Άγγελος Σπάρταλης: «Μέρες με τον Νίκο»
Ήταν πραγματικός άθλος η ζωή του Άγγελου Σπάρταλη δίπλα στον Νίκο Κούνδουρο, γι’ αυτό και οι φίλοι του τον είχαν βαφτίσει «κασκαντέρ». Έπρεπε να υποστεί την αυταρέσκεια, την επιθετικότητα, τη μικροπρέπεια, τη ζηλοφθονία, την αντιφατικότητα, την αναρχία στον τρόπο δουλειάς και σκέψης του μέντορά του, όλα αυτά όμως συνδυάζονταν με μια υπέροχη αφηγηματικότητα, τη δυνατότητα να γράφει απνευστί ένα άψογο κείμενο που το είχε τελειοποιήσει πριν στο μυαλό του, τη μεγαλοπρέπεια, την περηφάνια, την αυτοπεποίθηση, τη γνώση πάνω απ’ όλα των μυστικών της τέχνης, η οποία πρέπει να αποτελεί μέρος της κοινωνικής διαδικασίας αλλιώς είναι καταδικασμένη να κινείται στο στενό πλαίσιο μιας φωτισμένης, υποτίθεται, ελίτ, που το μόνο που ξέρει να κάνει είναι να φλυαρεί ανόητα κλεισμένη στη νοσηρή αλαζονεία της.
Όσο κι αν θαύμαζε τον δάσκαλό του ο Άγγελος Σπάρταλης, ήξερε να κρατιέται ταυτόχρονα σε απόσταση, ποτέ δεν έγινε προσωπικός βοηθός στις ταινίες του και πάντα ήξερε να τις κρίνει αφομοιώνοντας ταυτόχρονα μαθήματα ζωής και δημιουργικότητας – κι αυτό απαιτεί αντοχή, εξυπνάδα, προσαρμοστικότητα, ευλύγιστη σκέψη αλλά και σταθερές αρχές, διότι στη ζωή και στην τέχνη τα μυστικά δεν σου τα χαρίζουν ούτε τα μαθαίνεις πάντα μέσα από διαδικασίες κανονικές, πολλές φορές πρέπει να τα υφαρπάξεις, να τα κλέψεις, να τα βγάλεις με κάποιον τρόπο από το μυστικό δωμάτιο, κι αυτό φυσικά δεν είναι καθόλου ανήθικο. Κι αν το κόστος αυτής της δύσκολης θητείας του ήταν μεγάλο, η συνύπαρξη με τον μεγάλο σκηνοθέτη τού χάρισε την ευκαιρία να ζήσει μοναδικές στιγμές, όπως μια εκπληκτική συνομιλία του σκηνοθέτη με τον συνεξόριστό του στη Μακρόνησο Θανάση Βέγγο, την εποχή που ο ηθοποιός είχε υποστεί βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο κι ο σκηνοθέτης μια ληστεία που τον είχε στείλει στην εντατική. Κι είχε ακόμα την ευκαιρία να δει πώς ζούσε ο Νίκος Κούνδουρος στο σπίτι του που θύμιζε μοναστήρι με την τεράστια τραπεζαρία και το μικροσκοπικό δωμάτιο όπου κοιμόταν, πέρασε ατελείωτες ώρες εκεί στον Άγιο Νικόλαο, με τους ξενώνες τους χτισμένους πάνω στα βράχια, τα μεγάλα παράθυρα στους τοίχους, τη ρακή και το κρασί φυλαγμένα σε μεγάλες μπουκάλες των δέκα κιλών, τους άφθονους καλεσμένους που έφερναν ό,τι μπορούσες να φανταστείς, χόρτα, αλκοόλ, τυρί, ελιές, ψωμιά, βιβλία, πίνακες ζωγραφικής.
Καλώς ή κακώς, ελάχιστοι είναι οι Έλληνες καλλιτέχνες, όπως ο Κούνδουρος, που κατάφεραν να ξεχωρίσουν συμπυκνώνοντας δυο κόσμους, αυτόν της υψηλής κουλτούρας και σκέψης μ’ αυτόν της καθημερινότητας, της λαϊκότητας, της απλότητας, της αμεσότητας και της ειλικρίνειας, συνδυασμός που συγκινεί έναν φιλόσοφο αλλά κι έναν βοσκό.
Είναι γνωστή η πορεία του Νίκου Κούνδουρου, που ποτέ δεν ένιωσε Αθηναίος αν και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σ’ αυτή την πόλη. Καταγόμενος από ξακουστή γενιά, με πατέρα που είχε διατελέσει υπουργός στις κυβερνήσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου και κυνηγήθηκε από το καθεστώς του Μεταξά, πέρασε τρία χρόνια στη Μακρόνησο λόγω της συμμετοχής του στο ΕΑΜ και του βίαιου χαρακτήρα του, ενώ στη συνέχεια αποφασίζει να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο και μαζί με τον Μάνο Χατζιδάκι φτιάχνουν τη Μαγική πόλη, ύστερα σκηνοθετεί τον Δράκο, που γνώρισε τη χλεύη και την ειρωνεία από την πλευρά του κοινού, για να έρθει η καταξίωση με τις Μικρές Αφροδίτες, που τον καθιερώνουν διεθνώς. Καλώς ή κακώς, ελάχιστοι είναι οι Έλληνες καλλιτέχνες, όπως ο Κούνδουρος, που κατάφεραν να ξεχωρίσουν συμπυκνώνοντας δυο κόσμους, αυτόν της υψηλής κουλτούρας και σκέψης μ’ αυτόν της καθημερινότητας, της λαϊκότητας, της απλότητας, της αμεσότητας και της ειλικρίνειας, συνδυασμός που συγκινεί έναν φιλόσοφο αλλά κι έναν βοσκό.
Σίγουρα δεν είναι μια βιογραφία-αγιογραφία το βιβλίο του Άγγελου Σπάρταλη, καθώς δεν διστάζει να μιλήσει για τις πλευρές του σκηνοθέτη που δεν μπορείς να δεχτείς έτσι απλά, ούτε και προσπαθεί να βγάλει στη φόρα όλα τα μυστικά του μεγάλου σκηνοθέτη, κερδίζοντας μια άθλια προσωρινή φήμη. Καταπώς διδάχθηκε, ο συγγραφέας προσπαθεί να είναι τίμιος γράφοντας χωρίς σειρά, προσπαθώντας να διατηρήσει την πρωτοτυπία και την προσωπική του ματιά, καταθέτοντας μια μαρτυρία που δεν είναι νεκρολογία σε καμιά περίπτωση, χωρίς να ξεχνά ότι αυτό το κείμενο αφορά πρωτίστως κάποιον άλλο που πρέπει να έχει τον πρώτο ρόλο, αυτόν που κοιμόταν πάντα στον καναπέ με τα ρούχα, στριμωγμένος στο κελί όπου στοίβαζε αμέτρητα βιβλία, αυτόν που του έμαθε πώς να φιλοσοφεί, πώς να κάνει σινεμά, πώς να στέκεται, πώς να τρώει, πώς να μιλάει, πώς να διαβάζει, πώς να έρχεται σε αντίφαση με τον εαυτό του σπάζοντας τους κανόνες που ο ίδιος έθεσε.
Μέρες με τον Νίκο
Άγγελος Σπάρταλης
Ροπή
326 σελ.
ISBN 978-618-5289-21-8
Τιμή €15,90