Φοίβος Ι. Ιωαννίδης: «Μια ζωή γεμάτη»

Στο εξώφυλλο του βιβλίου, ένα σκίτσο με τον Θάλαμο 5 των φυλακών της Αίγινας, όπου ήταν δεσμώτες της δικτατορίας για την έμπρακτη αντίστασή τους, μεταξύ άλλων, ο νομικός Φοίβος Ιωαννίδης (6 χρόνια κάθειρξη), ο γνωστός συγγραφέας Σπύρος Πλασκοβίτης (1917-2000), που η χούντα τον απέλυσε από το Συμβούλιο Επικράτειας (4 χρόνια ποινή), ο Παύλος Ζάννας, σημαντικό στέλεχος της Δημοκρατικής Άμυνας, εγγονός της Πηνελόπης Δέλτα (1929-1989), ιδρυτικό μέλος σε πολλούς πολιτιστικούς φορείς (Τέχνη, Φεστιβάλ Θεσ/κης) – η γκαλερί «Ζήτα-Μι» (έκλεισε το 2010), που είχαν μαζί με τη σύζυγό του Μίνα, ευγενέστατη πιανίστα, επί της Αριστοτέλους, ήταν μια όαση πολιτισμού για μας, που τα φοιτητικά χρόνια σκίαζε το κίνημα των άξεστων επίορκων ενστόλων.

Στο σκίτσο του εξωφύλλου ιστορούνται, μεταξύ άλλων, ο Δ. Ξυριτάκης που το σχεδίασε, χαράκτης και δικηγόρος, το παλικάρι της Κρήτης μαζί με άλλους τρεις αγωνιστές. Έτσι, ο θάλαμος αυτός, που δημιουργεί αίσθηση περίκλειστης ατμόσφαιρας, με το καγκελόφραχτο παραθύρι, τα μπουριά της ξυλόσομπας, την έλλειψη ζωτικού χώρου (η μοναδική ελπίδα διαφυγής ήταν το ράφι με στοιβαγμένα βιβλία), έγινε κάτι σαν εκκολαπτήριο ιδεών και γραφής σπουδαίων κειμένων – ο Φ. Ιωαννίδης με το συναρπαστικό αυτό βιβλίο, ο Σ. Πλασκοβίτης εμπνεύστηκε τη συλλογή Το συρματόπλεγμα, ενώ ο αείμνηστος Π. Ζάννας εκεί μέσα ξεκίνησε τη βραβευμένη μετάφραση του Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ.

Το βιβλίο αυτό δεν είναι μόνο αυτοβιογραφία, αλλά μια συναρπαστική περιδιάβαση στη νεότερή μας Ιστορία, με παρεμβολές στην αφήγηση πολλών από τα γεγονότα που σφράγισαν γενικά τη χώρα μας, αλλά και τη ζωή όσων από εμάς βιώσαμε δραματικές καταστάσεις, όπως τη δολοφονία Λαμπράκη, την αποστασία των αργυρώνητων από το παλάτι, τον Ανένδοτο αγώνα[1] για την εφαρμογή του συνταγματικού νόμου 114[2] και της αύξησης 15% των δαπανών για την Παιδεία, τη φίμωση και τον γύψο της δημοκρατίας κατά τους χειρουργούς του παρακράτους (σημαδιακό το σχετικό διήγημα του Θανάση Βαλτινού στα 18 Κείμενα), τα λάθη πολιτικών, την αγνόηση προφητικών φωνών, όπως του σοφού Η. Ηλιού για τον κίνδυνο συνταγματικής εκτροπής, τις περιπέτειες της τραυματισμένης δημοκρατίας στη μεταπολίτευση, τη θαρραλέα στάση του συγγραφέα σ’ όλες τις περιστάσεις του βίου του, από τη θυσία του πατέρα του από τους Ναζί έως τη δική του ατρόμητη συμμετοχή σε αντιστασιακές οργανώσεις...

«Από τους λίγους σώζεται πάντα αυτός ο τόπος».

Αρκετές σελίδες αστυνομικής πλοκής δημιουργούν αγωνία για την έκβαση, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον με τις κορυφώσεις και τις ανατροπές της εξέλιξης, όπως η καταδίωξή του από την Ασφάλεια καθώς διασχίζει με τον σκαραβαίο του τραχείς καρόδρομους, έχοντας στην πίσω θέση του αυτοκινήτου κρυμμένο οπλισμό, λόγω της συμμετοχής του σε αντιστασιακές ομάδες. Το πλέον κομβικό σημείο της εξιστόρησης είναι όταν σταματά στο σημείο όπου οι Ναζί είχαν σκοτώσει τον πατέρα του σε ηλικία 41 ετών, τον Μάιο του 1944, και τον εντοπίζει ένας καταδότης, ο οποίος ειδοποιεί αμέσως την αστυνομία. «Αυτό αποδείχτηκε μοιραίο», γράφει και είναι τραγικό πράγματι: να αισθάνεται ο γιος την ανάγκη να προσκυνήσει τον τάφο του πατέρα του, αγνού πατριώτη, που η θυσία του ανάβει και στην δική του καρδιά τη φλόγα της αντίστασης εναντίον ντόπιων, πλην όμως ξενοκίνητων οργάνων της τυραννίας, και αντί αυτό να γίνεται σεβαστό, να υποκινεί την προδοσία! Ακολουθεί η σύλληψή του, ο εγκλεισμός σε μπουντρούμια, βασανιστήρια, εξαντλητικές ανακρίσεις, το μαρτύριο της δίψας, οι απειλές προς τη γυναίκα του, που αυτή τις αντιμετωπίζει με γενναιότητα και καρτερία, η σύνεση της πάντα άγρυπνης μητέρας του. Μια αύρα ελπίδας διαπνέει η αλληλεγγύη των αφοσιωμένων συναγωνιστών, η συμπαράσταση ακόμα και φρουρών στα κρατητήρια, η απρόσμενη βοήθεια που δέχεται από έναν γενναίο εν ενεργεία ενωμοτάρχη, τον εύψυχο Ρουμελιωτάκη, ο οποίος ριψοκινδυνεύοντας, ενώ στα φανερά τον προπηλακίζει για να ρίχνει στάχτη στους παρατρεχάμενους μυστικούς, δέχεται όταν μένουν μόνοι να πετάξει τον οπλισμό σε τόπο που του υποδεικνύει ο Φ. Ιωαννίδης, λέγοντάς του: «Ωχ! εγώ να σε συλλάβω, που χρόνια τώρα ακούω για τον ηρωικό πατέρα σου... Δεν αντέχω στη σκέψη αυτή». Ανατροπή της άνωθεν επιβαλλόμενης εντολής ωθεί αυτόν τον ένστολο να γίνει ένας αφανής υποστηρικτής του αγώνα, μαζί μ’ αυτούς που μάχονται με το όραμα της λευτεριάς...

Στον επίλογο του βιβλίου, ο συγγραφέας μάς βεβαιώνει: «Από τους λίγους σώζεται πάντα αυτός ο τόπος». Και απ’ όσους έχουν σαν κι εσάς, κύριε Ιωαννίδη, φρόνημα γενναίο και καρδιά που πάλλεται για έναν ελεύθερο βίο, «ἑπόμενοι τοῖς πατράσιν αὐτῶν».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Κατά τις εθνικές βουλευτικές εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και το κόμμα του, η ΕΡΕ, πετυχαίνουν την τρίτη συνεχή εκλογική τους νίκη και σχηματίζουν αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο ηγέτης της Ένωσης Κέντρου, αρνούμενος κατηγορηματικά να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα των εκλογών καταγγέλλοντάς το ως προϊόν βίας και νοθείας (υπήρξαν ισχυρές κατηγορίες πως ο Καραμανλής χρησιμοποίησε τις δυνάμεις ασφαλείας προς επηρεασμό του εκλογικού αποτελέσματος και προς τρομοκράτηση των ψηφοφόρων του Κέντρου και της Αριστεράς), εγκαινίασε έκτοτε τον Ανένδοτο Αγώνα.
[2] Γνωστό κεντρικό σύνθημα υπέρ της διαφύλαξης των δημοκρατικών αξιών, το οποίο χρησιμοποιήθηκε κατά τη δεκαετία του 1960 από την κεντροαριστερή φοιτητική νεολαία (κυρίως Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά και Ένωση Κέντρου) κατά της κυβέρνησης ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή, και αργότερα από το ΠΑΜ κατά της Δικτατορίας. Το σύνθημα αναφερόταν στο άρθρο 114 του Συντάγματος του 1952, κατά το οποίο: «Ἡ τήρησις τοῦ παρόντος Συντάγματος ἀφιεροῦται εἰς τὸν πατριωτισμὸν τῶν Ἑλλήνων», και το οποίο υπήρχε ήδη ως άρθρο στο Σύνταγμα από το 1844 (ως άρθρο 107). Η χρήση του συνθήματος γινόταν έτσι ώστε να προασπίσει τα δημοκρατικά δικαιώματα fioannidis και την ελευθερία ψήφου κατά τις υπάρχουσες προβλέψεις του Συντάγματος, ιδιαίτερα μετά τις εκλογές του 1961 οι οποίες, όπως αναφέρθηκε στη σημείωση 1, έγιναν γνωστές ως εκλογές βίας και νοθείας. Το Σύνταγμα του 1975 περιέχει επίσης αντίστοιχα το δικαίωμα αντίστασης, ωστόσο η ανάμνηση του συνθήματος παρέμεινε ως πολιτική ορολογία σε σχέση με τα θέματα περί Συντάγματος, ενώ το σύνθημα χρησιμοποιήθηκε και για τους σκοπούς του χαρακτηρισμού της τότε νεολαίας ως Γενιάς του 1-1-4, καθώς και της αύξησης 15% των δαπανών για την Παιδεία.