Petra Hardt: «Τηλεαγάπη»

Η Πέτρα Χαρτ (Φρανκφούρτη, 1954) σπούδασε ρομανικές γλώσσες και λογοτεχνία στο Φράιμπουργκ και εργάστηκε επί σειρά ετών (1995-2020) ως διευθύντρια του τομέα πνευματικών δικαιωμάτων και αδειών για λογαριασμό του εκδοτικού οίκου Ζούρκαμπ στη Γερμανία. Ο τίτλος αυτός, από μόνος του, ελάχιστα μπορεί να φανερώσει στα καθ’ ημάς για το τι περιλαμβάνει και πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ένας τέτοιος άνθρωπος για τους εκδότες και τα βιβλία παγκοσμίως, αλλά και κατ’ επέκταση για το αναγνωστικό κοινό του πλανήτη. Έρχεται, λοιπόν, μια από τις πλέον αρμόδιες παγκοσμίως, μέσα από αυτό το βιβλίο, όχι τόσο να μας μυήσει στα μυστικά της δουλειάς –αυτό το έχει κάνει, άλλωστε, μάλλον επιτυχημένα σε προηγούμενα βιβλία της– όσο να μας καταδείξει κάτι πέραν τούτου. Το βιβλίο Τηλεαγάπη της Πέτρα Χαρτ εντάσσεται πολύ σωστά στη σειρά μαρτυρίες-βιογραφίες των Εκδόσεων της Εστίας· το βιβλίο κυκλοφορεί σε εξαιρετική μετάφραση της καταξιωμένης μεταφράστριας Έμης Βαϊκούση.

Πράγματι, πρόκειται για ένα βιβλίο μαρτυρία-βιογραφία, που ακριβώς περιλαμβάνει και τα δύο σκέλη αυτής της σειράς, καίτοι πολύ μικρό σε έκταση, μόλις 130 σελίδες. Κι όμως, η Πέτρα Χαρτ καταφέρνει να συνδυάσει με μεγάλη ευκολία αυτά τα δύο σκέλη. Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες, με τους τίτλους Τηλεαγάπη I, II και III, όπου μεταξύ της ενότητας I και II παρεμβάλλεται το κεφάλαιο Τηλεργασία.

Στα τρία κεφάλαια της Τηλεαγάπης η συγγραφέας, συνταξιούχος πλέον στον τομέα της αλλά ενεργή μέσω του προσωπικού της site, μέσα από αναδρομές στο όψιμο αλλά και μακρινό παρελθόν της, αίφνης φθάνει στην παιδική της ηλικία για να μας εξηγήσει το πώς δημιουργήθηκε και διαμορφώθηκε η αγάπη της για τα βιβλία, εγείρει διάφορους προβληματισμούς «για τα επαγγελματικά σχήματα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης». Προβληματικές περισσότερο και λιγότερο προβληματισμούς, θα λέγαμε. Επισκεπτόμενη κατά περιόδους τα τρία παιδιά της, που είναι εγκατεστημένα στο Σίλικον Βάλεϊ της Καλιφόρνια, αλλά και τις πανεπιστημιουπόλεις Στάνφορντ και Μπέρκλεϊ, κυρίως για να δει τα εγγόνια της από κοντά, εντοπίζει ορισμένα στοιχεία στην κουλτούρα, την εκπαίδευση και τη ζωή γενικότερα, τα οποία διαφοροποιούν σημαντικά το λίκνο της τεχνητής νοημοσύνης από τη Γηραιά Ήπειρο. Οι εύστοχες αυτές επισημάνσεις της μοιάζει να φανερώνουν κάτι πολύ βαθύτερο αναφορικά με την Ευρώπη. Πρόκειται για διαφορές εντέλει αγεφύρωτες μεταξύ των δύο ηπείρων. Κι ως τέτοιες δεν μπορούν να ξεπεραστούν. Το εξίσου σημαντικό είναι πως η συγγραφέας δεν προσπαθεί να «μπαλώσει» τα πράγματα. Τα καταγράφει και τα αναφέρει αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα, που δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικά για την ήπειρό μας. Πράγματι, η ζωή στην Καλιφόρνια μόνο διαχειρίσιμη δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από τη μεριά της συγγραφέως.

Εύλογα εγείρεται στο σημείο αυτό η απορία που διατυπώνεται στο οπισθόφυλλο. Πώς είναι δυνατόν η συγκεκριμένη γυναίκα, με τόσα ταξίδια σε Πεκίνο, Βηρυτό, Καλκούτα, όπως περιγράφει στο κεφάλαιο Τηλεργασία, να μην μπορεί να διαχειριστεί τη ζωή στην Καλιφόρνια; Τη λύση μπορεί να δώσει ίσως το κεφάλαιο Τηλεργασία, που κατά την εκτίμησή μας είναι και το πιο σημαντικό, αφού αναφέρεται σε έναν τομέα σχεδόν άγνωστο στο ευρύ κοινό. Η αγάπη της συγγραφέως για αυτή τη δουλειά –κι όχι η Τηλεαγάπη–, η προσήλωση σε αυτήν, η ευθύνη, η αναγνώριση του καθήκοντος που της ανατέθηκε, αυτής της χειρωναξίας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, αλλά και η γοητεία της, όπως και πολλά άλλα, αποτελούν το διαφοροποιητικό στοιχείο μα και την ουσία αυτή καθαυτή.

Οι εύστοχες αυτές ανακαλύψεις της μάλλον φανερώνουν κάτι πολύ βαθύτερο και ιδιαιτέρως δύσοσμο αναφορικά με την Ευρώπη.

«Η πώληση δικαιωμάτων μπορεί να αφορά τη μετάφραση σε μια άλλη γλώσσα, μια κινηματογραφική διασκευή, μια άλλη έκδοση του βιβλίου ή ένα ηχογραφημένο βιβλίο. […] Ξεκινάς μ’ ένα κείμενο και –στην καλύτερη βέβαια περίπτωση– μπορείς να παραχωρήσεις δικαιώματα να μεταφραστεί σε εκατό γλώσσες, σε διάφορες εκδοχές, για τον κινηματογράφο, το θέατρο, και σε μορφή παιχνιδιού. […] Ένα πράγμα που

με συνάρπαζε ιδιαίτερα σε αυτό το πεδίο, της πώλησης δικαιωμάτων, ήταν η στρατηγική που απαιτεί». Εννοείται πως ο αναγνώστης δεν θα βρει στρατηγικές σε αυτό το βιβλίο. Αυτό όμως που θα βρει ίσως αξίζει περισσότερο. Θα βρει τις εντυπώσεις που άφησε όλη αυτή η δραστηριότητα σε μια γυναίκα, από τις πλέον επιτυχημένες πρωτοπόρους του είδους, που «πέρασε τη ζωή της χτίζοντας γέφυρες και συνδέοντας μακρινούς πολιτισμούς με την ουσία της ζωής». Η Πέτρα Χαρτ πράγματι αποτελεί την «ιδεώδη πολιτισμική γέφυρα σ’ έναν δύσκολο κι επικίνδυνο σύγχρονο κόσμο».

Τι είναι όμως εκείνο που κάνει την Καλιφόρνια για τη συγγραφέα μη διαχειρίσιμη εντέλει; Συνδυάζοντας τα πολλά και διαφοροποιητικά δεδομένα που παραβάλλει στο κείμενό της, θα λέγαμε απλά: η αβεβαιότητα! Το αναφέρει και η ίδια στο τελευταίο κεφάλαιο. Για την ακρίβεια, είναι η αβεβαιότητα που φοβίζει τον κόσμο ανά την υφήλιο. Το αδιαχώρητο των διαφορετικών αντιληπτικών δεδομένων που έχει ο καθένας μέσα του και η αδυναμία εξωτερίκευσής τους, έστω κι υπό μορφή συνονθυλεύματος, το οποίο ωστόσο βρίσκει θέση στη μεταμοντέρνα κοινωνία. Κι όμως στο βάθος η συγγραφέας, έστω και χωρίς να το διατυπώνει με σαφήνεια, ανησυχεί περισσότερο για κάτι που θεωρεί σημαντικότερο: για τη μελλοντική τύχη των δικαιωμάτων των βιβλίων, σε οποιαδήποτε μορφή κι αν βρίσκονται αυτά. Διότι, για την Πέτρα Χαρτ, εν αρχή ην το βιβλίο… pe hardt2022