Σατωβριάνδος: «Οδοιπορικό του 1806»
Χώματα ακαλλιέργητα, εκτάσεις άδενδρες, απομεινάρια υδραγωγείων, ερείπια θεάτρων, συλλέκτες αρχαιοτήτων που λυμαίνονται την ύπαιθρο ακρωτηριάζοντας αρχαίους ναούς, θάλασσα έρημη, ο Πειραιάς μια αδειανή ακτή χωρίς ούτε μια βάρκα, Βενετοί που αρπάζουν πολύτιμα χειρόγραφα από τα μοναστήρια, οι κάτοικοι της Σαλαμίνας δεν έχουν ακούσει ποτέ για τη ναυμαχία που έγινε στον τόπο τους, δεν υπάρχουν κάρα ούτε και βόδια στον ζυγό, μονάχα θλιμμένες φιγούρες που καλησπερίζουν τους ταξιδιώτες σπρώχνοντας μικρόσωμα άλογα – είναι η Ελλάδα που αντικρίζει ο Φρανσουά-Ογκίστ υποκόμης ντε Σατομπριάν στην περιήγησή του το 1806.
Έχει μελετήσει καλά τις περιοχές που επισκέπτεται, έχει δει όλα τα κείμενα των προηγούμενων περιηγητών που είχαν ταξιδέψει παλαιότερα στη χώρα, είναι ενήμερος για ένα σωρό συγγραφείς, από τον Παυσανία μέχρι τον Παχυμέρη, γνωρίζει άριστα τους αρχαίους, ιδίως τον Όμηρο, εκπλήσσεται που οι ντόπιοι δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα των προγόνων τους, με τη φαντασία του νομίζει ότι ανακαλύπτει τα σημεία όπου βρίσκονταν οι πόλεις, τα κάστρα και οι ναοί που κάποτε δέσποζαν στον χώρο. Έχοντας πλούσιες εμπειρίες από το νεανικό του ταξίδι σε μια χώρα άγρια όπως η Αμερική, δεν έχει καμιά δυσκολία ν’ αντέξει την πεζοπορία πάνω σε μονοπάτια δύσβατα, το κακό φαγητό, τις απειλές των ληστών, τη θαλασσοταραχή (κάθε φορά που παίρνει κάποιο καράβι), τα εμπόδια που φέρνουν στον δρόμο του οι πρωτόγονοι Τούρκοι κατακτητές, τους οποίους μισεί απροκάλυπτα γιατί δεν έχουν καθόλου από τη λεπτότητα των Αράβων, όπως λέει. Ενθουσιάζεται, καταλαμβάνεται από ποιητικό οίστρο, πλαγιάζει στο χώμα κάτω από τα άστρα, αντικρίζει θεριστές που κοιμούνται τη νύχτα στα χωράφια τους για να συνεχίσουν την επόμενη μέρα τη δουλειά τους, δειπνεί με ξερά σύκα, ψωμί και νερό που του φαίνεται εξαίσιο, συγκινείται και κλαίει για την ερήμωση περιοχών όπως ο ισθμός της Κορίνθου που δοξάστηκαν στο παρελθόν, διαβάζει φθαρμένες επιγραφές πάνω σε επιτύμβιες στήλες, εκπλήσσεται από τον πλούτο της Σμύρνης που του θυμίζει το Παρίσι και, φυσικά, ξέρει όλους τους μύθους που πλάστηκαν κάτω από το ελληνικό φως, το οποίο κάνει τα γλυπτά να δείχνουν εντελώς διαφορετικά απ’ ό,τι στον βορρά, όπου η ομίχλη, η υγρασία και η θολή ατμόσφαιρα αφαιρούν όλη τη μαγεία τους.
Οι ταξιδιωτικές εμπειρίες που κατέγραψε αποτέλεσαν μια τομή στην περιηγητική γραμματεία, καθώς η μορφή του ταξιδιώτη και αφηγητή γίνεται πλέον κυρίαρχη.
Ο Σατωβριάνδος αποτελεί μια εκρηκτική προσωπικότητα του καιρού του, θεωρείται ο ιδρυτής της σχολής των Ρομαντικών του 19ου αιώνα και ενέπνευσε βαθιά τον Βίκτωρα Ουγκό, που είχε πει στα νιάτα του: «Ή θα γίνω Σατωβριάνδος ή δεν θα γίνω τίποτε». Άνθρωπος εκπληκτικής μόρφωσης, έζησε μέσα στις περιπέτειες, πολέμησε με τον στρατό των εμιγκρέδων ενάντια στη Γαλλική Επανάσταση που καρατόμησε τον αδερφό του, έγινε μέχρι και υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, επηρεάζοντας όσο λίγοι την πολιτική και πνευματική ζωή της χώρας του για δεκαετίες. Διέπρεψε ως αιρετικός και υπέρμαχος της θρησκείας σε μια εποχή όπου ο Διαφωτισμός ασκούσε σφοδρή κριτική στην Εκκλησία, ανταμείφθηκε πλουσιοπάροχα για τις ιδέες του από την τσαρίνα Ελισάβετ Αλεξέγεβνα και ξόδεψε όλα τα χρήματά του πρώτα στην άγνωστη ήπειρο, την Αμερική, σ’ ένα ταξίδι από τα πιο δύσκολα της εποχής, κι έπειτα φυσικά στα Ιεροσόλυμα για προσκύνημα και στην Ελλάδα, για να δει από κοντά τους τόπους που γνώρισε τόσο καλά από τα διαβάσματά του. Οι ταξιδιωτικές εμπειρίες που κατέγραψε αποτέλεσαν μια τομή στην περιηγητική γραμματεία, καθώς η μορφή του ταξιδιώτη και αφηγητή γίνεται πλέον κυρίαρχη. Όπως σχολιάζει η μεταφράστρια Αριστέα Κομνηνέλλη, «φυσικά δεν υπάρχουν ακριβή σημεία τομής στη φιλολογία, αλλά αναμφίβολα το έργο αυτό φέρνει τον σχολιασμό και, κυρίως, τα συναισθήματα του συγγραφέα στο προσκήνιο. Το Οδοιπορικό θεωρείται, κάπως σχηματικά πάντα, ότι σηματοδοτεί την εμφάνιση της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας που διαφοροποιείται από την καταγραφή ενός ταξιδιού με αποκλειστικά πληροφοριακό και εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα».
Ο τόπος που γέννησε το θαύμα ενός εκπληκτικού πρώιμου πολιτισμού ενέπνεε πάντα τους ταξιδιώτες που ήθελαν να δουν από κοντά τα μέρη όπου περπατούσαν οι θεοί. Έχουν αλλάξει πολλά από το 1806, όμως το Οδοιπορικό του Γάλλου ταξιδευτή, ένα κείμενο κλασικό που παρουσίασε στο ελληνικό κοινό πρώτος ο Ροΐδης το 1860, δεν έχει χάσει τη δύναμή του. Διαβάζοντάς το ύστερα από διακόσια και πλέον χρόνια μπορεί κάποιος να νιώσει την απελπισία του Σατωβριάνδου για την κατάσταση της Ελλάδας, την οργή του για την αρπακτική διάθεση των ξένων, που κλέβουν οτιδήποτε πολύτιμο, την προαναγγελία της 
επανάστασης που θα έρθει σε δεκαπέντε χρόνια, τον θαυμασμό του για το φως του ήλιου, που περιβάλλει το τοπίο της ελληνικής υπαίθρου ξεπλένοντας το μάτι και την ψυχή μας.
Οδοιπορικό του 1806
Πελοπόννησος, Αττική, Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη
Σατωβριάνδος
Μετάφραση: Αριστέα Κομνηνέλλη
Πρόλογος: Τάκης Θεοδωρόπουλος
Μεταίχμιο
264 σελ.
ISBN 978-618-03-1936-1
Τιμή €16,60
