fbpx
Δημήτρης Πετσετίδης: «Μακριά από το ποτάμι»

Δημήτρης Πετσετίδης: «Μακριά από το ποτάμι»

Αφήνοντας πίσω του ο φίλος συγγραφέας Δημήτρης Πετσετίδης (1940-2017) ικανό αριθμό διηγημάτων, που τώρα βλέπουν (πλην ενός) το φως της δημοσιότητας, είναι ασφαλώς βέβαιο πως τα έγραψε με την ίδια λογική, την ίδια φιλοσοφία, την ίδια ψυχολογία, αφορούν δε την ίδια ιστορική περίοδο, η οποία διαμορφώθηκε σε ολόκληρο το προηγούμενο έργο του. Πράγματι, η δεκαετία του ’40, η Κατοχή, η Αντίσταση, η Απελευθέρωση, ο Εμφύλιος, μέχρι και η Χούντα παρελαύνουν μπρος στα θολά απ’ τη συγκίνηση μάτια μας, καθώς οι ιστορίες που τις περικλείουν χαρακτηρίζονται από θάνατο, απώλειες, απουσίες, μάχες εκατέρωθεν, φόνους και δολοφονίες, αίμα αθώων –και όχι μόνο– ανθρώπων, γενικώς, μάρτυρες που εκτελέστηκαν ως αντίποινα από τους κατακτητές Γερμανούς για ενέδρες που έστησαν στους ίδιους οι αντάρτικες ομάδες. Ο Πετσετίδης, που στη συγκεκριμένη περίοδο ήταν νήπιο ή μικρό παιδί (στη διάρκεια της Χούντας υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του), θυμάται αμυδρά τα τραγικά γεγονότα, περισσότερο βασίζεται στους μεγαλύτερους, οι οποίοι και του τα αφηγούνται (όσοι έζησαν δηλαδή, συγγενείς, συμπολίτες και φίλοι) και εκείνος με τη σειρά του τα μετατρέπει σε τέχνη, φανερώνοντας πολλάκις όχι την αληθοφάνεια αλλά αυτή καθαυτή την αλήθεια, σχεδόν ολόγυμνη. Διηγήματα της μιας ανάσας, όπως πολύ σωστά η κριτική έχει χρωματίσει τα πεζά του Πετσετίδη, για άλλη μια φορά προκαλούν θετικά την αντίδραση του αναγνώστη, ο οποίος και τα προσλαμβάνει το ίδιο γρήγορα, το ίδιο ασθματικά, το ίδιο ευθύβολα. Τόσο που το πλήθος των ονομάτων, των αγωνιστών, των τοποθεσιών, των θανάτων, των εκτελεσθέντων, των απολεσθέντων για λόγους ιδεολογικής αντίθεσης, να γίνεται μια τεράστια αρένα, στην οποία όλοι ρίχνουν την προσπάθεια, προκειμένου να ερμηνεύσουν μια παράλογη εποχή, έναν ακατανόητο πόλεμο, που ξεκίνησαν οι Ιταλοί και αποτελείωσαν οι Χιτλερικοί, μια απίστευτα θηριώδη αντιπαλότητα μεταξύ των μεν και των δε, τη στιγμή που όλη η Ευρώπη επούλωνε τις πληγές της καταστροφής, και τέλος μια παρανοϊκή κάστα διεστραμμένων συνταγματαρχών, που εγκατέστησαν δικτατορία στη χώρα, βιάζοντας την ελληνική δημοκρατία και αφήνοντας πίσω ένα τεράστιο κενό, που άφησε πληγές και τραύματα, που δεν στάθηκαν ούτε εντελώς θεραπευμένα, ούτε εντελώς αποσβεσμένα, ούτε εντελώς μπορούν να μπουν στην άκρη, προκειμένου να προχωρήσουμε μπροστά.

Είναι πράγματι αξιομνημόνευτη, συναρπαστική και σημαντικότατη η μέθοδος με την οποία εργάζεται ο Πετσετίδης, καθώς ο λόγος της γραφής, καίριος και ουσιαστικός, με δυο-τρεις προτάσεις πλαισιώνει την εικόνα που σου απευθύνει, το πλαίσιο μέσα στο οποίο υπάρχει αληθινό αίμα, που χύθηκε άδοξα, για άγνωστους λόγους. Η ατμόσφαιρα των κομματιών όμως δραματική όσο δεν γίνεται, δεν προλαβαίνει να στηρίξει τη νομοτέλειά της, και αυτό γίνεται γιατί επαναλαμβανόμενα επεισόδια, γεγονότα, καταστάσεις, αλλάζουν όψη πριν να αφομοιωθούν, εναλλάσσονται προτού καταναλωθούν αναγνωστικά. Το αποστασιοποιημένο δε ύφος επιφέρει τη χαριστική βολή σε όσους συμπάσχουν, σε όσους ταυτίζονται, σε όσους ζουν παράλληλα χωρίς αλεξίσφαιρο γιλέκο, σε όσους πληγώνονται με αυτά που συνέβησαν (τα οποία φυσικά δεν έζησε ο ίδιος ο συγγραφέας, τα έζησαν όμως οι δικοί του παππούδες, πατεράδες, θείοι κ.λπ.). Τέλος, οι μύθοι των ιστοριών μάς τοποθετούν σε βάθρο, από το οποίο παρακολουθούμε όπως ο Ξέρξης από το όρος Αιγάλεω τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, τα συμβάντα, τα οποία και σχέση έχουν με μάχες, με αντίσταση, με εκτελέσεις, με φόβο, με πανικό, με καμένα σπίτια, με ολική καταστροφή. Ο Πετσετίδης δεν φείδεται πληροφοριών, λεπτομερειών, εκθεμάτων, προκειμένου να μας ευαισθητοποιήσει, ώστε ποτέ στο μάλλον να μην υπάρξει παρόμοια συνθήκη, δηλαδή πόλεμος εντελώς ακατανόητος, εμφύλιος εντελώς δυσνόητος. Τόσο που ο ίδιος ως δημιουργός να συγκαταλέγεται σε εκείνη τη χορεία συγγραφέων που περιγράφουν, με στιλ και προφίλ φαινομενικά ψύχραιμο, οδυνηρές στιγμές της ελληνικής νεότερης ιστορίας, που υπήρξε ενδιαφέρουσα και την οποία η τέχνη όχι μόνο δεν έβαλε στην άκρη, αλλά αντιθέτως την ξεψάχνισε, την ερεύνησε, την ακρωτηρίασε, την ανασκάλεψε, προκειμένου να την επεξεργαστεί και να την προσφέρει σε κάθε επίμονο αναγνώστη, σε κάθε ικμάδα ψυχικής πτυχής. Δεν θα ήταν λοιπόν πιθανό ένας συγγραφέας όπως ο Πετσετίδης, με τις τόσο λεπτές κεραίες, με την τόσο ευάλωτη ψυχή, με τον τόσο ταραγμένο από ιδέες εγκέφαλο, να μη μιλήσει για αυτή την ταραγμένη περίοδο, να μη μιλήσει για τους αδικοχαμένους νεκρούς, να μη θελήσει να μάθει, να μην ακούσει και φυσικά να μην τα παρουσιάσει με το κύρος που τον διέκρινε, με το μέγεθος που τον χαρακτήριζε, με την επιθυμία για σύμπλευση που τον διακατείχε.

Ο Πετσετίδης δεν φείδεται πληροφοριών, λεπτομερειών, εκθεμάτων, προκειμένου να μας ευαισθητοποιήσει, ώστε ποτέ στο μάλλον να μην υπάρξει παρόμοια συνθήκη, δηλαδή πόλεμος εντελώς ακατανόητος, εμφύλιος εντελώς δυσνόητος.

Ο συγγραφέας Δημήτρης Πετσετίδης έφυγε από αυτόν τον μάταιο κόσμο στα εβδομήντα επτά του χρόνια, άφησε όμως πίσω μια σημαντικότατη παρακαταθήκη κυρίως σε διηγήματα, ο οποίος και ήταν ο αγαπημένος του τρόπος δουλειάς. Λάτρης του μικρού (το μικρό είναι και όμορφο), της μικρής φόρμας, της (όπως είπαμε) μιας ανάσας, δημιούργησε ένα έργο ιδιόμορφο, ιδιότυπο, ιδιαίτερο, το οποίο και θα μας ακολουθεί στον χρόνο, και στο οποίο θα επιστρέφουμε σε κάθε ευκαιρία. Παρότι πρωτοέγραψε σε μάλλον μεγάλη ηλικία, παρότι τα βιβλία του δεν ξεπερνούν τις εκατό ή εκατόν πενήντα σελίδες, παρότι μινιμαλιστής μέχρι το μεδούλι, παρότι βέλος από τόξο, εκείνο για το οποίο θα μείνει στην Ιστορία της Λογοτεχνίας περισσότερο είναι η συσσώρευση της γνωστής, για την τραγικότητα, δεκαετίας. Μια δεκαετία που μέχρι σήμερα δείχνει τα δόντια της σε ποικίλες περιστάσεις. Επιπλέον, ακόμη και αν δεν έγινε το πρώτο όνομα και έμεινε ίσως γνωστός μόνο στους στενούς κύκλους της τέχνης, ο πεζογράφος Πετσετίδης (που δεν ενδιαφερόταν για όλα αυτά) υπήρξε πρότυπο αφηγητή, υπήρξε άψογος καταγραφέας, υπήρξε προοδευτικός άνθρωπος, συσχετίζοντας με πίστη στις ιδέες του και στην ιδεολογία του, επίσης, ένα άτομο που η παρουσία του και μόνο κοσμούσε τον συγκεκριμένο χώρο.

Επειδή ίσως υπάρχουν αναγνώστες (και αυτού του κειμένου) που δεν έχουν έρθει σε επαφή με το έργο του πραγματικά μαγικού Δημήτρη Πετσετίδη, είναι ευκαιρία, έστω και με τη μεταθανάτια έκδοση τόσων διηγημάτων που άφησε πίσω του, να τον αναζητήσουν και να γίνουν κοινωνοί της λογοτεχνίας του, γυρίζοντας στο παρελθόν, στις προηγούμενες καταθέσεις του. Βεβαιώ δε πως η χρονολογική σειρά των συλλογών του Πετσετίδη δεν παίζει τον παραμικρό ρόλο, τα dpetsetβιβλία μπορούν να διαβαστούν και, όπως θα έλεγε κανείς, χωρίς τάξη. Γιατί στο σύνολό τους αναφέρονται στην ταραγμένη δεκαετία του ’40, αυτό ήταν το μεράκι του, το πάθος του, ο πόθος του. Και εν κατακλείδι, γιατί εκεί έβρισκε τη γενεσιουργό αιτία της σημερινής άθλιας κατάστασής μας, και ως χώρας και ως πολιτών, εκεί έβρισκε τους λόγους για τους οποίους βρισκόμαστε τόσο πίσω από άλλους ευρωπαϊκούς λαούς, εκεί έβρισκε την πηγή από την οποία αντλούσε το νερό για να υπάρξει, να εμβαθύνει, να ζει ως σκεπτόμενο άτομο. Ο Πετσετίδης ζει και θα ζει μέσα μας όσος καιρός και αν περάσει, όσο οι συνθήκες και αν αλλάξουν, όσα ψέματα και αν μας πουν, για να καλύψουν τις βρομιές τους, όσα κομμένα κεφάλια και αν αραδιάσουν σε ολόκληρο τον κόσμο, τον ελληνικό, στη βάση μιας σάπιας ιδεολογίας.

 

Μακριά από το ποτάμι
Δημήτρης Πετσετίδης
Εκδόσεις Καστανιώτη
160 σελ.
ISBN 978-960-03-6637-2
Τιμή €8,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Ελένη Καραγιάννη: «Το κόκκινο τάπερ»

Όταν έφτασε στα χέρια μου αυτή η πρώτη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Καραγιάννη ήμουν βέβαιη, διαβάζοντας τον τίτλο, ότι θα ήταν γεμάτη αγάπη όπως ένα μαμαδίστικο «κόκκινο τάπερ» και δεν γελάστηκα....

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Γιώργος Αγγελίδης: «Σκοτεινή κληρονομιά»

Η Σκοτεινή κληρονομιά του Γιώργου Αγγελίδη αποτελεί μια ενδιαφέρουσα αφήγηση, που συνδυάζει με δεξιοτεχνία τη φαντασία και το κοινωνικό δράμα. Ο συγγραφέας, μετά την «Τριλογία του φεγγαριού», αποφασίζει να...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»

Το τελευταίο πεζογραφικό βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη έρχεται για να διευρύνει τα όρια του αφηγηματικού λόγου και τον κάνει να εναγκαλισθεί μεθόδους και τεχνικές του θεάτρου και, συγκεκριμένα,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.