Πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων που εμπλουτίζει την πεζογραφία με κείμενα ανθρωποκεντρικά, στα οποία η προσωπική ματιά ή και περιπλάνηση του συγγραφέα διαμορφώνει αφηγηματικούς τόπους της Κύπρου ή και άλλους φανταστικούς του μυαλού και της καρδιάς μας. Διηγήματα ως καλειδοσκόπιο, τον γνωστό σωλήνα με τα κάτοπτρα που αντανακλούν το εισερχόμενο φως με τέτοιον τρόπο ώστε εμφανίζονται συμμετρικές χρωματιστές εικόνες ως μικρά κομμάτια γυαλί.

Ο Κώστας Λυμπουρής δεν επιζητεί τους εντυπωσιασμούς, δεν χρειάζεται τίποτα το ευκαιριακό και το πρόσκαιρο, μόνο δύναμη, αλήθεια και γνησιότητα. Το έργο του περιστρέφεται γύρω από τον άνθρωπο –ο άνθρωπος με τις χίλιες μορφές και τα χίλια προβλήματα–, δεν έχει ανάγκη να διανοηθεί για να βρει τα θέματά του. Απλώς αφήνεται να αισθανθεί, να παρατηρήσει με βλέμμα καλόγνωμο, επιεικές, λογιώ λογιώ μικρόκοσμους, αποδραματοποιώντας τα πάθη αλλά προπάντων αποφεύγοντας τις συνήθεις αισθηματολογικές εξάρσεις.

Βλέπει λοιπόν τον κόσμο από μέσα, γίνεται ένα μαζί του, γιατί δεν μπορεί να ξεχωριστεί από αυτόν. Η ματιά του με διάθεση ρεαλιστική, ευσυνειδησία και αισθητική, δεν ξεπέφτει σε φιλολογικά τεχνάσματα. Ένας συγγραφέας που μας παρουσιάζει χωρίς υπεκφυγές τις αναζητήσεις του και, ίσως, και τις κοπιαστικές διαδρομές του για να φτάσει ως εδώ. Το ρεαλιστικό βάθρο παραμένει ισχυρό, αλλά δεν μένει στην ψυχρή απεικόνισή του. Και μπορεί κάποια από τα διηγήματα να διατυπώνονται με ωμότητα, αλλά έχουν πάντα στην άκρη τους τη δραματικότητα της ζωής.

Πολλή συζήτηση γίνεται για την κουζίνα του συγγραφέα στις ημέρες μας, που με συνδυασμό τη δημιουργική γραφή στερούν κάθε μυστήριο και μέρος της αναγνωστικής χαράς κάποιων παλιομοδίτικων αναγνωστών. Στα διηγήματα αυτά, και ιδιαίτερα στα πιο μικρά, φαίνεται καθαρά η μεγάλη κατάκτηση του Λυμπουρή να κάνει μια αυστηρή επιλογή των στοιχείων του, να απλουστεύει τα εκφραστικά του μέσα, να φτάνει σε απίστευτη μεστότητα. Στη Βοτσαλωτή δεν υπάρχει ούτε ένα σημείο φλύαρο, που να μην απαντά σε μια κρυμμένη αναγκαιότητα. Οι φιγούρες του ξεπηδούν από εκεί που δεν το περιμένεις. Όλες σχεδόν βγαλμένες από ένα τίποτα, δύο λέξεις, μια εικόνα και η αμεσότητα της γραφής του με λεπτομέρειες που κλιμακώνουν ή αποσιωπούν πολλές φορές τα πραγματικά γεγονότα, αλλά που παραμένουν και μετά το τέλος της ανάγνωσης ζωντανή ύλη.

Τα διηγήματα αυτά, πέρα από την ιδιαίτερη τεχνική και τον σύγχρονο, μοντέρνο σχεδόν λόγο τους –μικροδιηγήματα, μπονζάι, Facebook– μας προσφέρουν και συγκίνηση. Μια συγκίνηση που δεν προκύπτει από ομοιόμορφες καθημερινές εκφράσεις που βγαίνουν από τα στόματα των ανθρώπων ετοιμοπαράδοτες, πανομοιότυπες και παραγυαλισμένες. Η γλώσσα του Λυμπουρή έχει ευστροφία και αγάπη. «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπη δε μη έχω…» και είναι αυτό το κυριότερο συστατικό του βιβλίου μιας νεοελληνικής στρωτής γλώσσας, μιας γλώσσας με ύφος και ήθος ελληνικό. Γλώσσα, λοιπόν, που μαζί με την αγάπη κάνει τη συλλογή ξεχωριστή. Η αναζήτηση του ενύπαρκτου καλού του ανθρώπου...

Ο Κώστας Λυμπουρής δεν επιζητεί τους εντυπωσιασμούς, δεν χρειάζεται τίποτα το ευκαιριακό και το πρόσκαιρο, μόνο δύναμη, αλήθεια και γνησιότητα.

Ένα άλλο στοιχείο που με εντυπωσίασε σε κάποια από τα διηγήματα της συλλογής είναι ότι έχουν πινελιές από μεγάλα έργα και θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και σε νουβέλες ακόμη, ενώ στα μάτια του αναγνώστη ταξιδευτή παραμένουν ζωντανές σελίδες και σελίδες άγραφες και εικόνες, που η μια γεννά την άλλη στη φαντασία του. Στο διήγημα «Οι κύκνοι», η μπαλαρίνα χορεύει ακόμη μεταξύ ουρανού και θάλασσας ή περιδιαβαίνει δυστυχής τους κρύους διαδρόμους του μοναστηριού μετρώντας τα βήματά της, προσέχοντας να μη φανεί η χάρη και η ομορφιά της. Το διήγημα αυτό από το θέμα του και μόνο ομοιάζει με μεγάλα έργα Γάλλων συγγραφέων, όπως π.χ. του Ζολά, που παρουσίαζε τις μεταφυσικές ανησυχίες στην ανθρώπινη ζωή με σκοπό ν’ απαλύνει την αγωνία και τον φόβο του ατόμου μπροστά στον θάνατο, μια εσώτερη και έμφυτη ανθρώπινη ανάγκη.

Η νύχτα τη βρήκε στην ακτή. Κάποιοι λέγανε μετά πως είδαν μια γυναίκα να χορεύει γυμνή στην ακροθαλασσιά. Άλλοι επέμεναν ότι κάτι είδαν μα δεν ήταν ανθρώπινο πλάσμα, μάλλον κύκνος φαινόταν... Πάντως συμφωνούσαν ότι το βιολί που ακουγόταν να ερμηνεύει Τσαϊκόφσκι έβγαζε έναν ήχο θεϊκό... («Οι κύκνοι», σελ.14)

Θα ήθελα όμως να αναφερθώ και σε ένα άλλο χαρακτηριστικό της συλλογής. Στην υποβόσκουσα σατιρική διάθεση πολλών από τα διηγήματα. Οι νόρμες της σάτιρας είναι τόσο σύνθετες – προσεγγίζουν την ίδια την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου φαινομένου, μια και αναζητούν μέσα από τη σάτιρα την ίδια την αλήθεια της ανθρώπινης ψυχής. Αυτό θεωρώ, χωρίς να το έχω συζητήσει μαζί του, είναι και ο ίδιος ο πόθος του συγγραφέα μας. Δεδομένου ότι η σάτιρα είναι άκρως διανοητική υπόθεση, αποτελεί αποκλειστικά χάρισμα ευφυών ανθρώπων. Στην Ελλάδα λίγοι την τολμούν και ακόμη λιγότεροι την πετυχαίνουν. Εδώ το γέλιο ξεπηδά ως αγαλλίαση για την εκμηδένιση ή και επιβεβαίωση μιας επίφοβης προσδοκίας.

Ο τετριμμένος χαρακτήρας, η φιγούρα της φιλολόγου Αναστασίας για παράδειγμα στο διήγημα «Το σημάδι» (σελ.105), επιτείνει τη σατιρική διάθεση του συγγραφέα για τα ανομολόγητα πάθη τής κατά τα λοιπά σεμνότυφης και θρησκόληπτης καθηγήτριας.

Ακολούθησε ο τελευταίος ασπασμός από το πλήθος που παρέστη στην κηδεία της. Στην αθρόα προσέλευση φαίνεται να συνέτεινε και το γεγονός ότι ο θάνατός της επήλθε ξαφνικά από απροσδιόριστη αιτία, μόλις έκλεισαν τα σχολεία, το τελευταίο καλοκαίρι της καριέρας της.
Τα ερωτήματα των συναδέλφων της, που βγαίνοντας σχημάτιζαν ήδη τα πρώτα πηγαδάκια, εξέφραζαν κάτι παραπάνω από απορία:
«Είδες το σημάδι;»
«Ποιος δεν το ’δε; Στο λαιμό της, τόσο έντονο».
Στο μυαλό ολωνών επανήλθε η γνωστή ιστορία με το τραγούδι: ώρα διαλείμματος, η Ασπασία άκουσε νεαρή μαθηματικό να τραγουδά μεγαλόφωνα:
Μα το σημάδι στον λαιμό μου απ’ τα φιλιά σου
θα μαρτυράει πως με είχες αγκαλιά σου...
(«Το σημάδι», σελ.105-106)

Άφησα το κεφάλαιο «Κύπρος» τελευταίο, εσκεμμένα. Γιατί, όταν έχεις γεννηθεί στην Κερύνεια, κουβαλάς μέσα σου την κατεχόμενη Κύπρο σου. Ο συγγραφέας περιπλανάται στα παλιά αλλά και στα καινούργια… στη νέα «ανερχόμενη» Κύπρο με τα κολοσσιαία κτίρια της Λεμεσού. Τολμά και γίνεται επικριτικός χωρίς διδακτισμό, τολμά να πει ότι το νησί κατά περιόδους χάνει τον βηματισμό του.

Προσπερνώ πανύψηλα κτίρια –πύργους τούς λέμε– με τα οποία γέμισε ο τόπος. Στη Λεμεσό, Κυριάκο, είναι ακόμα πιο πολλοί. Τόσοι, που σε λίγο δε θα βλέπουμε θάλασσα και δύσκολα θα αναπνέουμε τον αέρα μας. Θέλω, μάλιστα, να σου πω και το χειρότερο, Κυριάκο: τους πουλούμε σε ξένους εκατομμυριούχους, που ξεπλένουν μαύρο χρήμα, δίνοντας σ’ αυτούς και την κυπριακή υπηκοότητα. Ναι, δυστυχώς, πουλούμε πατρίδα έναντι ύποπτου χρήματος. («Γράμμα στον Κυριάκο Μάτση», σελ.117)

Η γεωγραφία της καρδιάς του όμως είναι η γλώσσα – γλώσσα τού έδωσαν ελληνική. Και είναι αυτά τα ελληνικά της συλλογής που θα πρέπει να διδάσκονται κατά την άποψή μας στα σχολειά μας.

Μια συλλογή που κινείται μεθοδικά και ισορροπεί το βίωμα με τη μυθοπλασία. Το σίγουρο είναι ότι ο συγγραφέας έχει αγαπήσει και έχει αγαπηθεί πολύ. Τις λέξεις, τα νοήματα, την ποίηση. Μια μακριά πορεία ενός φιλόλογου προς την κατάκτηση της πεζογραφίας. Ένα κέντημα που δεν έχει ακόμη πολλές πολλές βελονιές μπροστά του.

Βοτσαλωτή
Κώστας Λυμπουρής
Το Ροδακιό
136 σελ.
ISBN 978-618-5248-62-8
Τιμή €15,90

Twitter