Λίτσα Ψαραύτη: «Ποτέ, μα ποτέ ξανά...»
Η γνωστότατη, και κατ' επανάληψιν βραβευμένη, συγγραφέας Λίτσα Ψαραύτη, συχνότατα στα βιβλία της καταπιάνεται με προβλήματα και αγωνίες που κατατρώγουν τις νεανικές ψυχές, βυθίζοντας στην απόγνωση και στο σκότος ζωές που θα έπρεπε να κυριαρχούνται από τη μέθη των ονείρων και της δημιουργίας, και να περιβάλλονται από το φως των ανθισμένων χρόνων. Aς θυμηθούμε το Αυγό της έχιδνας (Έπαινος της Ακαδημίας Αθηνών, Εκδ. Πατάκη, 1996), μα και τα Επικίνδυνα παιχνίδια (Εκδ. Πατάκη, 2013) ή την Εξαφάνιση (Εκδ. Πατάκη, 1996), βιβλία γραμμένα με γνώση και συναίσθηση, ρεαλισμό και μια γλώσσα ευκίνητη κι ευέλικτη, διόλου απωθητική στους νέους. Απεναντίας· γλώσσα μοντέρνα με αποχρώσεις.
Βεβαίως, η δημοφιλής συγγραφέας έχει κυκλοφορήσει και βιβλία ιστορικού περιεχομένου, όπως η θαυμάσια Κασσάνδρα, η μάντισσα της Τροίας (Εκδ. Πατάκη, 2009), Η σπηλιά της γοργόνας (Εκδ. Πατάκη, 2007), Τα δάκρυα της Περσεφόνης (Εκδ. Πατάκη, 1996), αλλά και βιβλία για πολύ μικρά ή λιγότερο μικρά παιδιά, έχει κάνει δε και ωραιότατες μεταφράσεις. Παρουσία συνεχής, εγρήγορη, πασίγνωστη στους εφήβους, με τους οποίους έχει επαφή αδιάλειπτη, με το καινούργιο της βιβλίο κάνει άλλο ένα σταθερό βήμα προς τους νέους και τα αναγνώσματά τους, ξεκινώντας έναν ακόμη ειλικρινή διάλογο στον οποίο τίποτε δεν παρασιωπάται αλλά και τίποτε δεν καταγγέλλεται με ύφος αυθεντίας. Η συγγραφέας, έπειτα από πολυετή θητεία στα γράμματα και στα της ζωής, ξέρει πώς να καταδεικνύει αλλά και γνωρίζει πώς να κατανοεί και να συμμερίζεται. Η στάση της αυτή είναι λυτρωτική και για τους ήρωές της αλλά και για τους αναγνώστες, που την ελπίδα αποζητούν· και στα αναγνώσματα αλλά –κυρίως– στη ζωή.
Η ιστορία είναι των ημερών μας. Μια από τις τόσες δραματικές περιπτώσεις που, δυστυχώς, μας κληροδότησαν το κοντινό παρελθόν και η στάση μας η ανέμελη και συχνότατα άκριτη: Μια οικογένεια πτωχευμένη. Άτομα που ζούσαν στη χλιδή, τώρα φυτοζωούν και μοναχά στη συμπαράσταση συγγενών στηρίζονται. Η κρίση, θα πουν κάποιοι. Ναι, αλλά και η ζωή τους, με την κοσμικότητα, τα περιττά έξοδα, την επίδειξη, τον νεοπλουτισμό, την αποξένωση των γονέων από τα παιδιά τους, καθώς δεν τους περίσσευε χρόνος γι' αυτά, προηγούνταν οι ρηχές κοινωνικές σχέσεις· έπειτα ήταν και τα πανάκριβα σχολεία, τα πολυτελή αυτοκίνητα, ακολούθησε η χαρτοπαιξία, οι σπάνιες αντίκες, κι άλλα κι άλλα, δεν υπάρχει συγκρατημός στις περιπτώσεις αυτές. Η –τετραμελής– οικογένεια ζούσε «το όνειρό της». Ή μάλλον ζούσε στα σύννεφα· και ουδεμία σκέψη για περίσκεψη, αν και τα μηνύματα έφθαναν από παντού και οι κλυδωνισμοί του συστήματος γίνονταν πλέον αντιληπτοί.
Κλύδων ή κλυδασμός καλείτο στην αρχαία ελληνική η ορμή των κυμάτων, η θαλασσοταραχή (Στράβων 182). Κλυδωνίζομαι, πληρούμαι κυμάτων, ταράσσομαι.
Μες στη θαλασσοταραχή βρέθηκε η οικογένεια. Και αφέθηκε εκτεθειμένη «παντί ανέμω». Εν μια νυκτί. Η έφηβη κόρη της οικογένειας, Ηλέκτρα το όνομά της, η οποία είναι και η αφηγήτρια της περιπετειώδους όσο και ενδιαφέρουσας ιστορίας, εξομολογείται: «Αλήθεια, πόσος καιρός έχει περάσει από τότε που όλα ήταν όμορφα και φωτεινά; Κάνω τον λογαριασμό και δεν είναι ούτε ένας χρόνος. Η κατρακύλα ήρθε σαν την ξαφνική καταιγίδα στη μέση μιας καλοκαιριάτικης μέρας. Για να γλιτώσουμε το ακριβό ενοίκιο της μονοκατοικίας στην Πεντέλη, μετακομίσαμε στο ισόγειο διαμέρισμα των παππούδων μας...» Στη Νέα Ιωνία. Εκεί βρήκαν ανοιχτές αγκαλιές κι ένα καταφύγιο να ζεσταθούν οι τρέμουσες ψυχές τους. Πρόστρεξαν με τα ελάχιστα πια υπάρχοντά τους, τα αναγκαία, ενώ κρύσταλλα, πορσελάνες, έπιπλα, πίνακες, αντίκες και μετάξια, ασημικά, σερβίτσια δυσεύρετα, το πιάνο της μικρής, αυτοκίνητα, όλα όσα πληρούσαν μα και αντιπροσώπευαν τη μέχρι τότε ζωή τους, πουλήθηκαν. Σε τιμές εξευτελιστικές. Και τα υπέροχα κοσμήματα της μητέρας παραδόθηκαν στα καταστήματα που έχουν αναρτημένη επιγραφή από χρυσό και αγοράζουν χρυσό και που, δυστυχώς, γέμισαν τον τόπο μας. Η ανάγκη. Και οι απ' αιώνος εκμεταλλευτές που πέφτουν σαν τα κοράκια...
Ευνόητο είναι δε ότι τα παιδιά, από τα ιδιωτικά σχολεία, βρέθηκαν να φοιτούν σε γυμνάσιο δημόσιο, στριμωγμένα, αποξενωμένα στην αρχή, θλιμμένα και απορημένα με τις τόσες αλλαγές, χαμένοι οι παλιοί φίλοι, χαμένα και τα παλιά σχέδια, φευγάτες οι «μεγάλες προσδοκίες». Ευτυχώς, όμως, οι παππούδες παραμένουν βάλσαμο και στήριγμα, στύλοι μυστικοί, υπόσχεση ζωής – αυτοί οι σεβάσμιοι, με τα ολιγοστά εισοδήματα ηλικιωμένοι.
Ανθεκτικά τα παιδιά· η νεότητα βρίσκει κανάλια αντίστασης και κήπους μυστικούς παρηγόρησης. Παραδόξως και η μητέρα προσαρμόστηκε αρκετά εύκολα· εργάζεται, μάλιστα, πωλήτρια σε εμπορικό κατάστημα. Ο μόνος που κατέρρευσε ήταν ο πατέρας. Εξαντλήθηκε ψυχικά και σωματικά. Σωπαίνει και πίνει. Πίνει πολύ, πίνει ανεξέλεγκτα, παθιασμένα, χαμένος σ' έναν κόσμο θολό και απειλητικό. Κοιμάται μεθυσμένος. Ξυπνά για να μεθύσει ξανά. Απελπισία. Και σαν να μην αρκούσαν οι ταλαιπωρίες τους, η Ηλέκτρα ερωτεύτηκε.
«Έρωτα εσύ, με περισσή/ όταν λαβώνεις δύναμη...» Θυμάστε το εξαίσιο τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι από τον Μεγάλο Ερωτικό; Το ερμήνευσε ο Δημήτρης Ψαριανός. Οι στίχοι είναι από το β' στάσιμο της Μήδειας του Ευριπίδη, σε απόδοση Παντελή Πρεβελάκη. Rosa mystica, θάρρεψε πως ήταν αυτός ο –πρώτος– έρωτάς της. Μια αχτίδα στο σκότος που είχε κατακάτσει στην οικογένειά τους. Η ελπίδα στην απόγνωση. Αλίμονο· τον είχε γνωρίσει στο facebook. Και έκρυβε το αληθινό του όνομα, το ποιόν του, την υπόστασή του. Είχε σοβαρότατους λόγους ο εμφανιζόμενος ως Jerry F να πλησιάσει την ανυποψίαστη Ira 14. Συνήθιζαν να ανταλλάσσουν λόγια τρυφερά, λέξεις χαριτωμένες, ερωτικά μισόλογα, ξανοίγονταν· ποιες οι προτιμήσεις τους, τα γούστα τους στη μουσική, κάποτε έκανε και τον ζηλότυπο, ότι τάχα υποφέρει όταν την κοιτούν οι άλλοι, την ήθελε μόνο γι' αυτόν, την αποκοίμιζε με στίχους από τους Onirama: «Αγκαλιασμένοι σαν σχιζοφρενείς/ μακριά από έναν κόσμο που πληγώνει...», γνώριζε ο άθλιος με ποιαν είχε να κάνει, την ήξερε καλά την Ηλέκτρα, ήταν φίλος του αδελφού της κι επειδή η ίδια τον είχε απορρίψει, είχε βάλει εμπρός ένα πανούργο σχέδιο εκδίκησης. Εν τω μεταξύ, η κοπέλα όλο και πιο πολύ επιζητούσε την επικοινωνία μαζί του, όλο και πιο συχνά τον ονειρευόταν με γλυκιά ταραχή. «Το στήθος σου είναι υπέροχο, τ' αγόρια θα τρέχουν από πίσω σου. Θα σε σκέπτομαι την ώρα που θα πάω για ύπνο...» Τέτοια. Κι έλιωνε η Ηλέκτρα. Του είχε παραδώσει τη σκέψη της. Είχε αρπαχτεί από αυτόν σαν ναυαγός από μαδέρι μεσοπέλαγα...
Φυσικά, όλα αυτά τα βίωνε μόνη της παρότι είχε αποκτήσει μια φίλη, την Ερατώ, «που ώρες ώρες αγγίζει ό,τι πιο αθώο, αληθινό και όμορφο κρύβεται μέσα μου...». Άλλωστε, κοινωνική και άτομο γλυκό και λογικό καθώς ήταν, δεν άργησε να αγαπηθεί από καθηγητές και συμμαθητές, να αποκτήσει σχέσεις θερμές, με μοναδική εξαίρεση τον φίλο του αδελφού της, Μπάμπης το όνομά του, και η συμπεριφορά του άγγιζε τη χυδαιότητα· αυτόν, η Ηλέκτρα ούτε που τον πλησίαζε καν.
Τον πλησίασε μια και καλή. Όταν παίχτηκε το φοβερό δράμα. Και όταν αξημέρωτα ακόμη, νικημένη, ταπεινωμένη, πήρε τον δρόμο για το σπίτι της κλαίγοντας, παραπατώντας, ένα ράκος. Αλλά ο Μπάμπης συνέχισε την εκδίκησή του. Ένας φίλος του είχε τραβήξει φωτογραφίες την ώρα που φιλιόταν με την Ηλέκτρα και τις δημοσίευσε στο διαδίκτυο. Άρχισε να την εκβιάζει για να συνεχίζουν τη σχέση τους, ώσπου το κορίτσι έφτασε στα έσχατα όρια της απελπισίας. Τα καταφέρνουν στο τέλος οι νέοι με την ψυχή που βιάστηκε και με τον νου που θρυμματίστηκε; Στην οδυνηρή και εντέλει επίμοχθη περίπτωση της Ηλέκτρας, ναι. Απαιτείται, βέβαια, μόχθος, καρδιά καθαρή και ματιά ανοιχτή, σαν του αγριοπερίστερου άγρυπνη, καθώς θα έλεγε ο Σοφοκλής «πτηνής ως όμμα πελείας». Το κακό έχει τόσους τρόπους να μεταμορφώνεται, να επιβάλλεται, συχνά και να εξουσιάζει.
Για τον λόγο αυτό οι νέοι μας χρειάζονται όσο ποτέ άλλοτε τους συγγραφείς τους. Για ν' ανταλλάξουν μυστικά μαζί τους, για να στηριχθούν με τον λόγο τους, τον οποίο παρακινεί η γνώση και η αγάπη. Για να αισθανθούν την αμοιβαιότητα και τη ζεστασιά που οι ωραίες σελίδες προσφέρουν. Για να γνωρίζουν, να αντιστέκονται και να μη φοβούνται.
Γραμμένο στην καρδιά της κρίσης, απευθυνόμενο στα παιδιά της κρίσης, το βιβλίο της Λίτσας Ψαραύτη δεν ψαύει απλώς τη σύγχρονη ζωή· την ερευνά σε βάθος, φωτίζοντάς τη με τον τρόπο της τον ξεχωριστό.
Ηλικία: άνω των δώδεκα ετών.
Ποτέ, μα ποτέ ξανά...
Μυθιστόρημα
Λίτσα Ψαραύτη
Πατάκης
146 σελ.
Τιμή € 8,20
