Neil deGrasse Tyson: «Θάνατος από Μαύρη Τρύπα»
Θα μπορούσε να θεωρηθεί και η συμπυκνωμένη «Βίβλος» της σημερινής εκλαϊκευμένης επιστήμης, αν δεν επρόκειτο για επιτυχημένα ευθυμογραφήματα ενός ιδιοφυούς αστροφυσικού με τεράστιες επικοινωνιακές ικανότητες και ιδιαίτερα εξασκημένες αφηγηματικές δεξιότητες. Το τυπικό στοιχείο της ανατροπής καθιστά αυτά τα μάλλον σύντομα πεζά, συμπιεσμένα διηγήματα επιστημονικής προσγείωσης. Το χιούμορ λειτουργεί ούτως ή άλλως πολλαπλασιαστικώς (σαν ένα σύστημα παραλλήλων κατόπτρων), που ενισχύει το είδωλο της αυτοσυνειδησίας μας – που δεν πρέπει να θεωρηθεί συνώνυμη της «αυτογνωσίας».
Ο διακεκριμένος δημοσιογράφος, συγγραφέας λελογισμένων παραδοξολογιών, αντάξιων ίσως ενός σύγχρονου πολυσπουδαγμένου και περί πολλά καταρτισμένου ηδονιστή Oscar Wilde, που επιστρέφει διαρκώς στη γήινη Ιθάκη του, λες και το αχανές Σύμπαν δεν τον χωράει, αποτελεί ένα τυπικό πολιτισμικό προϊόν της υπερπληροφοριακής και υπερπληροφορημένης μετανεωτερικότητάς μας.
Δεν έχω τίποτα με το λεγόμενο «μεταμοντέρνο». Αντιθέτως, το χρησιμοποιώ και το απολαμβάνω κατά βούλησιν. Η «αποδόμηση» ήταν απολύτως απαραίτητη προκειμένου να σπάσουν τα παλαιά καλούπια και να χυτεύσουμε τη γνώση σε καινούργια βαρέλια, αμφορείς ή στικάκια από διοξείδιο του πυριτίου.
Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά και το χαριτωμένο στοιχείο μιας σύγχρονης νόησης που αυτοσαρκάζεται διαρκώς, στήνοντας κάθε φορά και άλλον καθρέφτη στην άλλοτε συγγνωστή κι εν πολλοίς απαράδεκτη αλαζονεία μας, που συνεχίζει να αντιμετωπίζει το μεγάλο μυστήριο του Σύμπαντος με τελείως ανθρωπομορφικό και ανθρωπομετρικό τρόπο (μέθοδο που χρησιμοποιεί προφανώς και ο «χρυσός» αλλά όχι μέτριος Neil deGrasse Tyson για λόγους καθαρής αφηγηματικής οικονομίας – με άλλα λόγια, μιλάει στον μέσο αναγνώστη με τον τρόπο και μέσα στο πλαίσιο που εκείνος αναμένει). Δεν ξέρω πόσο αποδοτικό είναι κάτι τέτοιο από μυθοπλαστικής πλευράς, όμως αυτό δεν είναι το ζητούμενο του καλού αρθρογράφου, που χρησιμοποιεί το οξύμωρο σχήμα και την παραδοξολογία αποκλειστικώς και μόνον ως εργαλείο.
Η αποσπασματικότητα της σύλληψης χαρίζει μια αυτοτέλεια στο παραγόμενο αποτέλεσμα. Αυτά τα χαριτωμένα γραπτά δύνανται να διαβαστούν αποσπασματικά, με όποια σειρά εσείς επιθυμείτε.
Η υπόθεση εργασίας εδώ είναι αντίθετη από εκείνη που προτάσσεται στο αγνωστικιστικό μότο. Επιτυγχάνει την αν-οικείωσιν διά της εξοικειώσεως. Στοιχείο καθαρά ποιητικό η «ανοικείωση», μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά βούλησιν για παραδειγματισμό, προσηλυτισμό ή άλλες τέχνες. Η συγγραφική πρόθεση όμως αποκαλύπτεται ξάστερη στην τελευταία φράση της Εισαγωγής: «Προτείνω αυτή τη συλλογή στους αναγνώστες ελπίζοντας ότι θα αποτελέσει μια ευπρόσδεκτη παρέκβαση από την καθημερινότητά τους». Σοφόν το σαφές.
Σε επτά ενότητες είναι δομημένα (αλλά όχι και ισομοιρασμένα) τα 42 άρθρα του βιβλίου, αναθεωρημένα και λειασμένα σε σχέση με την αρχικώς δημοσιευμένη μορφή τους. Εξαιρετικά προσεγμένη η μετάφραση, με ιδιαίτερη έμφαση στην επιστημονική ακρίβεια. Επιμελημένη έκδοση.
Απόλαυσα ειδικά το κεφάλαιο για το νερό και τη σχετική φιλολογία για την ύπαρξη (ή μη – μάλλον «μη») εξωγήινης νοημοσύνης, τη λογοτεχνική ανάπλαση του συμπαντικού «κενού», την επιδερμική κι αμήχανη αναφορά στην «πεμπτουσία» (το πέμπτο στοιχείο των αλχημιστών, απολύτως απροσπέλαστο και μυστηριώδες για την επίσημη επιστήμη μας – όμως ακόμα και η αναφορά του αρκεί, και όχι μόνον στην ομότιτλη ταινία του Χόλιγουντ). Παρεμπιπτόντως, συμφωνώ απόλυτα με την άποψη του διάσημου Αμερικανού αρθρογράφου για το αφελές κι απλοποιητικόν The Independence Day, που έσπασε τα εμπορικά κοντέρ της στροφής από τον ταραγμένο 20ό στον χαοτικό 21ο αιώνα.
Η αποσπασματικότητα της σύλληψης χαρίζει μια αυτοτέλεια στο παραγόμενο αποτέλεσμα. Αυτά τα χαριτωμένα γραπτά δύνανται να διαβαστούν αποσπασματικά, με όποια σειρά εσείς επιθυμείτε. Εκτός αυτού, δεν τα χρειάζεστε εάν κατέχετε στο έπακρο την κοινωνούμενη πληροφορία. Ακόμα κι έτσι όμως απομένει η αναγνωστική απόλαυση, που θα γινόταν όμως και ηδονή σε μια άλλη, περισσότερο «γραμμική» αφήγηση. Ή μήπως όχι;
Από τα λίγα κυκλοφορούντα βιβλία του είδους της εκλαϊκευμένης επιστήμης που θα μπορούσαν να γίνουν μπεστ σέλερ. Ο νεόπλευστος εκδοτικός οίκος με την άκρως συμβολική επωνυμία «Εφαλτήριο» (χωρίς το «νι») μετράει ήδη δύο τίτλους. Του ευχόμαστε να τους χιλιάσει.
Θάνατος από Μαύρη Τρύπα
και άλλες κοσμικές περιπλοκές
Neil deGrasse Tyson
Μετάφραση: Γιάννης Παπαδόγγονας
Εφαλτήριο
σ. 364
ISBN: 978-618-854-651-6
Τιμή: 20,00€
