fbpx
Θοδωρής Γκόνης – Ελένη Στρούλια: «Εθνικός Κήπος»

Θοδωρής Γκόνης – Ελένη Στρούλια: «Εθνικός Κήπος»

Ο Θοδωρής Γκόνης, διακεκριμένος στιχουργός, σκηνοθέτης, με σημαντική καριέρα στο θέατρο, με θέσεις ευθύνης σε πολλούς και σημαντικούς πολιτιστικούς φορείς και συγγραφέας αξιόλογων βιβλίων, ασχολήθηκε με τον Εθνικό Κήπο της Αθήνας, τον περπάτησε νύχτα, μαζί με την Ελένη Στρούλια, και τον φωτογράφησε ο Στράτος Καλαφάτης και ο Αντώνης Θεοδωρίδης.

Ο Εθνικός Κήπος ως παράσταση που εμπνεύστηκε και σκηνοθέτησε ο ίδιος, παίχτηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου το 2017 και 2018. Στο βιβλίο του, λοιπόν, Εθνικός Κήπος: Περίπατος Μαθητείας – 20+1 στάσεις, θα μας ξεναγήσει και θα μας θυμίσει όχι μόνο την ιστορία του Κήπου αλλά και της Ελλάδας και, όπου το φέρει η ευκαιρία, θα τη διασταυρώσει με τη σύγχρονη.

Και είναι πράγματι ένας περίπατος μαθητείας, αφού από τον Εθνικό Κήπο αρχίζαμε να μαθαίνουμε την Αθήνα όταν ήμασταν παιδιά, στους ώμους των πατεράδων μας, στα ελικοειδή δρομάκια και στη λιμνούλα με τις πάπιες, σήμα κατατεθέν της παιδικής μας ηλικίας και, ακόμα πιο αργά, κοιτάζοντας τα αγάλματα, διαβάζοντας τα ονόματα, με τον χρόνο να τρέχει.

«Ένα μάτι του κυκλώνα» είναι ο Κήπος στο κέντρο της Αθήνας, μας λέει στην Εισαγωγή του ο Γκόνης. Και είναι από τις πολιτικές εξελίξεις που παίρνει τους επιθετικούς του προσδιορισμούς: Εθνικός, αλλά Βασιλικός στην αρχή, αφού ήταν η Βασίλισσα Αμαλία που είχε την ιδέα και την υλοποίησε. Ο Κήπος ήταν προέκταση των Ανακτόρων, η αυλή της. Οι Αθηναίοι έμπαιναν ορισμένες ώρες, αν και οι επιφανείς, όπως οι Δραγούμηδες, είχαν ελεύθερη την πρόσβαση.

Ο Κήπος έχει τους μόνιμους κατοίκους του. Οι περιπατητές έρχονται και φεύγουν. Τη νύχτα, λοιπόν, που όπως λέει ο Γιάννης Ρίτσος βγαίνουν τα αγάλματα και ανεβαίνουν στα δέντρα, τη νύχτα ο Γκόνης συνάντησε τα αγάλματα που διεκδικούν τον Κήπο κατ’ αποκλειστικότητα. Ο Κήπος είναι ένα μουσείο εθνικό και ένα μουσείο ελληνικής ιστορίας που αρχίζει με την κατασκευή του το 1837, λίγο μετά που η Αθήνα επιλέχτηκε για πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Στην επιλογή αυτή πρυτάνευσε το αρχαίο λαμπρό παρελθόν της και η επιμονή του αρχαιολάτρη Βαυαρού Βασιλιά Λουδοβίκου Α’, πατέρα του Όθωνα, που διακήρυττε «Κάλλιον Έλλην πολίτης παρά κληρονόμος του θρόνου». Βέβαια, οι πικρόχολοι ξένοι –Edmond About, Th. Gautier– επινόησαν ό,τι χρειάζονταν για να σχολιάσουν αρνητικά το τοπίο που τότε ήταν χέρσο, γυμνό, πυρπολημένο από τον ήλιο, ξεχνώντας ότι κάποτε ήταν καταπράσινο, θεϊκό, αφιερωμένο στον Απόλλωνα, τόπος περιπάτου του Σωκράτη με τον Αλκιβιάδη.

Μπαίνοντας από τη μεγάλη είσοδο της Λεωφόρου Αμαλίας, κάνουμε την πρώτη «Στάση» στο παρτέρι του ηλιακού ρολογιού, με το σχόλιο Gazon, prairie artificielle, boulingrin, ήτοι χλοοτάπητας, λιβάδι τεχνητό, λιβάδι με γύρω δέντρα. Εδώ, ενάμισι μέτρο κάτω από τα πόδια μας, είναι τα ερείπια του Λυκείου. Εδώ οι Ρωμαίοι έφτιαχναν τις βίλες τους με τους μεγάλους κήπους. Μετά ήρθαν οι Τούρκοι κι ο τόπος ρήμαξε. Γι’ αυτό εδώ χρειαζόταν ο Κήπος.

Περπατώντας στα σκιερά δρομάκια, ο Γκόνης με τους συνεργάτες του συνέλαβε τους πρωταγωνιστές του Κήπου ανάμεσα στα πράσινα δέντρα, τις λευκές μαρμάρινες στήλες με τις προτομές τους. Είναι ο Διονύσιος Σολωμός, ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ο Ζαν Μορεάς, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο Εϋνάρδος (φιλέλληνας Ελβετός τραπεζίτης), ο Σπυρίδων-Φιλίσκος Σαμάρας (συνθέτης του Ολυμπιακού Ύμνου), αλλά και οι αόρατες μορφές, ωστόσο παρούσες, οι βασιλείς –Αμαλία και Όθων– ο Βαυαρός γεωπόνος Σμιτ, ο κηποτεχνίτης Φρανσουά Λουί Μπαρώ, οι βοτανολόγοι Κάρολος Φράαλ και Θεόδωρος Ορφανίδης, που έφεραν και φύτεψαν πεντακόσια είδη φυτών από όλο τον κόσμο.

Στη 2η «Στάση» θα συναντήσουμε τις Ουασινγκτόνιες, φοίνικες από την Αμερική που πήραν το όνομά τους από τον Τζορτζ Ουάσιγκτον. Μια ολόκληρη περιπέτεια η μεταφορά τους. Τρεις μήνες ταξίδι, έγειρε το πλοίο, τους έσερναν από τον Πειραιά με άμαξες, άλογα και σαράντα ναύτες να τραβάνε τα σχοινιά. Ύψος εξήντα πέντε πόδια ή αλλιώς είκοσι δύο μέτρα. Η Αμαλία τούς περιγράφει στον πατέρα της γεμάτη χαρά. Έτσι όπως τους έχει σκεφτεί, οι φοίνικες μαζί με το παλάτι θα συνθέτουν μια εικόνα Ανατολής γι’ αυτόν που έρχεται από τη θάλασσα. Οι κακοπροαίρετοι λένε πως στοίχισαν στο κράτος 60.000 δραχμές, όμως στην πραγματικότητα στοίχισαν μόνο τρεις μαζί με τα φιλοδωρήματα. Δυστυχώς κανείς από αυτούς τους φοίνικες δεν ζει και αυτοί που σήμερα στολίζουν τον κήπο είναι προϊόν σπόρων που ήρθαν από την Αμερική και τους φύτεψε η Αμαλία. Ο ψηλότερος φοίνικας, «ο κόμης Palma είναι το θαύμα. Περήφανος αλλά και φιλικός, και κοιτάζει το γραφείο του Όθωνα», έγραφε η Αμαλία στις 19 Μαρτίου 1846. Ωραιότατες οι φωτογραφίες των φοινίκων, έτσι όπως στέκουν ψηλοί και υπερήφανοι ανάλογοι με τον ρόλο τους, σαν γίγαντες που είναι, σε μια πόλη που φιλοδοξεί να ανακτήσει τη χαμένη αίγλη της.

«Στάση» 3η στην «Πέργκολα της Αμαλίας» και η Αμαλία ντυμένη με την περίφημη ενδυμασία της, δικής της έμπνευσης. Σ’ αυτή την πέργκολα έκανε τον περίπατό του και ο Παλαμάς.

Τη νύχτα, λοιπόν, που όπως λέει ο Γιάννης Ρίτσος βγαίνουν τα αγάλματα και ανεβαίνουν στα δέντρα, τη νύχτα ο Γκόνης συνάντησε τα αγάλματα που διεκδικούν τον Κήπο κατ’ αποκλειστικότητα.

Το «Κυπαρίσσι του Μπαρώ», ωραιότατο δέντρο, καταπληκτική η φωτογραφία και 4η «Στάση», πήρε το όνομά του από τον αρχικηπουρό Μπαρώ που τον διαδέχτηκε ο Σμιτ. Στον κορμό του βρίσκεται το κυκλικό παγκάκι όπου λένε ότι έδωσαν το πρώτο τους ραντεβού ο Καρυωτάκης με την Πολυδούρη. Στην 5η «Στάση» ο Σπυρίδων Σαμάρας (που μελοποίησε τον Ολυμπιακό Ύμνο, σύνθεση του Παλαμά), έργο του γλύπτη Τόμπρου. Ο Γκόνης θυμάται τις ατάκες της Ρένας Βλαχοπούλου για το σαλόνι της, όπου έχουν παίξει πιάνο ο Σαμάρας, ο Λαμπελέτ και ο Ξύνδας.

«Στάση» 6η το «Θέατρο» και οι περιπέτειες θεάτρου και Κήπου. «Στάση» 7η του «Λαβυρίνθου», 8η στην ψηλή στήλη και προτομή του Εϋνάρδου, που έδωσε χρήματα για τον αγώνα των Ελλήνων, στάρι για τους πεινασμένους Μεσολογγίτες, χρήματα για τους στρατιώτες, μετά την Έξοδο, για την εξαγορά αιχμαλώτων κι άλλα κι άλλα κι άλλα πολλά, πάρα πολλά που οι νεότεροι Έλληνες, δυστυχώς, αγνοούμε.

Η 9η «Στάση»: στο «Ρωμαϊκό Βαλανείο», συγκεντρώνονταν τα αρχαία απομεινάρια του Κήπου. Η 10η «Στάση» γίνεται μπροστά στη στήλη και προτομή του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια, που μοιάζει με του Εϋνάρδου γιατί και τις δύο τις παράγγειλε η Εθνική Τράπεζα στον γλύπτη Ιωάννη Κόσσο. Ο Εϋνάρδος βοηθούσε τον Καποδίστρια και, μετά τη δολοφονία του, βοηθούσε την Ελλάδα που βρισκόταν σε τραγική οικονομική κατάσταση. Η 11η «Στάση», στο κεντρικό παρτέρι του Κήπου, γίνεται στην προτομή του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, του Λευκαδίτη ρομαντικού ποιητή, που αγωνίστηκε και από τη βουλευτική του θέση για την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Η 12η «Στάση» ανήκει στο «Αρχαίο αεροφρέαρ», υδραγωγείο του Πεισίστρατου, από όπου αντλούσαν νερό για τον Κήπο, με ένα άλογο που γύριζε γύρω γύρω στο μαγκανοπήγαδο.

Ο Ζαν Μορεάς στη 13η, η «Πέργκολα της Αίγλης ή Ζαππείου» 14η, ο «Βράχος της Αμαλίας» 15η. Εδώ ο αναγνώστης θα πληροφορηθεί όσα βασανιστικά έπρεπε να υποστεί η Βασίλισσα από επιστήμονες κομπογιαννίτες για να τεκνοποιήσει.

Ο Διονύσιος Σολωμός, 16η. Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του έγιναν στις 30 Μαΐου 1925 από τον δήμαρχο Σπύρο Πάτση. Την προσφώνηση έκανε ο Κωστής Παλαμάς. Όταν πέρασε από εκεί ο Σεφέρης, θεώρησε τη θέση ακατάλληλη και είπε στη Μαρώ να μην επιτρέψει να του κάνουν κι εκείνου προτομή. Ωστόσο, απέκτησε μία έξω από το Υπουργείο Εξωτερικών. 17η στάση στο «Βοτανικό Μουσείο», που κάποτε ήταν το σπιτάκι του φύλακα. Το είχε χτίσει ο Γεώργιος Α’, λένε, σε σχέδια του Τσίλερ, για να δέχεται κυρίες. Το παλιό κελάρι «WC» σήμερα. Εδώ και οι πατάτες του Καποδίστρια, που «έβαλε στρατιώτες να τις φυλάνε για να σιγουρευτεί ότι θα τις κλέψουν…». 19η η «Πέργκολα της Γλιτσίνας», που φυτεύτηκε το 1850 και αντέχει ακόμα· 20ή, τα «Σκαλάκια της Βουλής». Πολλά διαδραματίστηκαν εδώ και είναι τόσες οι λεπτομέρειες που παρακάμπτει η επίσημη ιστορία για τις κρίσιμες ώρες της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, για το Σύνταγμα, για τη στάση των Βασιλέων, του Καλλέργη και του Μακρυγιάννη.

20+1, πάλι πίσω στο παρτέρι του ηλιακού ρολογιού. Όσοι επισκέφτηκαν τον Όθωνα στην εξορία, τον άκουγαν να λέει «Εμείς οι Έλληνες…». Και τέλος, ο Ζ. Παπαντωνίου γράφει: «Αν αποφασιστή να γίνη κάποιο μνημείο της Αμαλίας, θα συμβούλευα τον γλύπτη να την κάμη βρυσούλα μέσα στον Εθνικό Κήπο».

Ο Θοδωρής Γκόνης συνέθεσε τον Κήπο με τα υλικά του Κήπου, σαν να άκουσε τον Σεφέρη που προτείνει «Το ποίημα/ μην το καταποντίζεις στα βαθιά πλατάνια/ θρέψε το με το χώμα και το βράχο που έχεις./ Τα περισσότερα –/ σκάψε στον ίδιο τόπο να τα βρεις» («Θερινό Ηλιοστάσι», Ζ’), και τα βρήκε κυριολεκτικά εκεί. Δέντρα, αγάλματα, προγόνους που του προσέφεραν τις αναμνήσεις τους ανιδιοτελώς.

gonis strouliaΟ Θοδωρής Γκόνης και οι συνεργάτες του μπήκαν στον Εθνικό Κήπο, ανάσαναν τα δέντρα, αισθάνθηκαν τη δροσιά τους, μίλησαν με τα αγάλματα, έμαθαν την ιστορία τους, έζησαν την περιπέτειά τους, ένιωσαν τα πάθη τους και μας προσφέρουν αυτή την πρωτότυπη, ποιητική και εξαιρετική σε κάθε λεπτομέρειά της έκδοση.

 

Εθνικός Κήπος
Περίπατος μαθητείας – 20+1 στάσεις
Θοδωρής Γκόνης – Ελένη Στρούλια
φωτογράφιση: Στράτος Καλαφάτης
Άγρα
144 σελ.
ISBN 978-960-505-410-6
Τιμή €15,50
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΔΙΑΦΟΡΑ
Anne Plantagenet: «Η μοναδική Μαρία Καζαρές»

Υπάρχει η νιότη. Υπάρχει το γήρας. Επέλεξα να γεράσω στο μεσουράνημά μου. Μαρία Καζαρές Βιβλίο-βιογραφία μιας σπουδαίας γυναίκας, που έζησε πλάι αλλά και στη σκιά του Αλμπέρ Καμύ. «Η φωνή της είναι σκοτεινή,...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΔΙΑΦΟΡΑ
«Προσωπικό αρχείο αρχηγού ΕΔΕΣ στρατηγού Ναπολέοντος Ζέρβα (περιόδου 1942-1944)»

Ο Ναπολέων Ζέρβας (Άρτα, 1891 – Αθήνα, 1957), στρατιωτικός, κινηματίας, ιδρυτής-αρχηγός του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ) και πολιτικός, υπήρξε ένα από τα πλέον συζητημένα πρόσωπα του 20ού...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΔΙΑΦΟΡΑ
Κατερίνα Τσιρίδου – Τάσος Κακλαμάνης: «Μαρίκα Νίνου / Ευαγγελία Αταμιάν: “Σαν άστρο εβασίλεψα”»

Είναι ένα βιβλίο με θέμα τη ζωή της Μαρίκας Νίνου, που συνέγραψαν η Κατερίνα Τσιρίδου και ο Τάσος Κακλαμάνης με τη βοήθεια της Ευαγγελίας Αγαπητού, μεγαλοπρεπές, τέτοιο που να αξίζει στη μεγάλη...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.