Patrick Leigh Fermor: «Ρούμελη»

«Η εγγύτητα των αμπελώνων στα πεύκα στην Αττική και τη νότια Εύβοια κάνει τους κατοίκους να ξεχωρίζουν ως οι καλύτεροι παραγωγοί ρετσίνας, η σκληρή και κατεργάσιμη τοπική πέτρα κάνει τη Λέρο στα Δωδεκάνησα την πηγή των περισσότερων μυλόπετρων στην Ελλάδα, ο πηλός στην Κορώνη προμηθεύει ένα ατελείωτο απόθεμα από κιούπια για το λάδι και η Σίφνος εφοδιάζει το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας με κανάτες για το νερό, που έχουν αλλάξει ελάχιστα από την αρχαιότητα. Από παλιά, η Πάρος βγάζει μάρμαρο, το χωριό Αμπελάκια στην Όσσα ευημέρησε χάρη σε μια τοπική ρίζα που έδινε χρώμα με το οποίο βάφονταν οι στολές του αυστροουγγρικού στρατού. Η άφθονη ξυλεία δικαιολογεί τη δεξιότητα στα Ζαγοροχώρια, κοντά στα αλβανικά σύνορα, στις τέχνες του μαραγκού και του ξυλουργού. Ο θεσσαλικός Τύρναβος είναι η Μέκκα του ούζου, τα Γιάννενα φημίζονται για την αργυροχρυσοχοΐα τους και η Παραμυθιά στα σουλιώτικα όρη αντιλαλεί εκκωφαντικά από τους χαλκωματάδες…» Έτσι περιγράφει την Ελλάδα ο Πάτρικ Λι Φέρμορ, ο Άγγλος που αγάπησε αυτόν τον τόπο περισσότερο από την πατρίδα του, επιλέγοντας για κατοικία ένα υπέροχο σπίτι στην Καρδαμύλη.

Ο διάσημος περιηγητής και συγγραφέας ήρθε στη χώρα μας από το 1935, όταν ταξίδευε σε όλη την Ευρώπη, και τη γνώρισε όχι σαν τυχαίος επισκέπτης αλλά επιλέγοντας να περπατήσει και να ζήσει κοντά στους καχύποπτους και σκληροτράχηλους Έλληνες της επαρχίας, έφαγε και κοιμήθηκε μαζί τους καταγράφοντας τις συνήθειές τους, που είχαν μείνει αναλλοίωτες για αιώνες απηχώντας παραδόσεις που πήγαιναν μέχρι την αρχαιότητα. Κι οι Έλληνες δέχτηκαν τον περίεργο ξένο σαν δικό τους, αν και το θεωρούσαν απίστευτο ότι ζούσε μαζί με τους βοσκούς και τους ξυλοκόπους χωρίς να απαιτεί ιδιαίτερη μεταχείριση, χαμένος όπως ήταν στις σκέψεις του, προσπαθώντας να βρει πίσω από κάθε τοπική συνήθεια, πίσω από κάθε ντοπιολαλιά, πίσω από κάθε θρύλο τα ίχνη του παρελθόντος, την πηγή των μετακινήσεων και των εγκαταστάσεων ενός μωσαϊκού πληθυσμών που σχημάτιζαν την παρθένα ακόμα Ελλάδα προτού τα δίκτυα του πολιτισμού ομογενοποιήσουν κι εξαφανίσουν τον πλούτο και τη διαφορετικότητά της. Άκουσε ιστορίες για τη Μικρασιατική Καταστροφή και για την Επανάσταση του 1821 σε μια εποχή που οι μνήμες γι’ αυτά τα φοβερά γεγονότα ήταν ακόμη νωπές. Διάβασε και μελέτησε την ελληνική λογοτεχνία, ειδικά αυτήν που αναφερόταν στην ελληνική ύπαιθρο, άκουσε κι έψαξε παραδόσεις τοπικές προσπαθώντας να τις συσχετίσει με ιστορικά γεγονότα, πολέμησε με τους Κρητικούς αντάρτες στη διάρκεια της Κατοχής, κι από τον Έβρο κατέληξε στο Μεσολόγγι αναζητώντας τα ίχνη του συμπατριώτη του Λόρδου Βύρωνα.

Άκουσε ιστορίες για τη Μικρασιατική Καταστροφή και για την Επανάσταση του 1821 σε μια εποχή που οι μνήμες γι’ αυτά τα φοβερά γεγονότα ήταν ακόμη νωπές.

pa le fermor22 Στα διαλείμματα των κοπιαστικών πορειών του σημείωνε στο ημερολόγιό του τις εντυπώσεις και τις σκέψεις του, όποτε έβρισκε κάποια ευκαιρία, στη διάρκεια μιας ανάπαυλας από κάποιο γλέντι ή λίγο πριν κοιμηθεί κατάχαμα σε κάποια καλύβα, κατέγραφε τις σκέψεις τις οποίες βλέπουμε εδώ δουλεμένες κι επεξεργασμένες έπειτα από καιρό, με τον τρόπο εκείνο που καθιέρωσε τον Πάτρικ Λι Φέρμορ ως έναν από τους μεγαλύτερους ταξιδιωτικούς συγγραφείς του κόσμου. Η γραφή του ξεχειλίζει από έμπνευση δημιουργώντας ένα κείμενο-ποταμό, που με την παραμικρή αφορμή καλπάζει χρησιμοποιώντας την αχαλίνωτη φαντασία του Άγγλου δημιουργού, για να περιγράψει τη Ρούμελη, μια ονομασία που δόθηκε κάποτε στον χώρο από τον Βόσπορο μέχρι την Αδριατική κι από τη Μακεδονία μέχρι τον Κορινθιακό Κόλπο. Το κείμενό του μπορεί να χαρακτηριστεί ως κομμάτι της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, αλλά και ως ένα έργο ανθρωπογεωγραφίας εμπλουτισμένο από την υψηλή παιδεία του συγγραφέα του κι από το ταλέντο του, που ανυψώνει τη Ρούμελη σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να χαρακτηρίζεται από τους FinancialTimes ως ένα από τα καλύτερα ταξιδιωτικά βιβλία του 20ού αιώνα.