Χριστόφορος Κάσδαγλης: «1983»

Το καινούργιο μυθιστόρημα 1983 του Χριστόφορου Κάσδαγλη, αν περιείχε την ακριβή παράθεση των γεγονότων και τα πραγματικά ονόματα των ηρώων και των ηρωίδων του, θα μπορούσε να αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο και να τιτλοφορείται «Τα απομνημονεύματα ενός φοιτητή». Δεν είναι όμως ντοκουμέντο. Ο συγγραφέας του (στο τέλος σημειώνει πως τα πρόσωπα του βιβλίου είναι αποκυήματα φαντασίας, το ίδιο ισχύει και για τα περιστατικά, ενώ τα ιστορικά γεγονότα είναι ακριβή), θέλοντας να μιλήσει για μια συγκεκριμένη εποχή, όταν το ΠΑΣΟΚ είχε ανέλθει στην εξουσία δημιουργώντας προσδοκίες στον ελληνικό λαό, παραθέτει χαρακτηριστικές στιγμές του φοιτητικού βίου του ήρωά του, του Βλαδίμηρου Δημητριάδη, του alter ego του, τρόπον τινά.

Ο Δημητριάδης, αργόμισθος δημοσιογράφος, τζογαδόρος, ακτιβιστής, παλαιοκομμουνιστής και ερωτύλος, εμφανίστηκε πρώτη φορά το 2009 στο μυθιστόρημα Σπλιτ! (σπλιτ είναι όρος του μπλακ τζακ) που είχε νουάρ αποχρώσεις – ένας ήρωας λεγόταν Φίλιππος Μπάρλοου, αναφορά στον ήρωα του Ρέιμοντ Τσάντλερ. Εκεί ο Κάσδαγλης, δημοσιογράφος σε εφημερίδες (υπήρξε στέλεχος της Ελευθεροτυπίας), σε περιοδικά, στο ραδιόφωνο και στο ίντερνετ, που σπούδασε στην ΑΣΟΕΕ και θήτευσε στην οργάνωση «Ρήγας Φεραίος», μιλάει για το δημοσιογραφικό επάγγελμα σκιαγραφώντας τύπους και περιγράφοντας καταστάσεις. Εδώ, ο συγγραφέας βάζει τον ήρωά του να επιστρέφει στα είκοσι χρόνια του, στο 1983 (ο τίτλος παραπέμπει στο εμβληματικό 1984 του Τζορτζ Όργουελ), «τότε που άρχισαν όλα». Διωγμένος από το πατρικό του λόγω του ατίθασου χαρακτήρα του («Ο γέρος μου με έδιωξε απ’ το σπίτι την επομένη των εικοστών γενεθλίων μου»), συμμετέχει στην κατάληψη της σχολής του, τζογάρει, συλλαμβάνεται, ερωτεύεται και προσπαθεί να λύσει το βιοποριστικό του πρόβλημα.

Χωρίς νουάρ αποχρώσεις, το 1983 είναι η εξιστόρηση, από την αρχή μέχρι το τέλος, της κατάληψης που ξεκίνησε στις 23 Νοεμβρίου 1983 και τελείωσε μάλλον άδοξα στα τέλη του Δεκεμβρίου. Ο Κάσδαγλης δεν μας μεταφέρει σε καζίνο και χαρτοπαιχτικές λέσχες (σ’ ένα σπίτι παίζουν πόκα), αλλά σε φοιτητικούς χώρους, όπου –υποτίθεται– γίνεται διακίνηση ιδεών, πιο συγκεκριμένα των μαρξιστικών ιδεών. Η γνώμη του συγγραφέα που εκφράζεται διά στόματος του ήρωά του για τους λεγόμενους «φοιτητοπατέρες» δεν είναι η καλύτερη δυνατή. Διαβάζουμε πως «οι εκπρόσωποι των μεγάλων παρατάξεων είχαν βρει πράγματι άλλου είδους ρωγμές και λίγο λίγο είχαν κιόλας διεισδύσει σ’ αυτές, έτοιμοι από καιρό. Μόνο που το έκαναν για ίδιον όφελος. Για εξουσία, για εύκολο πέρασμα των μαθημάτων και, οι πιο διορατικοί, για συστατικές επιστολές σε πανεπιστήμια του εξωτερικού».

Σε κάθε περίπτωση, στο 1983 ο συγγραφέας κατορθώνει να μας μυήσει στον κόσμο της φοιτητικής νεολαίας της νεότητάς του –για την οποία κι άλλοι συνομήλικοί του έχουν γράψει βιβλία–, και να μας γεμίσει με γλυκόπικρες αναμνήσεις.

Επίσης, μας μεταφέρει σε στέκια όπου συχνάζουν οι φοιτητές της εποχής, σε καφετέριες και μπαρ, αλλά και στο κέντρο «Χάραμα» της Καισαριανής όπου τραγουδούσε ο Βασίλης Τσιτσάνης, ή σε κινηματογράφους τέχνης, όπως η «Αλκυονίδα». Επιπλέον, μας πάει στα γραφεία ενός αριστερού κόμματος, πιθανότατα του ΚΚΕ Εσωτερικού. Εκεί συγκεντρώνονται παλιοί επονίτες, παλιοί λαμπράκηδες και καινούργια φιντάνια. Ένα από αυτά τα φιντάνια ήταν ο γραμματέας της σπουδάζουσας, ο οποίος μετά τις εκλογές του 2015 είχε ετοιμάσει κουστούμι για να γίνει υφυπουργός – τον υποσκέλισε στη στροφή ένας τέως πασοκτζής.

Για μια φορά ακόμα, μας ξεναγεί στα γραφεία μιας εφημερίδας, όπου ο ήρωας αρχίζει να κάνει ρεπορτάζ και του αρέσει που βλέπει το όνομά του κάτω από το κείμενο. Ένα από τα περιστατικά που μένει στη μνήμη είναι εκείνο που συνέβη στην Κρήτη, όταν δύο μεθυσμένοι Αμερικανοί πεζοναύτες από τη βάση της Σούδας επιτέθηκαν σε μια κοπέλα, αδελφή ενός συντρόφου του. Μολονότι ο ήρωας έχει χαρακτηριστεί ως ερωτύλος, εδώ απέχει από ερωτικές πράξεις, ωστόσο συνδέεται φιλικά με δύο κοπέλες της φοιτητικής του παράταξης, την Ελίνα και τη Μαρίνα – ενίοτε είχε εκδηλωθεί κατά καιρούς και κάποιο φλερτ, με τη μία ή με την άλλη.

Συμπερασματικά, η πρόθεση του Χριστόφορου Κάσδαγλη δεν είναι να αφηγηθεί μια ερωτική ιστορία, κάτι που συμβαίνει κατά κόρον σε όλα τα λογοτεχνικά είδη, και στα αστυνομικά και στα ιστορικά xkasdgls μυθιστορήματα (οι ερωτικές ιστορίες προσφέρουν ένταση, δραματικότητα και σασπένς), αλλά να μιλήσει για το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα μιας συγκεκριμένης εποχής. Όσο για τα πραγματικά γεγονότα που αναφέρει είναι λίγα, αλλά σημαντικά: η συναυλία του Λουκιανού Κηλαηδόνη στην πλαζ της Βουλιαγμένης, η ανακήρυξη από τον Ραούφ Ντενκτάς του κατεχόμενου από τους Τούρκους κομματιού της Κύπρου ως ανεξάρτητου κράτους, η εισβολή αστυνομικών στα γραφείο του περιοδικού Αντί για να κατασχέσουν τον πομπό του παράνομου ραδιοφωνικού σταθμού του. Σε κάθε περίπτωση, στο 1983 ο συγγραφέας κατορθώνει να μας μυήσει στον κόσμο της φοιτητικής νεολαίας της νεότητάς του –για την οποία κι άλλοι συνομήλικοί του έχουν γράψει βιβλία–, και να μας γεμίσει με γλυκόπικρες αναμνήσεις.