Τίτος Πατρίκιος: «Ο πειρασμός της νοσταλγίας»
Με τη σοφία των ογδόντα επτά χρόνων του, ο μέγιστος ποιητής μας Τίτος Πατρίκιος καταθέτει ένα βιβλίο με σκόρπιες σκέψεις, σημειώσεις, αποφθέγματα, αφορισμούς εντέλει των τελευταίων τριάντα πέντε χρόνων, επιτυγχάνοντας έναν τεράστιο άθλο: μετά την ποίηση, την πεζογραφία και τις μεταφράσεις, που ο ίδιος εκπόνησε και υπηρέτησε, έρχεται τώρα η ώρα να αυτοπροσδιοριστεί, να κάνει την αυτοκριτική του, να συμπιεστεί ακόμη παραπάνω από τα όρια της ποίησης, εν κατακλείδι να προκαλέσει με τις ιδέες και τις απόψεις του έναν μικρό σεισμό, τον οποίο και εισπράττουν νεότεροι δημιουργοί, πολιτικά ενταγμένοι, κοινωνικά ευαίσθητοι, κομματικά μέλη ή στελέχη, διανοούμενοι κ.ο.κ. Απ’ όλα τα μέρη της Ευρώπης και της Ελλάδας, απ’ όλες τις πρωτεύουσες και τις μεγάλες πόλεις της γηραιάς ηπείρου και της χώρας μας, ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος, κρατώντας στο συρτάρι του ό,τι ερέθιζε το προσωπικό και πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι, το αποστέλλει με το παρόν βιβλίο σ’ ολόκληρο το αναγνωστικό και νοήμον κοινό, προκειμένου, όχι να διδάξει –που και αυτό είναι θεμιτό– αλλά να ευαισθητοποιήσει, να προβληματίσει θετικά και να θέσει βάσεις και κανόνες για μια γενικότερη συζήτηση, που στόχο θα μπορούσε να έχει τη θέση των συγγραφέων στον σύγχρονο κόσμο, και παράλληλα την όποια συνδρομή τους στην καλυτέρευση της ζωής όλων, κάτω από αδυσώπητες συνθήκες.
Τα θέματα που απασχολούν τον Τίτο Πατρίκιο –κατ’ ανάγκην θα τα κωδικοποιήσουμε, γιατί θα μπορούσαμε να γράψουμε ολόκληρο βιβλίο πάνω στους αφορισμούς του, πράγμα που δεν είναι στη θέλησή μας αυτή τη στιγμή– είναι, ουσιαστικά, πέντε. Είναι πέντε γιατί τόσες είναι και οι ιδιότητές του, τόσες είναι οι προσωπικές προδιαγραφές που διαθέτει ως σκεπτόμενος άνθρωπος κατ’ αρχάς και στη συνέχεια ως δημιουργός, τόσα είναι τα μετερίζια απ’ τα οποία εξέπεμψε την ίδια σπάνια, σοβαρή και συνετή του άσκηση πάνω στον ποιητικό, τον πεζό και τον μεταφραστικό του λόγο. Ας δούμε, λοιπόν, με σχετική ανάλυση αυτά τα θέματα.
Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος συνδύασε τη συνειδητή, ελεύθερη και αψεγάδιαστη φωνή του με την τραυματική εμπειρία της πολιτικής του ένταξης, στα πρώτα χρόνια της γραφής του, για να καταλήξει –πάντα ποιητικά– σε έναν χώρο, όπου το δύσκολο δεν είναι απλώς να αποποιηθείς κάποιες απόψεις, αλλά να έχεις το θάρρος να τις κρίνεις –θα έλεγα– με τη μεγαλύτερη ευγένεια, με την υψηλότερη θεσμική θυσία.
α) Πέρα και πάνω απ’ όλα η Ποίηση: έχοντας προσφέρει αλλά και έχοντας συλλέξει απ’ την κορυφαία τέχνη που ο άνθρωπος έχει ανακαλύψει, πράγματα, που άλλοτε τον κάνουν ευτυχή και άλλοτε δυστυχή, με την αξία της και τη γενναιοδωρία της, ο ποιητής Πατρίκιος αναγνωρίζει πως χωρίς αυτήν θα ήταν άλλος άνθρωπος, μια άλλη οντότητα. Η Ποίηση στάθηκε ο φύλακας-άγγελος, ο καλύτερος φίλος σε δύσκολες εποχές, η μάνα στην οποία προσέτρεξε όταν οδύρετο, ο τρόπος που μπόρεσε να εκφραστεί ακόμη και στις πλέον ατομικές στιγμές του, η σανίδα με την οποία επικοινωνούσε με τον υπόλοιπο κόσμο. Η Ποίηση, που έπαιξε πολλά παιχνίδια, που έκανε πολλούς κύκλους, που δρομολόγησε γεγονότα, που δεν πισωπάτησε όταν χρειαζόταν, που δεν εγκατέλειψε τον υπηρέτη της, είναι για τον Τίτο Πατρίκιο το μεγαλύτερο αγαθό που η φύση τού χάρισε, είναι το ακριβότερο δώρο στην πολυκύμαντη και πολυτάραχη ζωή του.
β) Στη συνέχεια, ο Ποιητής: τίτλος που ο Πατρίκιος εξέλαβε από πολύ μικρή ηλικία, από τις πρώτες του κιόλας καταθέσεις στον χώρο των Γραμμάτων και που δεν έχασε ποτέ, αφού μεγαλώνοντας γινόταν ακόμη καλύτερος, τροφοδοτούσε τον κόσμο –και όταν λέω «τον κόσμο» κυριολεκτώ– με επιτεύγματα άκρας υπερβατικότητας. Ο Πατρίκιος δεν πρόδωσε ποτέ τον τίτλο του, τόσο στις δημόσιες όσο και στις ιδιωτικές του παραμέτρους, τόσο ως ερωτικός όσο και ως πολιτικός ποιητής, τόσο ως μεταπολεμικός όσο και ως σύγχρονος. Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος συνδύασε τη συνειδητή, ελεύθερη και αψεγάδιαστη φωνή του με την τραυματική εμπειρία της πολιτικής του ένταξης, στα πρώτα χρόνια της γραφής του, για να καταλήξει –πάντα ποιητικά– σε έναν χώρο, όπου το δύσκολο δεν είναι απλώς να αποποιηθείς κάποιες απόψεις, αλλά να έχεις το θάρρος να τις κρίνεις –θα έλεγα– με τη μεγαλύτερη ευγένεια, με την υψηλότερη θεσμική θυσία.
γ) Και στη συνέχεια ο πεζός λόγος: έχοντας γράψει τέσσερα πεζά έργα, ο Τίτος Πατρίκιος εμφανίζεται και ως πεζογράφος, ο οποίος και μπορεί να δώσει συμβουλές για τη συγκεκριμένη τέχνη, δείχνοντας να την αγαπά το ίδιο όπως και την ποίηση. Μπορεί η πεζογραφία να μην έχει το εύρος που καταλαμβάνει η ποίηση, αυτό όμως δεν σημαίνει πως ο ίδιος έμεινε μακριά, τόσο απ’ τις παγκόσμιες τεράστιες καταθέσεις, όσο επίσης και απ’ τα νεωτερικά ρεύματα, που τη χαρακτήρισαν. Μια άλλη πτυχή ενός δημιουργού, ο οποίος παράλληλα με το μεταφραστικό του έργο, που κινήθηκε δοκιμιακά, φανερώνει την αταλάντευτη εμμονή του να παραδεχθεί τη σημασία που η πεζογραφία έχει στις μέρες μας.
δ) Ένα άλλο θέμα που απασχολεί τη σκέψη του ποιητή είναι η θέση των διανοουμένων και παλιότερα και σήμερα – και στην εποχή των μεγάλων επαναστάσεων και στην ισοπεδωμένη μεταμοντέρνα εποχή μας. Ο Πατρίκιος έθεσε πάντα τον εαυτό του στην υπηρεσία του λαού, στην ανύψωση του πνευματικού επιπέδου των απλών αδύναμων ανθρώπων, οι οποίοι δεν είχαν τη δυνατότητα να μορφωθούν και, τέλος, στην εν γένει αξιοποίησή του προς όφελος του κόσμου. Συμμετείχε, δρομολόγησε, μίλησε, διαγράφτηκε, αποκαταστάθηκε, ξανασηκώθηκε, δημιούργησε. Έτσι, χωρίς να είναι άνθρωπος του κομματικού σωλήνα, κατάφερε να στέκεται πολιτικός ογκόλιθος, δεινός ομιλητής, θαρραλέος αναλυτής, κοινωνικός αφηγητής, με δυο κουβέντες εκλεπτυσμένος αγωνιστής.
ε) Και, τέλος, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα: εδώ δεν θα πούμε πολλά. Αξίζει μόνο να κρατήσουμε τη θλίψη του ποιητή για την κατάρρευση, όταν πια όλα είχαν πάρει έναν δρόμο πλήρους καταστροφής, όταν δημοκρατία, ελευθεροτυπία και ελεύθερη γνώμη είχαν καταρρακωθεί. Ο ποιητής αγάπησε τον σοσιαλισμό, αλλά και τον απέβαλε όταν αυτός διαστρεβλώθηκε τόσο άχαρα. Συνδυάζοντας δε το γεγονός αυτό με τη θέση των διανοουμένων σ’ ένα τέτοιο καθεστώς, ο Πατρίκιος όχι μόνο δεν υιοθετεί την απόλυτη αποδοχή του, αλλά το αντίθετο, προτείνει και προτρέπει σε μια επώδυνη ρήξη, σε μια σκληρή κριτική, σε μια «εμπόλεμη» αντιπαράθεση.
Δεν χρησιμοποίησα ούτε μια λέξη απ’ το βιβλίο, γιατί νομίζω πως δεν έχω το δικαίωμα –κανένας δεν το έχει– να αποσπάσω κάτι απ’ αυτό προς ίδιον όφελος. Ο καθείς διαβάζει και εισπράττει. Άλλωστε θα έλεγα, κάπως κοπτικά, ότι Ο πειρασμός της νοσταλγίας μοιάζει με εκείνο το παιδικό παιχνίδι, που όταν τραβάς ένα τουβλάκι, πέφτει ολόκληρο το οικοδόμημα. Κι αυτό σε καμιά περίπτωση δεν είναι μέσα στις προθέσεις μου. Το αντίθετο, μάλιστα.
Ο πειρασμός της νοσταλγίας
Σημειώσεις καθημερινότητας
Τίτος Πατρίκιος
Κίχλη
224 σελ.
Τιμή € 16,00
