Διαβάζοντας το νέο πόνημα του φίλου και συνεργάτη Κωνσταντίνου Μπούρα, δυσκολεύτηκα αρχικά να το κατατάξω σε ένα συγκεκριμένο είδος. Όχι τυχαία, λοιπόν, ανακάλεσα μια θεατρική παράσταση, την οποία είχα δει τον Μάιο του 2014 και η οποία με είχε εντυπωσιάσει λόγω της διαφορετικότητάς της.

Την άνοιξη λοιπόν του 2014, ο διακεκριμένος Ολλανδός εικαστικός και σκηνοθέτης Ντρις Φερχόφεν έστησε στους δρόμους της Αθήνας μια περιπατητική performance υπό τον τίτλο No Man’s Land. Σε διαφορετικές ημερομηνίες, είκοσι θεατές ανά φορά συναντούν στον σταθμό Μοναστηράκι είκοσι οικονομικούς μετανάστες και πολιτικούς πρόσφυγες. Κάθε θεατής, έχοντας ένα iPod που του έδινε ηχητικές πληροφορίες, ακολουθεί τον «δικό του» μετανάστη-οδηγό σε έναν αποκαλυπτικό περίπατο. Από τα ακουστικά του iPod, ο θεατής άκουγε τη βιογραφία-ταξίδι του μετανάστη οδηγού-ξεναγού του. Θεατής και οδηγός-ξεναγός αποκτούν έτσι μια ιδιότυπη σχέση γειτνίασης, καθώς ο πρώτος εμπιστεύεται τον δεύτερο σε μια περιήγηση στην αθέατη πλευρά της πόλης των Αθηνών. Η συνθήκη ήταν επείγουσα. Έπρεπε να δοθεί απάντηση όχι μόνον συγκινητική και ποιητική, αλλά κυρίως εννοιολογική, στο τι μπορούσε και τι μπορεί προφανώς να σημαίνει διαπολιτισμικό περιβάλλον.

Επί του προκειμένου, τη θέση του iPod πήραν οι εκτυπωμένες σελίδες του βιβλίου. Στη θέση των θεατών βρισκόμαστε όλοι εμείς ως αναγνώστες. Στα περισσότερα κεφάλαια του βιβλίου υπάρχουν διάχυτα αυτοβιογραφικά στοιχεία. Ίσως γι αυτό, εγώ τουλάχιστον, σκέφτηκα ότι το βιβλίο θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα είδος αφηγηματικού ημερολογίου, στο οποίο με περιεκτικό τρόπο ο Κωνσταντίνος Μπούρας παραθέτει τις σκέψεις του πάνω σε διαφορετικά θέματα, με τα οποία κατά διαστήματα έχει ασχοληθεί, τόσο στο πρόσφατο όσο και στο μακρινό παρελθόν.

Ο αποκαλυπτικός περίπατος της θεατρικής περιπατητικής παράστασης αντικαθίσταται με τον περίτεχνο συνδυασμό, από την πλευρά του συγγραφέα, προσέγγισης διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων. Ποικίλοι οι άξονες της ενασχόλησής του: η αριθμολογία, η μυθολογία, η γεωλογική ιστορία, η γλωσσολογία. Η «μεταφυσική» δε αντιμετώπιση της ανθρώπινης ύπαρξης έχει περίοπτη θέση. Από θρησκειολογική άποψη καταγράφεται μια ανεκτικότητα πασιφιστικού τύπου. Υπάρχει μια καθαρή κοσμοαντίληψη, στον αντίποδα του αγνωστικισμού, που δεν διατυπώνεται όμως ποτέ και πουθενά πλήρως.

Οι φυσικές καταστροφές, οι πόλεμοι, οι ασθένειες, αποδυναμώνουν τον ανθρώπινο τρόπο σκέψης. Η πρόσφατη πανδημία αποδυνάμωσε ακόμη περισσότερο την αίσθηση της ελάχιστης ασφάλειας που πρέπει να έχει κάθε έλλογο ον. Έχω την αίσθηση ότι ο Μπούρας έγραψε αυτό το βιβλίο ως παυσίλυπο για χαλεπούς καιρούς, όπως το διάστημα του lockdown το οποίο διανύσαμε, το μεταβατικό στάδιο το οποίο διανύουμε και το αβέβαιο μετέπειτα διάστημα που μας περιμένει. Το πόνημά του αυτό προφανώς δεν τροφοδοτεί τις ψευδαισθήσεις μας, δεν προσφέρει φρούδες ελπίδες: δεν «χαρίζει κάστανα». Ο λόγος του είναι κάθετος, μαθηματικός. Διακριτά τα νοήματά του, προσεκτικά επιλεγμένες οι λέξεις του.

Λέξεις και νοήματα που με παραπέμπουν στους στίχους ποιήματος της Ιταλίδας δημιουργού Mariangela Gualtieri, το οποίο γράφτηκε τις πρώτες ημέρες του lockdown στην Ιταλία με τίτλο «Εννέα Μαρτίου Δυο Χιλιάδες Είκοσι», στο οποίο μεταξύ άλλων γράφει:

[…] υπάρχουν θησαυροί, νομίζω, σ’ αυτούς τους παράξενους καιρούς.
Ίσως υπάρχουν δώρα.
Ψήγματα χρυσού για μας. Αν βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον.
Υπάρχει ένα πανίσχυρο κάλεσμα
του είδους τώρα, και ως είδος τώρα ο καθένας μας ας σκεφτεί
τον εαυτό του. Μια κοινή μοίρα
μας κρατάει εδώ. Το γνωρίζαμε. Αλλά όχι πολύ καλά.
Ή όλοι μαζί, ή κανείς.
[…]
Με αυτό το σφίξιμο
της μίας παλάμης με την παλάμη του άλλου,
με αυτή την απλή πράξη που μας είναι απαγορευμένη τώρα –
εμείς θα επανέλθουμε με αντίληψη διευρυμένη.
Θα είμαστε εδώ πιο συνειδητά.
Πιο ευαίσθητο το χέρι μας θα είναι μέσα στο γίγνεσθαι της ζωής
με περισσότερη ευαισθησία.
Τώρα γνωρίζουμε πόσο δυσάρεστο είναι
να βρισκόμαστε σε απόσταση ενός μέτρου.

Οι συνθήκες και πάλι επείγουν. Πρέπει να δοθεί απάντηση όχι μόνον συγκινητική και ποιητική, αλλά κυρίως νοηματική, στο πώς βιώνουμε την καθημερινότητά μας αλλά και τα πολιτιστικά τεκταινόμενα στη μετά την πανδημία περίοδο. Γράφει ο Μπούρας στο κεφάλαιο χι (Χ) της Ατλαντίδος του:

Ας τετραγωνίσουμε τον θεμέλιο λίθο της ύπαρξής μας.
Ας ορθογωνίσουμε την απόσταση μεταξύ καρδιάς και μυαλού.
Το μεγαλύτερο διάνυσμα στην Φύση.

Ο λόγος του είναι κάθετος, μαθηματικός. Διακριτά τα νοήματά του, προσεκτικά επιλεγμένες οι λέξεις του.

Όπως και στο βιβλίο του, το οποίο μόλις κυκλοφόρησε ως αποτέλεσμα του ποιητικού και φιλοσοφικού διαλόγου του με τον Βαγγέλη Χρόνη, έτσι και στην Ατλαντίδα, σε ιδεολογικό επίπεδο τα πράγματα είναι σαφή. Η ευτυχία είναι αναφαίρετο κληρονομικό δικαίωμα του ανθρώπου.

Ύπατο αγαθό, η ελευθερία συνείδησης και η ευπραξία.

Η μεταφρασιμότητά του, η κυκλοφορία του σε άλλες γλώσσες, η διοργάνωση πολιτιστικών δράσεων που θα το εμπεριέχουν ή θα το χρησιμοποιούν ως αφετηρία, θα καταδείξουν την αντοχή του πονήματος αυτού στον χρόνο.

Πρόκειται για ένα «ανοικτό» κείμενο, το οποίο προσφέρεται για πολλές προσεγγίσεις και ερμηνείες. Θα μπορούσε να διαβαστεί ακόμη και ως δραματικός μονόλογος, όπως έγινε και με προγενέστερο έργο του Κωνσταντίνου Μπούρα, τον Θάνατο του Ευριπίδη, το οποίο εκδόθηκε πριν από δυο δεκαετίες από τις Εκδόσεις Δωδώνη και ανέβηκε στη Χίο, σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μάριου, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βορείου Αιγαίου. Αναμένω με αγωνία να αντιμετωπίσω την πολυποίκιλη και πολύπλευρη πρόκληση και με τις δύο μου ιδιότητες: τόσο της μεταφράστριας, όσο και της διοργανώτριας πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Ατλαντίς
Μυθ-Ιστορία
Κωνσταντίνος Μπούρας
Νίκας / Ελληνική Παιδεία Α.Ε.
96 σελ.
ISBN 978-960-296-286-2
Τιμή €10,60

Twitter