Μάνος Κοντολέων: «Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο»

«Έτσι είστε πλασμένοι εσείς οι άνθρωποι. Να μην πιστεύετε αυτό που δεν θέλετε να είναι αλήθεια», λέει ο Απόλλων στην Κασσάνδρα, ενώ ο ίδιος ο συγγραφέας λέει: «Για τη ζωή κάθε ανθρώπου αποφασίζει η θεά Ευθύνη».

Η Κασσάνδρα, θυγατέρα του βασιλιά της Τροίας Πριάμου και της Εκάβης, γεννήθηκε με λίγα μόνο λεπτά διαφορά από τον δίδυμο αδελφό της, Έλενο. Tο βασιλικό ζεύγος από πολύ νωρίς αποφάσισε, Έλενος και Κασσάνδρα, να γίνουν: ο μεν Έλενος, ο μέγας σύμβουλος και μάντης πλάι στον πρωτότοκο γιο, διάδοχο του θρόνου τους και αδελφό του, Έκτορα, η δε Κασσάνδρα να γίνει μόνο μάντισσα. Η μεγάλη μάντισσα του Ιλίου, γεγονός το οποίο δεν θα την άφηνε να απομακρυνθεί ποτέ από εκεί. Έτσι πίστευε τότε η Εκάβη πως θα εξελισσόταν το μέλλον της θυγατέρας της, αγνοώντας πως «Άλλαι αι βουλαί ανθρώπων και άλλα ο Θεός κελεύει». Και για να αποκτήσουν το χάρισμα αυτό, οι γονείς τους από νεαρή ηλικία τα άφηναν στον ναό του Φοίβου Απόλλωνα για να μαθητεύσουν δίπλα στους ιερείς, αλλά και να αποκτήσουν το χάρισμα της μαντικής τέχνης.

Τόσο ο Έλενος όσο και η Κασσάνδρα «εχρίστηκαν» από πολύ νωρίς από τα ιερά φίδια του θεού Απόλλωνα. Ο Έλενος αρχικά προέβλεπε το μέλλον από την ασημένια γραμμή που άφηναν τα σαλιγκάρια στο πέρασμά τους, αργότερα από τα οστά των σφαγίων και τα κρωξίματα των πτηνών μένοντας στην ιστορία ως οιωνοσκόπος.

Η Κασσάνδρα στα χρόνια που πέρασαν παρέμεινε ως ιέρεια στον ναό του θεού Απόλλωνα βλέποντας σαν όραμα να μορφοποιούνται σχήματα πάνω σε μια επιφάνεια που έμοιαζε με μαύρη άμμο, εικόνα που της είχε δημιουργηθεί παρατηρώντας τη γενειάδα ενός περαστικού ιερέα από τον ναό. Ωστόσο, η εικόνα της μαύρη άμμου έμελλε να είναι αυτή η επιφάνεια που προτιμούσε το μέλλον να καθρεφτίζεται και να παρουσιάζεται σε αυτήν. Με τον καιρό, παραμένοντας στον ναό, έγινε ερωμένη του θεού Απόλλωνα και όταν τα βράδια μέσα στα οράματά της έσμιγε μαζί του, εξαϋλωνόταν και ζούσε τη φωτιά της ύπαρξης και του φωτός του, γινόμενη και η ίδια κομμάτι της δικής του ουσίας, εισχωρώντας στις δικές του θεϊκές διαστάσεις. Κι όταν ο Φοίβος τής ζήτησε να τον ακολουθήσει για να ζήσουν μαζί στον Όλυμπο, η Κασσάνδρα αρνήθηκε. Τότε ο Απόλλων την τιμώρησε με το να έχει το χάρισμα να προλέγει το μέλλον, αλλά να μην την πιστεύει κανείς…

Η Κασσάνδρα του Κοντολέων εμφανίζεται εξίσου ανθρώπινη με αυτήν που μας γνώρισε ο Αισχύλος, σ’ ένα μυθιστόρημα που απλώνεται σαν ένα ηρωικό παραμύθι γεμάτο από πόθους, έρωτα, αγώνες, μάχες, αίμα και θάνατο, όπου τόσο η Κασσάνδρα όσο και οι άλλοι ήρωες δίνουν μια προσωπική μάχη με τα δαιμόνια του εαυτού τους και της μοίρας τους.

Η Κασσάνδρα είναι ένα δευτεραγωνιστικό πρόσωπο στην επική ποίηση της Ιλιάδας του Ομήρου. Είναι κάτι μεταξύ θρύλου, μύθου, ποίησης και ειμαρμένης. Αυτήν επιλέγει ο Μάνος Κοντολέων, στο βιβλίο του με τίτλο Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο, για να «κεντήσει» τη δική του Ιλιάδα σκιαγραφώντας τη ζωή και την προσωπικότητά της, αυτήν, που έμεινε στην ιστορία για τις δυσοίωνες προβλέψεις της και για τη δυσπιστία με την οποία έγιναν δεκτοί οι χρησμοί της.

Η αρχιτεκτονική του κειμένου στο μυθιστόρημα του Κοντολέων παραμένει μέσα στα στέρεα θεμέλια/πλαίσια της Ιλιάδας, αναδεικνύοντας γεγονότα τα οποία έχουν περάσει σχεδόν απαρατήρητα ή μάλλον ασύνδετα μεταξύ τους από τον αναγνώστη της. Αυτό κάνει ο συγγραφέας εδώ: τα συνενώνει όλα αυτά και γράφει ένα παράλληλο συμπληρωματικό βιβλίο, με ποιητικότητα και ύφος αφήγησης που ο εξοικειωμένος αναγνώστη αναγνωρίζει, Ορφικούς Ύμνους, Όμηρο, Αισχύλο, Ευριπίδη… Σε αυτό βοηθούν και οι εμβόλιμο στίχοι από τους παραπάνω, τους οποίους ενσωματώνει στο κείμενό του προσαρμόζοντας δεξιοτεχνικά και τη δική του γραφή στο ύφος των κειμένων αυτών. Το επιτυγχάνει αποτυπώνοντας λέξεις επιλεγμένες και κοσμητικά επίθετα στις πράξεις, τα συναισθήματα και τα γεγονότα που περιγράφει. Παράλληλα, δίνει πληροφορίες και λεπτομέρειες για τη ζωή θεών, ηρώων και απλών θνητών εκείνης της εποχής κατακτώντας τον αναγνώστη όχι μόνο με την πληρότητα των γνώσεών του, αλλά περισσότερο με την ποιότητα της γραφής του. Με την έμπειρη και εμπνευσμένη πένα του απλώνει εικόνες εκφραστικού κάλλους κάνοντας την αφήγηση να μοιάζει σαν μια κινηματογραφική ταινία, η οποία ζωντανεύει εμπρός στα μάτια του αναγνώστη καρέ καρέ, με κορυφαία να εμφανίζεται η εικόνα όπου η Κασσάνδρα αφηγείται τη μεγαλοπρέπεια, τον θρήνο και τον ξεπεσμό της συγκινητικής στιγμής κατά την οποία ο Πρίαμος, ενδεδυμένος με όλα τα βασιλικά αναγνωριστικά του ενδύματα, παραλαμβάνει πάνω σε μια λερή άμαξα της αγοράς το σώμα του νεκρού διαδόχου του. Του Έκτορα.

Εμπνευσμένος και ποιητικός –χωρίς να γίνεται φλύαρος, δεν βιάζεται να εκφραστεί μες στις προτάσεις του αλλά μένει σε κάθε λέξη– ψάχνει σαν την ηρωίδα του, την Κασσάνδρα, την πλέον κατάλληλη λέξη για να διαλέξει την καλύτερη και να εκφράσει τους ήρωές του, τα συναισθήματά τους και αυτόν. Ακόμη και το μέτρο της αφήγησης έχει τη μουσικότητα του κειμένου, η οποία ηχεί πολλάκις στ’ αυτιά του αναγνώστη σαν τον ρυθμό αφήγησης της Ιλιάδας, που στάθηκε και η πηγή έμπνευσης του Μάνου Κοντολέων. Και μέσα σ’ όλα αυτά, αναδύεται ένα επιπλέον αξιόλογο στοιχείο κατά την ανάγνωση. Είναι η άριστη γνώση της γυναικείας ψυχολογίας, που αποτυπώνεται μιαν ακόμη φορά και στο βιβλίο του αυτό, όπως επίσης ο θαυμασμός και σεβασμός που τρέφει προς τη γυναίκα, η οποία τον εμπνέει συνεχώς στο συγγραφικό του έργο, ούσα η μοναδική του πρωταγωνίστρια μέσα στον χρόνο. Μοιάζει, η γυναίκα του τότε και του τώρα να γίνεται η μούσα του, που σύρει τη γραφή του δίνοντας τη θηλυκή δυναμικότητα στην ποιητικότητά της.

Η Κασσάνδρα του Κοντολέων εμφανίζεται εξίσου ανθρώπινη με αυτήν που μας γνώρισε ο Αισχύλος, σ’ ένα μυθιστόρημα που απλώνεται σαν ένα ηρωικό παραμύθι γεμάτο από πόθους, έρωτα, αγώνες, μάχες, αίμα και θάνατο, όπου τόσο η Κασσάνδρα όσο και οι άλλοι ήρωες δίνουν μια προσωπική μάχη με τα δαιμόνια του εαυτού τους και της μοίρας τους. Είναι ένα βιβλίο γραμμένο με έμπνευση και συγγραφική πείρα. Αυτήν που έχει κατακτήσει και τόσο επιδέξια χειρίζεται ο Μάνος Κοντολέων, χαρίζοντάς την απλόχερα μέσα από τις αράδες του στους αναγνώστες.

Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο θα σας γοητεύσει, θυμίζοντάς σας την ομορφιά αυτών των ξεχωριστών και αγαπημένων κειμένων, εστιάζοντας σε πτυχές και ανασυνθέτοντας γεγονότα που διέφυγαν της προσοχής σας, σε μια σύγχρονη αλλά και τόσο κλασική ποιητική γραφή.