Ηλίας Μαγκλίνης: «Είμαι όσα έχω ξεχάσει»

Ο πεζογράφος Ηλίας Μαγκλίνης είναι ομολογουμένως ένας βιωματικός συγγραφέας. Άρα, δεν χρειάζεται να κατασκευάσει ιστορίες, να επινοήσει ήρωες, να θέσει την πλοκή και στη διαδικασία της φαντασίας, να εφεύρει καταστάσεις τόσο δραματικές όσο αυτές που περιγράφει, οι οποίες ως αληθινές, ως πραγματικές, ως ρεαλιστικές, κυριολεκτικώς αφοπλίζουν τον αναγνώστη, τον κρατούν δέσμιο μιας ανείπωτης τραγωδίας, η οποία εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια του σχεδόν ολόγυμνη. Ο Μαγκλίνης (και) στο παρόν βιβλίο του ασχολείται με το αντικείμενο που λέγεται «πατέρας», αυτή η ιδιότητα που κανείς αρσενικός, κανείς άρρεν, δεν μπόρεσε ποτέ να αποκρυπτογραφήσει, να την πλησιάσει, να συνομιλήσει, να αποκρυσταλλώσει, εντέλει, να εκχωρήσει μια άποψη από την οποία θα μπορούσε να βγάλει τη χαρακτηριστική, για τη ζωή του, συμπεριφορά. Βέβαια, ο πατέρας έχει και ο ίδιος πατέρα, τον οποίον ο Μαγκλίνης, αφού τον απομυθοποιήσει, τον παραδίδει στη θετική κρίση μας, καθώς υπήρξε ένας συνεπής αγωνιστής και του πολέμου στη Μικρασία το ’22 αλλά και της Αντίστασης μέσα (για όποιο διάστημα) από τις γραμμές του ΕΔΕΣ, ενώ δολοφονήθηκε πισώπλατα, μάλλον απ’ την ΟΠΛΑ, μια οργάνωση του ΚΚΕ που έφερνε εις πέρας άκρως δύσκολες καταστάσεις, όπως αφανισμοί συνεργών των Γερμανών ή μη αρεστών, για διάφορους λόγους, στο Κόμμα, προσώπων. Ο πατέρας του Μαγκλίνη έτσι (μιλάμε με τέτοιους όρους πλέον, καθώς νομίζω πως όχι μόνο τα πρόσωπα αλλά και τα ονόματα των ηρώων είναι αληθή, όσο και αν δεν τον πιστεύουμε στο εκατό τοις εκατό) περί το τέλος του Εμφυλίου εισέρχεται στη Σχολή Ικάρων απ’ όπου αποφοιτά τη δεκαετία του ’50 και στέλνεται στην Κορέα αλλά και στο Κονγκό (γενέτειρα του συγγραφέα), προκειμένου να πολεμήσει στο πλευρό των Συμμάχων. Ο ίδιος χάνεται (όχι σε πολύ προχωρημένη ηλικία, από καρκίνο του προστάτη αρχικά και στη συνέχεια στους πνεύμονες, όπου και καταλήγει). Στη συνέχεια έχουμε την κηδεία, στην οποία παρευρίσκονται μαθητές και συναγωνιστές του. Σε όλο το βιβλίο ο Μαγκλίνης έχει σύμμαχο τη θεία του, Δώρα (ενενήντα πέντε χρονών σήμερα), καθώς και τον συγγενή του, Αννίβα, οι οποίοι τον τροφοδοτούν με συγκεκριμένες πληροφορίες. Η μητέρα του πεθαίνει σχεδόν δυο χρόνια μετά τον πατέρα, ενώ περιγράφεται ως μια γυναίκα που πάσχει από ψυχολογικά αδιέξοδα. Ο έτερος Ίκαρος, ο αδερφός του, δεν υπεισέρχεται πολύ στην ιστορία, ενώ η γιαγιά του Αγαθή αναλύεται ως μια καθ’ όλα ψύχραιμη γυναίκα, η οποία μετά τον θάνατο του Νίκου, του παππού, ανέστησε τρία παιδιά. Έτσι, σε γενικές γραμμές έχουμε την ιστορία από το ’22 στο ’45 όπου φύγανε οι Γερμανοί, μέσα από μια οικογένεια τυπικά ελληνική, θα έλεγα, πάντως εξαιρετικά ιδιόρρυθμη.

Ο συγγραφέας Ηλίας Μαγκλίνης έχει (όπως παραφιλολογικά αλλά και από την ανάγνωση γνωρίζουμε) τρεις μεγάλες αγάπες: κατ’ αρχάς η επίσημη Ιστορία (η οποία στη γενέτειρα των προγόνων του, το Αγρίνιο, και στις γύρω περιοχές, δίδεται κατά την Αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς με ονόματα, μάχες, νεκρούς, ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, συνδέσμους και ούτω καθεξής). Εδώ σε αυτόν τον τομέα έχουμε μια παράλληλη γραφή με εκείνη της μεγάλης Μάρως Δούκα, η οποία στην τριλογία της αναφέρεται στα ίδια περίπου χρόνια στην Κρήτη. Η δεύτερη αγάπη του Μαγκλίνη ακούει στο όνομα αεροπλάνα, μάλιστα στα πολεμικά, εκείνα που σηκώνονται καθημερινά από τις βάσεις μας προκειμένου να εξορμήσουν ενάντια στα τουρκικά, που παραβιάζουν τον εθνικό εναέριο χώρο. Αυτό εξηγείται πάρα πολύ εύκολα, αφού τόσο ο πατέρας όσο και ο μεγαλύτερος αδερφός του υπήρξαν πιλότοι σε αυτά τα μαχητικά. Ενημερώνεται συνέχεια για τα νέα μοντέλα και, παρότι ο ίδιος σπούδασε και εργάζεται ως δημοσιογράφος, αυτό το γεγονός διαγράφει πολύ το θυμικό του απόβαρο. Και η τρίτη είναι η αστρονομία, που (κληρονομημένη και αυτή) του ανοίγει καινούργιους δρόμους καθώς παρακολουθεί τα αστέρια, διαβάζει σχετικά βιβλία και, προπάντων, γνωρίζει τη συγκεκριμένη ενασχόληση τόσο καλά όσο οι ειδικοί επιστήμονες. Η τριβή του με το Ηλιακό Σύστημα και τα αστέρια του, σπανίως και ενίοτε, τον ωθούν στην αστρολογία, την παρακατιανή επιστήμη, η οποία είναι τόσο διαδεδομένη στον σύγχρονο κόσμο, με την έννοια ότι συνδέει γεγονότα κάτω από το πρίσμα μιας τυχαίας ή άτυχης στιγμής στη ζωή του, με δυο λόγια πολλές φορές αφήνεται να πειστεί πως αυτό το συγκεκριμένο αστρικό φαινόμενο, περνώντας από τα μάτια του, επιφέρει κάποιες επιπτώσεις, ενώ αν περνούσε διαφορετικά ίσως επέφερε άλλες. Τα τρία αυτά γνωστικά αντικείμενα με τα οποία ο Μαγκλίνης έχει καθημερινή εμμονή ασφαλώς και πιστοποιούν την κλίση του, δικαιολογούν τον ρόλο του ως ρεαλιστή συγγραφέα, ο οποίος μέσα από την οικογένειά του βλέπει ολόκληρη τη χώρα, τις παράλληλες ιστορίες των συμπατριωτών του, που ίσως δεν έχουν το χάρισμα να τις αποτυπώσουν στο χαρτί όπως ο ίδιος, πάντως και εκείνοι το έψαξαν και το ψάχνουν για να μάθουν περισσότερα (πόσα βιβλία άραγε έχουν γραφτεί για τη Μικρασία, την Κατοχή, την Απελευθέρωση, τον Εμφύλιο, ακόμη και τη Χούντα;).

Ωδή στον θάνατο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το βιβλίο του Ηλία Μαγκλίνη, αν η Ποίηση δεν μας τραβούσε το αυτί για αυτή τη λεκτική και γλωσσική παρανομία.

Το βιβλίο δομείται σε μικρά κεφάλαια, ενώ χωρίζεται σε τρία σχεδόν ισομεγέθη μέρη. Παράλληλα διεμβολίζεται από σειρά δίκην πεζοποιημάτων, τα οποία και καθιστούσαν σαφές ότι οι εσώτερες νύξεις του δημιουργού δεν θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στο ψαχνό του κειμένου, και εμπλουτίζεται από πολλές φωτογραφίες, οι οποίες διατρέχουν τους ήρωες σε ήρεμες φάσεις της ζωής τους. Έτσι το βιβλίο αποκτά πλέον όχι μόνο αληθινό μανδύα, αλλά πολύ περισσότερο γίνεται καθαρό ντοκουμέντο, το οποίο υποβοηθά και στην παροχή πληροφοριών αλλά και στη γνωστική διαδικασία. Ο Μαγκλίνης χωρίς να υπερβάλλει, χωρίς να αποστασιοποιεί, χωρίς να ναρκισσεύεται, μια που η ιστορία αφορά τους δικούς του και τον ίδιο, χωρίς να παριστάνει τον απόγονο αγωνιστών, στον οποίο όλοι πρέπει να δείχνουν σεβασμό, καταθέτει ό,τι γνωρίζει, ό,τι μαθαίνει και φυσικά δεν είναι όσα έχει ξεχάσει αλλά όσα έχει θυμηθεί κατά τη διάρκεια της γραφής, κατά τη διάρκεια της εμπλοκής του με τη μυθοπλασία.

Ωδή στον θάνατο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το βιβλίο του Ηλία Μαγκλίνη, αν η Ποίηση δεν μας τραβούσε το αυτί για αυτή τη λεκτική και γλωσσική παρανομία. Πράγματι, όλα είναι θάνατος. Ο πατέρας μένει άλυτο σταυρόλεξο για τον γιο, ο πατέρας του πατέρα το ίδιο. Όλοι πεθαίνουν όχι από φυσικά αίτια, ο ένας από πισώπλατη πιστολιά, ο άλλος από καρκίνο. Αυτούς τους δυο απαλλάσσει από τα κρίματά τους ο συγγραφέας, θέλει να αποσοβήσει, θέλει να τελειώσει, θέλει να ολοκληρώσει, προκειμένου να βρει τι είναι σήμερα ο ίδιος, πού πατά και πώς πορεύεται στον βίο του, αφού όπως όλοι ξέρουμε το μέλλον ανήκει πάνω απ’ όλα στο παρελθόν, το οποίο και πρέπει να επεξεργαζόμαστε. Τέλος, ο Μαγκλίνης imagglin βάζει και το τεράστιο ερώτημα, το θρησκειολογικό θα έλεγα, για τον τόπο όπου τέτοιου είδους ψυχές πρέπει να αναπαύονται, ένας τόπος ο οποίος δεν θα μοιάζει με τίποτα στην επίγεια κόλαση, ένας τόπος ιδανικός για ανθρώπους που έζησαν τίμια και ηθικά, και πέθαναν από μη φυσιολογικές συνθήκες, αφήνοντας στον εγγονό και γιο ακόμη και αυτή την παράμετρο (όσο και αν δεν την πολυπιστεύει) να διερευνήσει.