fbpx
Βάνα Παπαθανασίου: «Ξημέρωσε χωρίς χθες»

Βάνα Παπαθανασίου: «Ξημέρωσε χωρίς χθες»

Πολύ χαίρομαι που διαβάζετε το συγκεκριμένο κείμενό μου, πράμα που σημαίνει ότι θυμάστε ποιοι είστε, ποια είναι η Βάνα Παπαθανασίου και ποιος ο τίτλος του βιβλίου της…

Γιατί η ζωή χωρίς μνήμη αποτελεί μια ιδιόμορφη συνθήκη, γνωστή σε όσους έχουν έρθει σε επαφή για παράδειγμα με ανθρώπους που πάσχουν από Αλτσχάιμερ, μια συνθήκη που μπορεί να είναι έως και βασανιστική. Βέβαια, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι το Ξημέρωσε χωρίς χθες δεν είναι ένα βιβλίο που μιλά για τη μνήμη και την απώλειά της, αλλά ένα βιβλίο που μιλάει και για τη μνήμη και την απώλειά της.

Ο κεντρικός ήρωας, ο Δήμος, βρίσκεται στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου ύστερα από ατύχημα και, εκτός από τα υπόλοιπα τραύματα, βρίσκεται αντιμέτωπος και με μια προσωρινή, ενδεχομένως, αλλά πόσο προσωρινή ουδείς γνωρίζει, αμνησία. Ο Δήμος όμως είναι τύποις ο πρωταγωνιστής – στην πραγματικότητα, αποτελεί την αφορμή για τη συγγραφέα να στήσει και να μελετήσει το πλέγμα των σχέσεων που δημιουργείται μεταξύ των πέντε φίλων, οι οποίοι καλούνται να τον στηρίξουν μέχρι να σταθεί (κυριολεκτικά) στα πόδια του. Η Παπαθανασίου μελετάει λοιπόν το υφάδι της φιλίας όπως διαμορφώνεται στον σύγχρονο, ανταγωνιστικό και μοναχικό μας κόσμο. Οι φίλοι είναι στην πραγματικότητα οι ήρωες του βιβλίου, διότι η απώλεια μνήμης είναι αυτό που είναι: ένα κενό. Ένα κενό γύρω από το οποίο η ζωή εξελίσσεται, ενόσω το ίδιο παραμένει στάσιμο· μια μαύρη τρύπα, που απορροφά το φως – η προσωπικότητα, ο χαρακτήρας κτίζονται γύρω από τη μνήμη, από το βίωμα· ο Δήμος λοιπόν έχει χάσει, μαζί με τη μνήμη, και μέρος της προσωπικότητάς του, έχει απολέσει τις αναστολές και τις κοινωνικές του δεξιότητες – έχει περιέλθει σε μια πρωτόγονη κατάσταση, η οποία δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο το έργο των ανθρώπων που προσπαθούν να τον βοηθήσουν.

Τόσο η συμπτωματολογία του Δήμου όσο και το ευρύτερο νοσοκομειακό περιβάλλον περιγράφονται με εξαιρετική ακρίβεια και πιστότητα, η Βάνα Παπαθανασίου χρησιμοποιεί την επαγγελματική της πείρα σε συνδυασμό με το λογοτεχνικό της ταλέντο για να παρουσιάσει μια εξαιρετικά ζωντανή, νατουραλιστική σχεδόν εικόνα των όσων περιγράφει.

Πέρα όμως από το ζήτημα της μνήμης όπως τίθεται από ιατρικής πλευράς σε σχέση με τον Δήμο, η συγγραφέας, όπως προαναφέραμε, πλέκει ένα γαϊτανάκι μνήμης γύρω από τους υπόλοιπους πρωταγωνιστές – δηλαδή τους φίλους και τους ανθρώπους με τους οποίους σχετίζονται. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να παρατηρήσουμε ότι και στα άλλα της βιβλία η Παπαθανασίου εκκινεί πάντα από κάποιο ευφάνταστο εύρημα, που της δίνει την αφορμή να οικοδομήσει την ιστορία της και να μελετήσει θέματα που άπτονται των ανθρώπινων σχέσεων, είτε είναι φιλικές, είτε ερωτικές, είτε και σχέσεις γονιών-παιδιών. Συχνά παρεμβαίνει στην αφήγηση, ενώ δεν παραμένει προσκολλημένη σε ένα μοτίβο – κινείται από πολύ εσωτερικές αφηγήσεις, όπως είναι η Θάλεια, σε πολυπρόσωπα μυθιστορήματα, όπως το Άσε την πόρτα ανοικτή, που καλύπτει τη ζωή μιας οικογένειας στη διάρκεια πολλών δεκαετιών. Δυσκολία επικοινωνίας, τα όνειρα και η διάψευσή τους, χαμένες προσδοκίες, οι μικρές ήττες που επιφυλάσσει η καθημερινότητα…

Η Παπαθανασίου μελετάει λοιπόν το υφάδι της φιλίας όπως διαμορφώνεται στον σύγχρονο, ανταγωνιστικό και μοναχικό μας κόσμο.

Με χιούμορ (στο Ξύπνησε χωρίς χθες, οι δυο φίλοι έχουν τον εξής διάλογο δίπλα στο κρεβάτι του Δήμου: –Θυμήθηκε τίποτα; –Μπα, τίποτα. –Και τι λέτε τόσες ώρες; –Συστηνόμαστε), αλλά και με την ικανότητα να διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι το τέλος, η συγγραφέας κάνει μια ανατομία των σχέσεων, παρακολουθεί τους ήρωές της στην άνοδο και στην πτώση τους, αντιμετωπίζοντάς τους πάντα με συμπάθεια, με κατανόηση, τόσο στις προσδοκίες τους όσο και στην απώλεια αυτών.

Ήρωες καθημερινοί, εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε τοξικούς γονείς και σε επαναστατημένα παιδιά, ή παγιδευμένοι στη μοναξιά και την ατολμία (όπως στο Ο καναπές, ο μαγκούφης και η μοτοσικλέτα του, ή όπως ο ήρωας στο Οι Ερινύες πεθαίνουν στον καθρέφτη, ο οποίος παραδέχεται: «Καλόμαθα κι εγώ, βλέπεις, βολεύτηκα. Έμαθα να σκορπίζω τον εαυτό μου δεξιά κι αριστερά, να τον ξοδεύω. Πάντα ήμουν επιρρεπής στη σπατάλη. Πώς να μαζευτώ τώρα; Πώς να την αντέξω τη μοναξιά;»), η Παπαθανασίου τους παρακολουθεί να δειλιάζουν, να συμβιβάζονται ή και, αντιθέτως, ν’ αποτολμούν το μεγάλο άλμα. Τους ακολουθεί μέχρι το μεταίχμιο στο οποίο φτάνουν ορισμένοι πριν αποδεχτούν ότι, τελικά, η ζωή δεν είναι εκεί που την είχαν φανταστεί και τοποθετήσει, αλλά ότι κι εκεί που είναι, έτσι όπως είναι, αξίζει να βιωθεί, όπως άξιος να αγαπηθεί είναι κι ο εαυτός μας όταν αποφασίσουμε να εγκαταλείψουμε τους ρόλους που οι άλλοι έχουν επιλέξει για μας, ή που οι ίδιοι προσπαθούμε να υιοθετήσουμε. «Άσ’ το, μπαμπά, δεν σου πάει καθόλου ο ρόλος του πατέρα. Δεν πείθεις με τίποτα, λέμε», ειρωνεύεται μια κόρη τον πατέρα της στο Ξημέρωσε χωρίς χθες.

Ελπίδες και διαψεύσεις, ζωές και έρωτες που ξεκινάνε με όνειρα, προσκρούουν στη σκληρή πραγματικότητα, στην καθημερινότητα και την πεζότητα της ρουτίνας και της μετριότητας. Η Βάνα Παπαθανασίου σχεδιάζει το τοπίο των σχέσεων όπως διαμορφώνεται στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα – στη Θάλεια, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Γάμοι σκοτωμένοι, σχέσεις που ψυχορραγούσαν στον ασφυκτικό κλοιό της σύμβασης, οικογένειες διαλυμένες είτε τυπικά είτε ουσιαστικά. Άνθρωποι που βασανίζονταν και βασάνιζαν... Μάτια θολά από την κούραση, κοιμισμένα μάτια, πεινασμένα, λαίμαργα... Είδα ανθρώπους που παλιότερα φώτιζαν τις παρέες με τη ζωντάνια και το χιούμορ τους να παραπαίουν ανάμεσα στην κατάθλιψη και την παράκρουση, κρατώντας σφιχτά το δεκανίκι του πνευματώδους κυνισμού τους».

Όμως ακριβώς εκεί που θα μπορούσε να επικρατήσει η απαισιοδοξία, οι ιστορίες στρίβουν, ελίσσονται, και οι ήρωες διασχίζουν τις υπαρξιακές τους κρίσεις για να βγουν τελικά εξαγνισμένοι, πιο ώριμοι και πιο προσγειωμένοι. Η συγγραφέας βρίσκεται πάντα από πίσω, σκηνοθετεί με δεξιοτεχνία τις ζωές τους και με τρυφερότητα τους οδηγεί μέχρι κάποιο ξέφωτο, όταν υπάρχει ξέφωτο.

«Πρέπει να μαλακώσουμε λίγο, Βασίλη. Να αφήσουμε τα κορμιά μας ελεύθερα να χορέψουν, να νιώσουν, να λειτουργήσουν. Ας αφήσουμε επιτέλους τις αισθήσεις μας να μας οδηγήσουν, να μας πονέσουν, να μας γλυκάνουν», έγραφε v papathήδη στο πρώτο της βιβλίο, Το σενάριο. Και έκτοτε, στην πορεία των βιβλίων, ταξιδεύει κι εκείνη μαζί με τους ήρωές της από τον εγκλωβισμό και τα αυστηρά κανονιστικά πλαίσια σε μια συμφιλίωση του ανθρώπου με τον εαυτό του, με τους γύρω του, με τον χρόνο, τη μνήμη και τη λήθη – διότι τελικά μόνο με την εξεύρεση των δύσκολων προσωπικών ισορροπιών, πέρα από πειθαναγκασμούς και προκρούστεια κρεβάτια, μπορεί κανείς να βρει τον δικό του δρόμο και να προχωρήσει...

Ξημέρωσε χωρίς χθες
Βάνα Παπαθανασίου
Κέδρος
312 σελ.
ISBN 978-960-04-5007-1
Τιμή €14,00
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Ελένη Καραγιάννη: «Το κόκκινο τάπερ»

Όταν έφτασε στα χέρια μου αυτή η πρώτη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Καραγιάννη ήμουν βέβαιη, διαβάζοντας τον τίτλο, ότι θα ήταν γεμάτη αγάπη όπως ένα μαμαδίστικο «κόκκινο τάπερ» και δεν γελάστηκα....

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Γιώργος Αγγελίδης: «Σκοτεινή κληρονομιά»

Η Σκοτεινή κληρονομιά του Γιώργου Αγγελίδη αποτελεί μια ενδιαφέρουσα αφήγηση, που συνδυάζει με δεξιοτεχνία τη φαντασία και το κοινωνικό δράμα. Ο συγγραφέας, μετά την «Τριλογία του φεγγαριού», αποφασίζει να...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»

Το τελευταίο πεζογραφικό βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη έρχεται για να διευρύνει τα όρια του αφηγηματικού λόγου και τον κάνει να εναγκαλισθεί μεθόδους και τεχνικές του θεάτρου και, συγκεκριμένα,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.