Βίκη Κοσμοπούλου: «Το τσόφλι»

H Βίκη Κοσμοπούλου στο πρώτο της αυτό βιβλίο καταπιάνεται με θέματα που πάντα απασχολούσαν τους συγγραφείς και που διαρκώς αποτελούν πηγή έμπνευσης για κάθε ανήσυχο πνεύμα. Εκείνο που διασκεδάζει, ωστόσο, τον αναγνώστη είναι ο τρόπος με τον οποίο πραγματεύεται τα επιμέρους θέματά της. Άμεσα. Με χιούμορ. Με ενσυναίσθηση. Με αλήθεια. Με φρεσκάδα. Και η λοξή ματιά και η ρέουσα σκέψη της είναι πάντα εκεί.

Η πρώτη είναι μια ιστορία χωρισμού. Μια γυναίκα αναπολεί, συσχετίζει, κάνει τους απαραίτητους απολογισμούς, τη στιγμή που κάνει ένα άνοιγμα, ένα βήμα για μια άλλη ζωή. Πρώτα όμως θα πάει για συναισθηματική περίθαλψη στη μαμά της, που έχει τον τρόπο να τη στηρίξει. Το διήγημα κλείνει ως εξής: «Ξεμακραίνει προς το πατρικό της τρεκλίζοντας πάνω στις πλατφόρμες της. Ήταν εκεί να δει τι σήμαινε για κείνον. Το μόνο που είδε ήταν αφίξεις και αναχωρήσεις». Και έχει δοθεί παραπάνω όλο το ψυχολογικό κλίμα της ηρωίδας, έχουν γίνει αναδρομές στο παρελθόν, έχουν κατατεθεί σκέψεις και συναισθήματα.

Ίσως ο πιο συγκινητικός ήρωας της Κοσμοπούλου να είναι ο επονομαζόμενος «καβάτζας», που έχοντας μάθει να ακούει τις συμβουλές του παππού του μέχρι μεγάλος φτάνει στο σημείο να «χάσει τη ζωή του». Επειδή πάντα υπάρχει στη ζωή αυτό που δεν μπορούμε να διασφαλίσουμε. Πάντα υπάρχει το απρόβλεπτο, η μεγάλη ανατροπή, που μπορεί να αφήσει τον άνθρωπο μετέωρο.

Ο νέος άντρας με τη διπολική διαταραχή είναι ένας από τους δεκάδες που κυκλοφορούν ανάμεσά μας. Έχει δύο στοιχεία που τον χαρακτηρίζουν: μοναξιά και εμμονή. Δεν μπορεί να είναι ποτέ σαν όλους τους άλλους, δεν γίνεται να είναι απολύτως «κανονικός».

Όπως ποτέ δεν μπορούν να είναι κανονικοί όσοι κυριαρχούνται από την αδάμαστη φαντασία τους. Όσων το φαντασιακό στοιχείο υπερτερεί και τους διαλύει κάθε γήινη αίσθηση για την πραγματικότητα. Και λέγοντας όλα αυτά δεν μπορώ να μη σκεφτώ τη Ρενάτα Σκαρλάτου, την υπερβολική αυτήν ηρωίδα που κάνει συνειρμούς στο λεπτό χωρίς αιδώ ούτε και περίσκεψη. Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις... Γίνεται κι αυτή συμπαθητική στον αναγνώστη, όπως και όλοι οι άλλοι ήρωες που μας αφήνουν μια γλυκόπικρη γεύση στα χείλη.

Οι ήρωές της είναι ανθρώπινοι, βγαλμένοι από τη σάρκα μας.

Η Βίκη Κοσμοπούλου δεν είναι μελοδραματική, αν και οι ιστορίες της είναι θλιβερές. Είναι και τρυφερές, αλλά κυρίως θλιβερές. Το ότι δεν είναι μελοδραματική αλλά έχει βρει τον τρόπο να διεισδύει στα πράγματα και να αναδεικνύει την ουσία τους είναι ένα στοιχείο που πρέπει οπωσδήποτε να σημειώσουμε σε αυτή την παρθενική της εμφάνιση.

Η γλώσσα ρέει, οι εικόνες άμεσες, λειτουργικές, και εκείνο κυρίως που ξεχωρίζει τις ιστορίες της είναι ο ρυθμός που διαθέτουν. Συνοχή και ρυθμό. Δεν θέλεις να το αφήσεις το κείμενο. Η Κοσμοπούλου σε παίρνει από το χέρι και σε οδηγεί μέχρι το τέρμα. Με γενναιότητα παίζει με τα συναισθήματα, όπως ακριβώς και η ίδια η ζωή. Από το γέλιο στο κλάμα, από την αποτυχία στην επιτυχία, από την αρρώστια στην ανάρρωση. Οι ήρωές της είναι ανθρώπινοι, βγαλμένοι από τη σάρκα μας. Που συχνά μας κάνουν και αναρωτιόμαστε για τα συντρίμμια της δικής μας ζωής. Γιατί συντρίμμια υπάρχουν παντού, αρκεί να μπορεί να τα διαχειριστεί κανείς.

Η συγγραφέας είναι ευφάνταστη και δημιουργεί πάνω στα ερείπια.

Ξεχωρίζω τα διηγήματα «Απόπειρες» και «Πληρωμένο τέλος». Οι «Απόπειρες» μάλιστα είναι γραμμένες με φοβερά πρωτότυπο και ανοίκειο τρόπο. Ορθά κοφτά. Παιχνιδιάρικα. Το ναι και κυρίως το όχι κυριαρχούν. Διαρκείς αρνήσεις! Ρυθμικές αρνήσεις! Πάλεμα του λόγου. Ενώ το «Πληρωμένο τέλος» έχει ωραίο φινάλε, που έρχεται να μας υπενθυμίσει τη ματαιότητα της ζωής και των ανθρώπινων πραγμάτων.

Το διήγημα που χάρισε και τον τίτλο στο βιβλίο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς είναι εμπνευσμένο από τον μύθο. Κατ’ αυτόν, η Ανάγκη και ο Χρόνος τριγυρνούσαν γύρω από το κοσμικό αυγό και το έσπασαν για να σχηματιστεί ένα σύμπαν ταξινομημένο – η γη, ο ουρανός και η θάλασσα.

Για την ιστορία του πράγματος, ένα άλλο συμπαντικό αυγό, στο οποίο οφείλεται η δημιουργία του κόσμου, είναι αυτό που συναντάμε στην κινέζικη κοσμογονική μυθολογία, το «κοσμικό αυγό», φτιαγμένο από ισορροπημένες αντιθέσεις Γιν και Γιανγκ. Μέσα σε αυτό το αυγό βρισκόταν το «θείο έμβρυο» Π’ αν Κου. Καθώς μεγάλωνε το έμβρυο, έσπασε το τσόφλι και με εργαλείο ένα σφυρί έφτιαξε τις πεδιάδες, τα βουνά και τα ποτάμια. Το «θείο έμβρυο» πέθανε πριν προλάβει να φτιάξει τη γη, ωστόσο ο στόχος του υλοποιήθηκε με τον θάνατό του: η σάρκα του έγινε το έδαφος, τα κόκαλά του οι πέτρες, τα μάτια του ο ήλιος και το φεγγάρι, το κεφάλι του ο ουρανός, ο ιδρώτας και τα δάκρυά του έγιναν η βροχή, ενώ οι άνθρωποι είναι τα έντομα που κάλυψαν το σώμα του. Όσον αφορά τον κομφουκιανισμό, το άτομο διασπάστηκε σε αρσενικό και θηλυκό χωρίς καμία θεϊκή παρέμβαση.

Vicki kosmopoulou Το θαυμαστό στο βιβλίο είναι ότι η κάθε μία εκτενής ιστορία αντιστοιχεί σε και συνδιαλέγεται με μία μικρότερη σε έκταση. Πρόκειται λοιπόν για 12 ζεύγη πεζών κειμένων σε μεταξύ τους διάλογο, κάτι που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Άνθρωποι και άνθρωποι έχουν την ανάγκη να γυρνάνε πίσω στον χρόνο, να θυμούνται, να ξανανιώθουν, να κάνουν λάθη, να ερωτεύονται, να προσπαθούν, να γιατρευτούν, να αναθεωρήσουν ή όχι. Οι συνοπτικές ιστορίες έχουν ωραία οικονομία και τόση πύκνωση όση απαιτείται για να αφήσουν μια δραστική αίσθηση στον αναγνώστη, ο οποίος μπαίνει στον πειρασμό να ανιχνεύσει τη σχέση τους με τις εκτενείς ιστορίες, να ανα-δημιουργήσει, να κάνει τους συνειρμούς του.