David Cannadine: «Μάργκαρετ Θάτσερ»
Οι συγκρούσεις σφράγισαν τη ζωή της Μάργκαρετ Θάτσερ, συγκρούσεις με τους υπουργούς κι αλλεπάλληλοι ανασχηματισμοί, συγκρούσεις διεθνείς με κορυφαία τον πόλεμο εναντίον της Αργεντινής για τα νησιά Φόκλαντ, συγκρούσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, συγκρούσεις με τους ανθρακωρύχους που τσακίστηκαν κι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, συγκρούσεις κοινωνικές, ρήξεις με τα πανεπιστήμια επειδή μείωσε την επιχορήγησή τους, ρήξεις με τους Σκοτσέζους στον βορρά και τους Ιρλανδούς στα δυτικά, συγκρούσεις με τα κινήματα αποπυρηνικοποίησης, συγκρούσεις με τη νεολαία που ένιωθε να μένει στο περιθώριο, καθώς η ανεργία κάλπαζε. Στα χρόνια της εξουσίας της δημιούργησε τόσο πολλούς εχθρούς, ώστε μετά τον θάνατό της ακούγονταν πανηγυρισμοί κι επευφημίες στο Κάρντιφ, στη Γλασκόβη και στο Μπρίξτον του Λονδίνου, περιοχές που επλήγησαν βαθιά από την πολιτική της, ενώ το τραγούδι «Ding Dong! The Witch is Dead» από το μιούζικαλ Ο Μάγος του Οζ σκαρφάλωσε στο νούμερο 2 των τσαρτς του Ηνωμένου Βασιλείου.
Οι συγκρούσεις αυτές την οδήγησαν σε μια επιτυχία μοναδική, η Θάτσερ ξεπέρασε σε πρωθυπουργικές θητείες τον ίδιο τον Τσόρτσιλ και κράτησε τα ηνία της χώρας της για έντεκα συνεχόμενα χρόνια, κάτι που είχε να επιτευχθεί από το 1827, όταν ο Λόρδος του Λίβερπουλ είχε παραμείνει στην εξουσία για μεγαλύτερο διάστημα. Πάντα εριστική, απόλυτη, εκδικητική και δεσποτική, κέρδισε δίκαια το προσωνύμιο «Σιδηρά Κυρία», οι εχθροί της όμως την προσφωνούσαν με εκφράσεις πολύ λιγότερο ελκυστικές («Η Κόρη του Μπακάλη», «Η Μεγάλη Ελεφαντίνα», «Η Καταραμένη», «Ο Θηλυκός Αττίλας»). Στη μακρόχρονη πορεία της δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει δόλιες μεθόδους, ενώ πολλές κινήσεις της όπως η κατάργηση του Συμβουλίου του Λονδίνου, ενός συστήματος αυτοδιοίκησης που έδινε αρμοδιότητες σε τοπικά εκλεγμένους εκπροσώπους της αχανούς πόλεως, δεν είχαν κανένα άλλο κίνητρο από τη μνησικακία και την κομματική εκδικητικότητα.
Όπως συνέβη και με άλλες γυναίκες, σαν την Ίντιρα Γκάντι ή την Γκόλντα Μεΐρ, που είχαν αναδειχτεί στο κορυφαίο αξίωμα των χωρών τους, η Θάτσερ έπρεπε να υιοθετήσει ανδρικά χαρακτηριστικά για να γίνει ανταγωνιστική, ακολουθώντας σε κάθε βήμα της μια επιθετική τακτική που λειτούργησε για ένα διάστημα. Ήταν η εποχή που οι παραδοσιακές δομές της Βρετανίας χρειάζονταν αλλαγή, καθώς τα συνδικάτα είχαν δυσανάλογα μεγάλη δύναμη και το Κράτος Πρόνοιας είχε οδηγήσει τα λαϊκά στρώματα σε έναν ράθυμο τρόπο ζωής, που καθοριζόταν από κάθε λογής επιδόματα. Όμως αυτή η τακτική συν τω χρόνω συσσώρευε εχθρούς δημιουργώντας αντιπαλότητες, η Θάτσερ δεν ήταν ποτέ λαοφιλής, προκαλούσε πάντα αντιπάθεια στον μέσο Βρετανό πολίτη, γι’ αυτό και η πτώση της ήταν αναμενόμενη, αν κι έγινε με τρόπο εξευτελιστικό αφήνοντας πίκρα στη δυναμική γυναίκα από το Γκράνθαμ του Λίνκολνσιρ.
Η Μάργκαρετ Θάτσερ διατάραξε την πολιτική συναίνεση που υπήρχε στη Αγγλία από το 1945 και η κληρονομιά της ήταν καθοριστική για την εξέλιξη της σύγχρονης Μεγάλης Βρετανίας.
Για τον David Cannadine, πρόεδρο της Βρετανικής Ακαδημίας, καθηγητή του Πανεπιστημίου του Πρίνστον κι έναν από τους σημαντικότερους ιστορικούς βιογράφους της εποχής μας, η Θάτσερ αποτελούσε αντικείμενο περιέργειας και θαυμασμού, καθώς αντιπροσώπευε την περίοδο όπου ο ίδιος είχε μεγαλώσει και μορφωθεί στο αγγλικό εκπαιδευτικό σύστημα, στο οποίο κυριαρχούσε το σύνθημα: «Μόνο το καλύτερο είναι αρκετό». Όταν του πρότειναν τη σύνταξη ενός εκτενούς λήμματος για το Βιογραφικό Λεξικό της Οξφόρδης, βρήκε την πρόκληση ακαταμάχητη και χρησιμοποίησε το λήμμα ως βάση για τούτη τη συνοπτική έκδοση. «Επιδίωξα», λέει στον πρόλογό του, «να είμαι όσο το δυνατόν πιο δίκαιος, αντιμετωπίζοντάς τη με τον αναγκαίο και δίκαιο στα μάτια μου συνδυασμό συμπάθειας (ήταν μια μείζονα ιστορική προσωπικότητα με πολλές αξιοθαύμαστες ιδιότητες) και αποστασιοποίησης… Αυτό το σύντομο βιβλίο, λοιπόν, δεν ισχυρίζεται ότι προκαταλαμβάνει ή προσφέρει τον τελικό λογαριασμό της “Ημέρας της Κρίσεως”, στην οποία η Θάτσερ προσέδιδε τόσο μεγάλη σπουδαιότητα, αλλά ευελπιστώ ότι αποτελεί μια ευανάγνωστη και αξιόπιστη εκδοχή της ζωής της για την εποχή μας».
Η Μάργκαρετ Θάτσερ διατάραξε την πολιτική συναίνεση που υπήρχε στη Αγγλία από το 1945 και η κληρονομιά της ήταν καθοριστική για την εξέλιξη της σύγχρονης Μεγάλης Βρετανίας. Οι αλλαγές που εγκαινίασε έφεραν μια εντελώς καινούρια πραγματικότητα, όπου οι Εγγλέζοι έγιναν ιδιοκτήτες σπιτιών εισερχόμενοι σ’ ένα καινούριο καθεστώς, όπου τα δάνεια θα κυριαρχούσαν στη αγορά κατοικίας υπονομεύοντας την αξία των ακινήτων. Κατάφερε να αναδείξει μια καινούρια προοπτική για τη χώρα της, που είχε σαν σύμβολο το Σίτι του Λονδίνου, την περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν οι μεγαλύτεροι χρηματοπιστωτικοί οίκοι, τη στιγμή όμως που τεράστια τμήματα της χώρας οδηγούνταν στην αποβιομηχανοποίηση και στη μιζέρια. Η κληρονομιά της ήταν εμφανής σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα και καθόρισε την πορεία της Μεγάλης Βρετανίας μέχρι τη φάση του Brexit.
Αξιολογώντας συνολικά την πορεία της, ο David Cannadine δεν μπορεί να παραβλέψει το γεγονός ότι η Θάτσερ ξεκίνησε από ένα υπόβαθρο πολύ λιγότερο προνομιούχο σε σχέση με άλλους διάσημους Βρετανούς πολιτικούς κι αυτό δίνει μεγαλύτερη αξία στα επιτεύγματά της, καθώς έπρεπε να ταξιδέψει πολύ πιο μακριά στην πορεία της προς την πρωθυπουργία. Επιπλέον, ήταν μια γυναίκα που κινούνταν μέσα σ’ ένα περιβάλλον ανδροκρατούμενο και αυτό δίνει ακόμα μεγαλύτερη αξία στα επιτεύγματά της. Η ανθεκτικότητα, η ενέργεια κι ο δυναμισμός της σημάδεψαν την άνοδό της, δεν φοβήθηκε σε καμιά δύσκολη στιγμή και οι εμφανίσεις της στη διεθνή σκηνή είχαν μια λάμψη που κανένας παγκόσμιος ηγέτης της εποχής της δεν διέθετε, ήταν κατά κάποιον τρόπο μια δύναμη της φύσης. Κανένας από όσους τη διαδέχτηκαν δεν μπόρεσε να έχει την ακτινοβολία της, έζησε για να 
δει τη στροφή των εργατικών υπό τον Τόνι Μπλερ στη δική της πολιτική της ελεύθερης αγοράς και, όσο για την ηγεσία του κόμματός της, των Τόρις, υπό τον αμφιλεγόμενο Μπόρις Τζόνσον, αν ζούσε σήμερα δεν θα πίστευε στα μάτια της.
Μάργκαρετ Θάτσερ: Η ζωή και η κληρονομιά της
David Cannadine
μετάφραση: Γιάννης Βογιατζής
Εκδόσεις Παπαδόπουλος
208 σελ.
ISBN 978-960-484-542-2
Τιμή €13,99
