αυτούς τους μυθικούς της διαδρόμους στην ψηλάφηση της ψυχολογικής μας (αλλά και της ιστορικής) διαδραστικότητας. Βεβαίως τα μυθιστορήματά της έχουν την τιμητική τους, έγιναν μπεστ σέλερ, αγαπήθηκαν όσο λίγα. Έτσι που η Γαλανάκη για όλους εμάς που τη reglnk γνωρίζουμε να είναι η Ρέα, η Ρέα όλων μας, χωρίς να ανήκει πλέον μόνο στον εαυτό της. Κι άρα, για μια ακόμη φορά στις τόσες που ασχοληθήκαμε με κάποιο από τα έργα της, να καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως καθετί ποιοτικό (τουλάχιστον) παραμένει ανεξίτηλο στον χρόνο, δεν φθείρεται, δεν ξεθυμαίνει, αλλά το αντίθετο, σε κάθε νέα επαφή μαζί του γίνεται όλο και πιο εκλεκτικό. Αυτό συμβαίνει και τώρα με τα Διηγήματα, που η συλλεκτική τους αξία περιμένει να μας φυλακίσει στην τεράστια δύναμή τους, να μας εγκλωβίσει στη μεγάλη τους αγάπη, να συμμαχήσει μαζί μας, τέλος, να μας δείξει τον δρόμο μιας αναγνωστικής προοπτικής, η οποία το κυριότερο που θα μας επιφυλάξει είναι η έξαρση της ευαισθησίας μας και των συναισθηματικών μας ηθών. Παράλληλα, δηλαδή, με την αισθητική διάσταση, κάτι τόσο χειροπιαστό απέναντι στα πολλά κιτς που κατακλύζουν τις βιβλιοθήκες μας.