fbpx
Λεύκη Σαραντινού: «Μύθοι που έγιναν ιστορία»

Λεύκη Σαραντινού: «Μύθοι που έγιναν ιστορία»

Η επέτειος των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 είναι ευκαιρία να (ξανα)διαβάσουμε ιστορία, μας λένε οι ιστορικοί. Κι έχουν δίκιο. Είναι όμως ταυτόχρονα ευκαιρία να διαβάσουμε την ιστορία με ένα διαφορετικό μάτι, να ανακαλύψουμε πτυχές της που δεν αναδείχθηκαν σε προηγούμενες αναγνώσεις μας και να διαλευκάνουμε, με τη βοήθεια των ειδικών, τις γκρίζες ζώνες και τα σκοτεινά σημεία που αφήνει πάντα πίσω της η ιστορία.

Σε αυτό το μήκος κύματος κινείται το βιβλίο της ιστορικού Λεύκης Σαραντινού, το οποίο προσπαθεί να διαλευκάνει «γεγονότα» που κινούνται στα όρια του μύθου και της ιστορίας. Χωρίς να εξαντλεί τη βιβλιογραφία που ήδη υπάρχει για καθένα από τα αμφισβητούμενα ιστορικά σημεία που εξετάζει στο έργο της, η συγγραφέας, που έχει λάβει πτυχίο από το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, επιλέγει 12 μύθους της παγκόσμιας ιστορίας κι ασχολείται μ’ αυτούς.

Ιστορικά, το βιβλίο της ξεκινάει με μύθους που έχουν περάσει στην ιστορία κατά τη διάρκεια των πρώτων μεταχριστιανικών χρόνων στη Ρώμη και στη συνέχεια στο Βυζάντιο. Ακολουθούν ιστορικοί μύθοι που συνδέονται με την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η περιήγηση στο βασίλειο της ιστορικής αμφισβήτησης κλείνει με τρία βασανιστικά ιστορικά ζητήματα, που προέκυψαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Αντιπαραθέσεις αιώνων

Τα ιστορικά γεγονότα που επιλέγει να εξετάσει η συγγραφέας έχουν πράγματι πίσω τους δεκαετίες ή κι αιώνες επιστημονικών αντιπαραθέσεων, ορισμένα μάλιστα από αυτά, όπως το «κρυφό σχολειό» και οι «διωγμοί των πρώτων χριστιανών», είναι θέματα που αποφεύγει να θίξει η ελληνική επιστημονική κοινότητα, κυρίως λόγω της σθεναρής στάσης της Ελληνικής Εκκλησίας η οποία, κάθε φορά που ένα από τα θέματα αυτά έρχεται στην επικαιρότητα –όπως πρόσφατα με τον εορτασμό της Παλιγγενεσίας–, ταμπουρώνεται στις πάγιες θέσεις της κι απορρίπτει κάθε περαιτέρω συζήτηση.

Οι διωγμοί των χριστιανών κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αποτελούσαν κατά κύριο λόγο μεμονωμένα περιστατικά, που λάμβαναν χώρα ορισμένους μόνο μήνες και όχι ολόκληρα χρόνια και συνδέονται με την περίοδο ορισμένων, πολύ συγκεκριμένων, αυτοκρατόρων. Όλη η περί απηνών διωγμών φιλολογία είναι απολύτως κατασκευασμένη και οφείλεται, σύμφωνα με τη συγγραφέα, στον πατέρα της εκκλησιαστικής ιστορίας Ευσέβιο, που σήμερα πλέον θεωρείται πλαστογράφος της πρώιμης χριστιανικής ιστορίας.

Ούτε «κρυφό σχολειό» υπήρχε κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, παρότι η μόρφωση των υπόδουλων Ελλήνων ήταν απίστευτα ελλιπής. Ο μύθος δημιουργήθηκε από τον Στέφανο Κανέλλο, Έλληνα λόγιο και διαφωτιστή, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ένθερμο υποστηρικτή της Επανάστασης και μαχητή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί η διεθνής κοινότητα και να συνδράμει στρατιωτικά και οικονομικά τον Αγώνα. Όσο για τα περί Αγίας Λαύρας και 25ης Μαρτίου 1821, οι μύθοι αυτοί είναι πλέον γνωστοί στο πανελλήνιο.

Εκεί που το βιβλίο έχει ιδιαίτερη αξία και προσφέρει πραγματικά συμπυκνωμένη γνώση στον αναγνώστη του είναι η ερμηνεία της στάσης των τεσσάρων κύριων δυνάμεων της ελληνικής άρχουσας τάξης κατά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821: Πατριαρχείο, Φαναριώτες, Αρματολοί και Κοτσαμπάσηδες. Ένα πλέγμα δυνάμεων που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην έναρξη της Επανάστασης και διαμόρφωσε στο μέγιστο βαθμό την πορεία της τα πρώτα χρόνια.

Η ιστορία είναι ένα ιδεολογικό ναρκοπέδιο και η κίνηση στις ατραπούς της είναι δύσκολη υπόθεση.

Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η συγγραφέας είναι ότι «καμία από τις ομάδες αυτές δεν υπέφερε στην Τουρκοκρατία όπως ο λαός και οι φτωχοί αγρότες της υπαίθρου». Ιδεολογικά, μάλιστα, καμία από τις ομάδες αυτές –που αποτελούσαν την πραγματική άρχουσα τάξη του ελληνισμού– δεν συμφωνούσε με την άμεση, μαζική στρατιωτική δράση, την εξέγερση δηλαδή με όπλα, εναντίον των κατακτητών. Υπήρξαν όμως ορισμένοι εκπρόσωποι καθεμιάς από τις δυνάμεις αυτές, οι οποίοι όντως συμμετείχαν στην Επανάσταση, θέτοντας την ελευθερία του Γένους (όπως αυτοί την αντιλαμβάνονταν) πάνω από τα προσωπικά ή ταξικά συμφέροντά τους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το άλλο καυτό ζήτημα, το ποιος έχει την πραγματική ευθύνη για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και την καταστροφή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η συγγραφέας θα ανατρέξει στη μακρά ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, πιάνοντας το νήμα από τη διάσπασή της σε δύο τμήματα, και στη συνέχεια θα αναφερθεί στις Σταυροφορίες· εδώ βρίσκεται σύμφωνα με την άποψή της η αιτία του κακού που είχε προδιαγραφεί πολύ πριν από την Άλωση του 1453.

Στον 20ό αιώνα

Νεότεροι αναγνώστες θα σταθούν ασφαλώς στα περί του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου επίσης υπάρχουν πολλοί μύθοι παρά την εξονυχιστική ιστορική ανάλυση της περιόδου. Ποια ήταν η αξία των συμμαχικών βομβαρδισμών σε βάρος ανυπεράσπιστων γερμανικών πόλεων και αμάχων, τη στιγμή που η τύχη της Γερμανίας είχε ήδη κριθεί (π.χ. Δρέσδη, Φλεβάρης 1945); Ή γιατί αποσιωπείται το γεγονός ότι κι άλλοι λαοί στην Ευρώπη της δεκαετίας του 1940, εκτός των Γερμανών, έτρεφαν αντισημιτικά αισθήματα και συμμετείχαν, πρόθυμα ορισμένες φορές, στην εκδίωξη, την τρομοκράτηση και την εξόντωση εβραϊκών πληθυσμών (Σλοβακία, Ρουμανία, Κροατία);

le sarantinouΗ ιστορία είναι ένα ιδεολογικό ναρκοπέδιο και η κίνηση στις ατραπούς της είναι δύσκολη υπόθεση. Απαιτεί ευρεία γνώση και ισχυρή ιδεολογικοπολιτική θωράκιση, συνεχή μελέτη και πνεύμα κατανόησης του διαφορετικού. Το βιβλίο της Λεύκης Σαραντινού αποτελεί ευκαιρία για ένα ταξίδι στη νεότερη ιστορία του ελληνισμού και στην ευρωπαϊκή ιστορία του 20ού αιώνα. Ο αναγνώστης μπορεί να μη βρει αυτά που (έχει μάθει να) περιμένει, είναι σίγουρο όμως ότι θα συναντήσει αρκετά αναπάντεχα. Αυτά έχουν τη μέγιστη σημασία.

 

Μύθοι που έγιναν ιστορία
Λεύκη Σαραντινού
Ενάλιος
σ. 208
ISBN: 978-960-536-596-7
Τιμή: 12,50€
001 patakis eshop


 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.