Κατερίνα Δημόκα: «Δυο στόματα»

Ακούμε συχνά ότι οι έφηβοι δε διαβάζουν, και έτσι οι συγγραφείς της παιδικής λογοτεχνίας προτιμούν να γράφουν για παιδιά μικρότερων ηλικιών. Κατά συνέπεια, είναι λίγα τα βιβλία που απευθύνονται στο εφηβικό κοινό. Διάβασα τελευταία πολλές στατιστικές που δείχνουν πως δε γράφονται τόσο πολλά βιβλία για τους εφήβους και πως οι συγγραφείς της παιδικής λογοτεχνίας προτιμούν τα εικονογραφημένα βιβλία για μικρότερες ηλικίες· όχι γιατί είναι πιο εύκολο (εγώ το θεωρώ πάρα πολύ δύσκολο), αλλά γιατί οι νέοι ξεφεύγουν λίγο στην περίοδο της εφηβείας τους από την ανάγνωση, προτιμούν τα ηλεκτρονικά μέσα και την τεχνολογία.

Εδώ έρχομαι να σκεφτώ ποια είναι η ευθύνη όλων μας όσοι συμμετέχουμε σε αυτή τη διαδικασία, αφού έχουμε στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού πολύ καλούς αναγνώστες και μεγάλα προγράμματα φιλαναγνωσίας στα σχολεία, αλλά τελικά αυτά τα ίδια παιδιά στην εφηβεία τους καταλήγουν να μην ανοίγουν λογοτεχνικό ανάγνωσμα.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι οι έφηβοι –όσοι διαβάζουν– είναι πολύ απαιτητικοί αναγνώστες και σκληροί στην κριτική τους. Πρώτα και κύρια τα παιδιά και οι έφηβοι θέλουν να βρίσκουν ταύτιση με τους χαρακτήρες του βιβλίου, να ταξιδέψουν, να συντροφευτούν από τους ομήλικους ήρωες. Το βιβλίο της Κατερίνας Δημόκα Δυο στόματα πληροί τους όρους για να κερδίσει το κοινό του ευρύτερα και όχι μόνο τους νεαρούς αναγνώστες. Πρόκειται για ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα που έχω διαβάσει για μεγαλύτερα παιδιά τα τελευταία χρόνια.

Το βιβλίο πραγματεύεται τη μνήμη και το τραύμα, ανατρέχοντας στην εποχή της επικράτησης των ορδών του Χίτλερ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο κεντρικός ήρωας της Κατερίνας Δημόκα είναι ο έφηβος Στέφαν, ο οποίος αν και ζει στο Βερολίνο και είναι Γερμανός στην καταγωγή, έχει πάρα πολλές αναλογίες με κάθε άλλον έφηβο σε κάθε γωνιά της γης. Αστική οικογένεια, γονείς που πασχίζουν να ισορροπήσουν μεταξύ της επαγγελματικής καριέρας και των υποχρεώσεων απέναντι στην οικογένεια. Δεν είναι γονείς χειριστικοί, αλλά αρκετά παρεμβατικοί. Ο Στέφαν αγαπάει την Ελλάδα και μαθαίνει τη γλώσσα. Την αγάπη αυτή του την πέρασε ο παππούς του, λάτρης της αρχαίας Ελλάδας και του ελληνικού πνεύματος. Τον Στέφαν τον ενθουσιάζει πολύ η ιδέα του ταξιδιού στην Ελλάδα, που οργανώνει το σχολείο του στο πλαίσιο ελληνογερμανικών μαθητικών ανταλλαγών. Στο πρόγραμμα του ταξιδιού περιλαμβάνεται μια ξενάγηση στον ομφαλό της γης, τον ιερό τόπο των Δελφών και στη γύρω περιοχή των μύθων του αρχαίου κόσμου.

Τις ημέρες της προετοιμασίας, πέφτει στα χέρια του αγοριού το ημερολόγιο του παππού του, το οποίο αρχίζει να διαβάζει όταν ξεκινάει το ταξίδι. Και στον νεαρό Στέφαν κόβεται η ανάσα του από τις αποκαλύψεις. Το ημερολόγιο αυτό είναι ένα βιβλίο μέσα στο βιβλίο. Ανατρέχουμε λοιπόν στη ζωή του παππού, στα δικά του νεανικά χρόνια, την ένταξή του στον φασισμό και στον ναζισμό, τον φανατισμό και την αφοσίωση στον Φύρερ. Θα τον δούμε στρατευμένο να συμμετέχει στις μάχες του Ανατολικού Μετώπου στην πάλη με τον τρομακτικό ρωσικό χειμώνα. Εν συνεχεία τον παρακολουθούμε να φτάνει στην Ελλάδα και να παίρνει μέρος στη σφαγή του Διστόμου.

Στο Δίστομο καταλύει και ο εγγονός με την ομάδα του και συναντά τους επιγόνους εκείνης της εκατόμβης… Ώσπου δυο νεανικά στόματα θα φέρουν τη συμφιλίωση στη νέα γενιά που θέλει να ζήσει σκοτώνοντας τον δράκο του φασισμού.

Το βιβλίο πραγματεύεται τη μνήμη και το τραύμα, ανατρέχοντας στην εποχή της επικράτησης των ορδών του Χίτλερ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Άξια αναφοράς και η συνάφεια με την τοπική ιστορία του Διστόμου, καθώς εγκιβωτίζονται περίτεχνα πολύ ωραία μυθολογικά στοιχεία της ευρύτερης περιοχής –όπως ο μύθος του Οιδίποδα– τα οποία δένονται στην αφήγηση με τρόπο που να μη μοιάζει με δοκιμιακός ο λόγος. Γίνονται ακόμα νύξεις για τον μεταπολεμικό κόσμο και θα συναντήσουμε αναφορές στον Μαρκούζε, τον πολιτικό ακτιβισμό, την πτώση του τείχους του Βερολίνου, το Τσέρνομπιλ, τον πυρηνικό όλεθρο, κυρίως όμως για το στίγμα μιας νέας γενιάς, παγκοσμιοποιημένης, που οφείλει μέσα από την ανάμνηση των παλαιοτέρων και την ιστορική γνώση να αποκτήσει συνείδηση και να παλέψει εναντίον του φασισμού, το φάντασμα του οποίου πλανιέται ακόμα και στις μέρες μας.

ka dimoka Πολλά πράγματα αποκομίζει ο αναγνώστης από αυτό το εξαιρετικό μυθιστόρημα, που ελπίζω από στόμα σε στόμα να διαδοθεί, να το πάρουν οι έφηβοι και οι γονείς τους στα χέρια τους και να το μελετήσουν. Θα έχουν να κερδίσουν πολλά, τόσο από το θέμα όσο και από τον ηδυσμένο λόγο και την τεχνική της συγγραφέως.