Αλέξανδρος Ίσαρης: «Έξι περίπατοι. Προσκέφαλο με φύλλα λεμονιάς»

Οι απεριόριστες καλλιτεχνικές ιδιότητες που ο Ίσαρης κατέχει (ας ανατρέξει κάποιος που ίσως δεν τον γνωρίζει στο βιογραφικό του σημείωμα στα αυτιά του βιβλίου) του δίνουν τη δυνατότητα να βλέπει τα πράγματα –όχι μόνο του πεζού λόγου– με πολλές οπτικές γωνίες, με διαφορετικές εκτιμήσεις, με εξίσου μινιμαλιστικού χαρακτήρα επίπεδα. Διότι ο Ίσαρης είναι παράλληλα αρχιτέκτονας (σπούδασε στη Βιέννη, στην οποία και αφιερώνει έναν του περίπατο), φωτογράφος, γραφίστας, μεταφραστής, ζωγράφος, ποιητής και πεζογράφος. Είναι σπάνιο στις μέρες μας να βρει κανείς έναν άνθρωπο, που να καταφέρνει να διαγράφει την καλλιτεχνική του ευαισθησία με τόσο μεγάλο αριθμό ταλέντων, που να μπορεί να συνδυάζει τις κλίσεις του, που να μπορεί, τέλος, να εκφράζεται με τόσο κοντινές όσο και τελείως αντίθετες ικανότητες. Και φυσικά, το θέμα δεν είναι να διακατέχεσαι από τόσες καλλιτεχνικές κλίσεις και μόνο, αλλά να διακρίνεσαι ιδιαίτερα, να παράγεις ποίηση και ζωγραφική υψηλότατου πλαισίου, πεζογραφία και φωτογραφία άφθαστων στάνταρ. Κάτι που ο Ίσαρης με τα τόσα χρόνια παρουσίας στον χώρο έχει πετύχει, σε σημείο μάλιστα που να λαμβάνει την αναγνώριση από φίλους και εχθρούς (αν και πιστεύω πως δεν υπάρχει εχθρός ενός ανθρώπου ο οποίος δεν πείραξε κανέναν, που κινείται τόσο διακριτικά, που έχει αυτή την έμφυτη ευγένεια, αυτή την πολυπόθητη μετριοπάθεια). Σίγουρα, αν ήταν ένα διαφορετικού χαρακτήρα άτομο στη θέση του Ίσαρη, όχι απλώς θα απολάμβανε τεράστιων υλικών αγαθών, αλλά και θα ξέπεφτε σε υπερφίαλη πρακτική, κάτι που ο συγκεκριμένος δημιουργός όχι μόνο κατάφερε να ποδηγετήσει κρατώντας την αξιοπρέπειά του, αλλά παράλληλα γίνεται φωτεινό παράδειγμα κυρίως για τους νεότερους, οι οποίοι –φευ!– γράφουν μια ποιητική συλλογή και θεωρούν τους εαυτούς τους ισάξιους ενός Μαγιακόφσκι.

Ας έρθουμε τώρα στο βιβλίο που κρατάμε στα χέρια μας, καθώς δεν είναι τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από έξι βόλτες, έξι περίπατους σε διάφορους τόπους της πατρίδας μας αλλά και άλλων χωρών. Το τελευταίο (ας το πούμε) διήγημα το είχαμε γνωρίσει όταν δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στη σειρά «Τα άστεγα» των Εκδόσεων Κίχλη. Έξι περίπατοι, λοιπόν, άλλοι με έντονο λογοτεχνικό ενδιαφέρον και άλλοι με φωτογραφικού περιεχομένου υπόσταση, άλλοι πραγματικά πεζά γραμμένα ανάλογα και άλλοι ντυμένοι στον συναισθηματισμό για ό,τι πρόσφεραν στον δημιουργό, άλλοι γραμμένοι από τον Ίσαρη και άλλοι από τον ζωγραφικό οίστρο του. Ξεχώρισα τα κείμενα «Οξύλιθος», «Σέρρες», «Πύργος της Τήνου» και «Προσκέφαλο με φύλλα λεμονιάς». Και τα ξεχώρισα γιατί στον συγκεκριμένο τόμο έψαχνα τον πεζογράφο Ίσαρη, αυτή τη μείξη των δύο σημαντικότερων τεχνών του λόγου, στον οποίο και χωρίς υπερβολή ο υπό συζήτηση δημιουργός κυριολεκτικώς ίπταται. Και ίπταται λογοτεχνικά όχι απλώς ως συγγραφέας ο οποίος αντιμάχεται το ψεύδος και λοιδορεί τη φαντασία, αλλά ως ένας απλός παραμυθάς, ο οποίος αναφέρεται στο χρονικό του αποτύπωμα, το οποίο πλήρως αληθινό (σαν ντοκουμέντο δηλαδή, σαν κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ) γράφει ό,τι συλλαμβάνει ή η μνήμη προστατεύει, ό,τι βλέπει, ό,τι φυλακίζεται στον νου προκειμένου να χρησιμοποιηθεί αργότερα στον κατάλληλο χωροχρόνο. Είναι απίστευτη η δύναμη του λόγου του Ίσαρη, είναι απρόσμενη η ικανότητά του να καταβάλλει κάθε αναγνωστική αντίδραση, είναι εξίσου τεράστια παρά το ολίγον των περιπάτων, που δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ταξιδιωτικά κείμενα, αλλά ως απλή περιδιάβαση, είναι τέλος εκπληκτική η προσπάθειά του να μείνει εκεί, δηλαδή στο προσωπικό βίωμα, σε ό,τι φωτογραφίζει προκειμένου να μην υπάρξει η παραμικρή αίσθηση ότι κάτι δεν κολλάει, ότι ίσως λέει ψέματα, ότι δεν συμβάλλει ώστε να γνωρίσουμε και εμείς την εν λόγω περιπέτεια. Δεν ξέρω πόσοι άνθρωποι κυριολεκτικώς απολαμβάνουν τα κείμενα του Ίσαρη, δεν ξέρω πόσοι αναγνώστες βλέπουν ένα βιβλίο του ως αισθητική ψυχογραφία, δεν ξέρω καν τον αριθμό των ληπτών που τρέχουν να προμηθευτούν κάθε καινούργια του έκδοση, το σίγουρο είναι πως η λεπτότατη, διακριτική και σεμνή ιδιοσυγκρασία ενός τόσο ευαίσθητου ανθρώπου και δημιουργού δεν μπορεί παρά να κεντρίζει το ενδιαφέρον, να προκαλεί αίσθηση, να σηματοδοτεί γενικώς, να πυροδοτεί συγκινήσεις και, στο φινάλε, να δείχνει τον δρόμο ώστε να πλησιάσουμε τον στόχο που η λογοτεχνία πρέπει να έχει, δηλαδή στο να μας κάνει απλώς καλύτερους σε αυτό το σύντομο ταξίδι της ζωής.

Και φυσικά, το θέμα δεν είναι να διακατέχεσαι από τόσες καλλιτεχνικές κλίσεις και μόνο, αλλά να διακρίνεσαι ιδιαίτερα, να παράγεις ποίηση και ζωγραφική υψηλότατου πλαισίου, πεζογραφία και φωτογραφία άφθαστων στάνταρ.

Το τελευταίο (ας το πούμε) διήγημα της συλλογής έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο συγγραφέας επισκεπτόμενος το όμορφο νησί της Τήνου κυριολεκτικώς μαγεύεται, μένει έκθαμβος με την ωραιότητά του, συνεχίζει να πηγαίνει εκεί, είτε για διακοπές είτε για αναψυχή, έτσι αποφασίζει πως θα ήταν καλό όταν πεθάνει να ταφεί εκεί. Αγοράζει λοιπόν έναν τάφο, ερχόμενος σε επαφή με τις δημοτικές αρχές, συχνάζει στον χώρο όπου θα ταφεί όταν κλείσει τα μάτια του, ενώ γίνεται σχόλιο στο νησί, καθώς όλοι μαθαίνουν την απόφασή του, η οποία ασφαλώς και τους κάνει να αισθάνονται κολακευμένοι. Ό Ίσαρης είναι πλέον εβδομήντα εννιά ετών, έτσι πολύ φυσικά σκέφτεται τον θάνατο, τον προλαβαίνει τουλάχιστον ως προς τα πρακτικά θέματα, τον καλεί ίσως με τον τρόπο του, κάτι που ενυπάρχει σε ολόκληρο το έργο του, πόσο μάλλον τώρα, στη συγκεκριμένη ηλικία. Ας ελπίσουμε πως αυτό θα αργήσει ακόμη πολύ, καθώς δεν αποτελεί μακάβριο αστείο, αλλά κάτι που πολλοί άνθρωποι κάνουν (δηλαδή το να αγοράσουν τάφο) φεύγοντας από αυτόν τον μάταιο κόσμο.

aisars Το γεγονός ότι είμαστε φανατικοί αναγνώστες των έργων του Αλέξανδρου Ίσαρη, ότι εκτιμάμε όσο το δυνατόν τις άλλες του καλλιτεχνικές ιδιότητες, ότι μοιραζόμαστε τις ποιητικές του μοναχικότητες, ότι γινόμαστε σχεδόν ισάξιοι στον προβληματισμό του θανάτου, ότι έχουμε ένα τέτοιο πρόσωπο ανάμεσά μας, νομίζω πως έγινε φανερό από τα λόγια που προηγήθηκαν. Το γεγονός όμως ότι όταν μας λείψει θα ξέρουμε πού να πάμε να βρούμε το σώμα του (αλλά και το πνεύμα του), αυτό ακουμπά την «αθανασία», την οποία πολλοί γεύτηκαν, πολλοί απόλαυσαν, πολλοί κατάφεραν.