Μάγδα Δ. Τσιρογιάννη: «Η κάτω φωνή»

Η αγάπη, ως κύριο συστατικό μιας ισορροπημένης διαβίωσης, είναι το θέμα που απασχολεί την πεζογράφο Μάγδα Τσιρογιάννη στο παρόν εκπληκτικό, τόσο από άποψη αισθητικής όσο και από πλευράς ποιότητας της τέχνης που εκπέμπει, βιβλίο. Πράγματι, με μια γλώσσα παλαιότερων εποχών, εμπλουτισμένη με λέξεις που σήμερα δεν χρησιμοποιούνται, παράγοντας μια ατμόσφαιρα ζεστή και ευαίσθητη, διαχειριζόμενη μύθους «ατελείς» που στόχο έχουν το ψαχνό και όχι τη βαρύτητα της εξόδου, περιγράφοντας ως φόντο των ιστοριών τη γενέτειρα πόλη, τον Βόλο, τα χωριά του Πηλίου, τον κάμπο του Αλμυρού και του Ριζόμυλου, τέλος, διανθίζοντας τα αφηγήματα με ένα ύφος απόκοσμο, άκαιρο, ανακόλουθο με τη σύγχρονη καθημερινότητα αλλά και τη μανιέρα τη λογοτεχνική η οποία προβάλλει, επιτυγχάνει και κερδίζει το ρίσκο μιας τέτοιας παράθεσης, η οποία –επαναλαμβάνω– κινείται σε όρια παρελθοντολογικών περιόδων. Με μεσαίας έκτασης διηγήματα –πλην ενός ή δύο– η Τσιρογιάννη επιμένει να μας θυμίζει πως όταν ο έρωτας περνάει, όταν οι συνθήκες απαιτούν αμοιβαίες υποχωρήσεις, όταν η μοναξιά γεννά διάφορα συναισθήματα στέρησης, απώλειας ή έλλειψης του άλλου μισού, όταν ακόμη και προχωρημένης ηλικίας άτομα αναζητούν συντροφιά για όσα χρόνια τούς απομένουν, όταν ο ένας εκ των δύο θεωρεί εντελώς διαφορετική την επιμονή στην απαράβατη συμβίωση, τότε έρχεται η αγάπη να κατακαθίσει πάνω από το κεφάλι ή την καρδιά των ανθρώπων και να δώσει ό,τι μπορεί περισσότερο, προκειμένου η ζωή να συνεχίσει με όσο το δυνατόν λιγότερα βάσανα. Βέβαια, τίποτα δεν είναι σίγουρο, κανείς δεν ξέρει αν δύο άνθρωποι θα ζουν μαζί μέχρι το σημείο που μόνο ο θάνατος θα τους χωρίσει, κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πως η ποσότητα αλλά και η ποιότητα της αγάπης είναι ίδια και στους δύο, εκείνο όμως που η Τσιρογιάννη μάς υπενθυμίζει είναι πως αξίζει η όποια θυσία, ακόμη και αν δεν έχουμε ανταπόκριση πάντα για να κρατάμε ζωντανή αυτή μας τη συναίσθηση, να βιώνουμε με αυτήν σε ό,τι μας συμβαίνει και ίσως να νιώθουμε περισσότερο γεμάτοι σε μια τέτοια κατάσταση.

Έχοντας διαβάσει σχεδόν ολόκληρο το έργο της πεζογράφου και ποιήτριας Μάγδας Τσιρογιάννη, μπορώ να πω ανεπιφύλακτα πως Η κάτω φωνή αποτελεί ένα νέο εύσημο στην πεζογραφική της ιδιότητα, ένα βήμα παραπάνω στην ποιότητα του έργου της.

Ο τόμος Η κάτω φωνή της Μάγδας Τσιρογιάννη, της καλής Βολιώτισσας πεζογράφου που χρόνια τώρα γράφει ποίηση και πεζό, περιλαμβάνει εννέα διηγήματα, όλα άξια λόγου και προσοχής. Όπως όμως συμβαίνει πάντα, τρία απ’ αυτά ξεχωρίζουν. Πρόκειται για τα: «Η διήγηση της Ανθής», «Όψιμος νυμφίος» και «Η απόλυτη αμοιβαιότητα» ως κομμάτι της εξόδου (το βιβλίο έχει έξοδο συναρπαστική, παρότι τα ίδια τα αφηγήματα όπως είπαμε και παραπάνω στερούνται της εξόδου, και αυτό είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό της γραφής της Τσιρογιάννη). Στο «Η διήγηση της Ανθής» περιγράφεται η ιστορία μιας νεαράς που κατεβαίνει στον Βόλο προκειμένου να θητεύσει κοντά σε μια μοδίστρα, ώστε να γίνει μοδίστρα και η ίδια. Και παράλληλα έρχεται αντιμέτωπη με έναν έρωτα ο οποίος δεν ευοδώνεται και, επιπλέον, έχει τραγικό φινάλε (όλα αυτά αφορούν τη μοδίστρα). Το διήγημα έχει βάθος, δομικά στηρίγματα, δεν παρασύρεται σε συναισθηματικότητες, κινείται γοργά ακολουθώντας τα γεγονότα που η συγγραφέας έχει κατά νου να παραθέσει, έχει μια ευαίσθητη χροιά, έτσι που γινόμαστε αμέσως συμμέτοχοι με το δράμα, εν κατακλείδι αναλύει με τρομερή ενέργεια και την εποχή στην οποία διαδραματίζεται αλλά και τα τοτινά ερεθίσματα που ελάμβαναν χώρα. Στο «Όψιμος νυμφίος» έχουμε τον έρωτα μιας ογδοντάχρονης με έναν κατά πέντε χρόνια νεότερό της χήρο, που μένει στην γκαρσονιέρα της πολυκατοικίας στην οποία μένει και η ίδια. Εδώ παρακολουθούμε την αντίδραση των παιδιών για μια τόσο αθώα σχέση, τη δική τους απόφαση να τη σταματήσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα και το καταφέρνουν, παρότι οι δύο εμπλεκόμενοι ουσιαστικά αρρωσταίνουν με τον βίαιο χωρισμό τους. Η πρωτοτυπία του συγκεκριμένου θέματος ασφαλώς και μας προβληματίζει και μας ψυχαγωγεί διαφορετικά, φέρνοντας μπροστά στα μάτια μας ένα τέτοιο ενδεχόμενο με τους δικούς μας γονείς και το πώς θα φερόμασταν. Πέρα όμως από αυτό που μας τίθεται ανεπιφύλακτα, πρόκειται για ένα διήγημα στιβαρό και γεμάτο εκπλήξεις, καθώς οι δύο ερωτευμένοι άνθρωποι μας χαρίζουν πτυχές τεράστιας συγκίνησης, υπενθυμίζοντας πως η αγάπη σταματά να υπάρχει μόνον αν κάποιος κλείσει τα μάτια του. Τέλος, στο «Η απόλυτη αμοιβαιότητα», ένας δόκιμος συγγραφέας αποφασίζει να γράψει ένα μυθιστόρημα με ήρωες το ζευγάρι φίλων που φιλοξενεί και οι οποίοι μετρούν πολλά χρόνια που είναι μαζί, περιπλέκοντας τους χαρακτήρες και μιλώντας για την εισβολή και την κατοχή της βόρειας Κύπρου μετά την επέλαση του Αττίλα το 1974 (αγαπημένο θέμα της συγγραφέως). Στο διήγημα παρατηρούμε δύο περιόδους, μπερδεμένα το παρόν με το παρελθόν, είναι όμως πιο σύγχρονο γλωσσικά και εκφραστικά, έχει –και είναι το μόνο– μια νότα χαλαρωτικής διάθεσης παρά το δραματικό που εκπέμπει, εν κατακλείδι πρόκειται για ένα παιχνίδι –εδώ θέλω να προσθέσω ότι η συγγραφέας και ως ποιήτρια τοποθετεί στο σώμα του βιβλίου στίχους μεγάλων και καταξιωμένων ποιητών, που εξυπηρετούν τα λεγόμενά της πάντοτε– το οποίο και αποφασίζει να φέρει εις πέρας μέσα από έναν τέτοιο μύθο.

tsirogianni Έχοντας διαβάσει σχεδόν ολόκληρο το έργο της πεζογράφου και ποιήτριας Μάγδας Τσιρογιάννη, μπορώ να πω ανεπιφύλακτα πως Η κάτω φωνή αποτελεί ένα νέο εύσημο στην πεζογραφική της ιδιότητα, ένα βήμα παραπάνω στην ποιότητα του έργου της. Έτσι προτείνω, με μεγάλο θαυμασμό σ’ ένα έργο αληθινά πρωτοποριακό και ρομαντικό και μοντέρνο και λυρικό συνάμα, σε όσους διαβάσουν αυτές τις γραμμές, την προμήθεια αυτού του βιβλίου όπου το μόνο που δεν θα συναντήσουν είναι το είδος της λογοτεχνικής φαυλότητας το τόσο διαδεδομένο στα πράγματα τελευταία. Το αντίθετο, παρασυρόμενοι στις σελίδες του από την αγάπη σε όλες τις εκφάνσεις, του ατελέσφορου έρωτα, της μοναξιάς, της έλλειψης του άλλου για λόγους που κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει, το σίγουρο είναι πως θα δαπανήσουν δύο ώρες ανάγνωση κερδίζοντας τόνους ψυχαγωγίας. Κάτι που σήμερα δυστυχώς –όσα καλά σημάδια και αν εμφανίζονται– λείπει. Και λείπει όχι γιατί δεν έχουμε ταλαντούχους δημιουργούς, αλλά γιατί δεν έχουμε δημιουργούς που να γράφουν με την ψυχή τους.