Βύρωνας Κριτζάς: «Οι ωραίοι έχουν χρέη»
Όταν παρουσιάστηκα στο Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων, τον Γενάρη του 1991, τρία τραγούδια δονούσαν την ατμόσφαιρα του στρατοπέδου στην Κόρινθο κι έκαναν τη θητεία ακόμα πιο δύσκολη απ’ ό,τι ήταν: «Εσύ τι λες» με την Άντζελα Δημητρίου, που είχα ξανακούσει, και δύο άσματα άγνωστα σε μένα τότε, το «Δε σ’ αλλάζω» με τον Αντύπα και το πιο «ποιοτικό», αλλά εξίσου βαρετό, «Λάθος εποχή» με τον Πέτρο Γαϊτάνο. Πέρασαν μέρες μέχρι να βρω φαντάρο να ακούει Τρύπες ή Nick Cave και βδομάδες για να συναντήσω κάποιον που ’χε δει τους Wipers στο Club 22. Εκείνη τη χρονιά, ο Βύρωνας Κριτζάς ήταν τεσσάρων ετών.
Playlist 45 τραγουδιών
Ο δημοσιογράφος Βύρωνας Κριτζάς είχε μια απλή ιδέα: να επιλέξει μερικά ελληνικά τραγούδια τα οποία, με τον τρόπο τους και τον λόγο τους το καθένα, αντανακλούν την πορεία που ακολούθησε η πατρίδα μας κατά τη διάρκεια της ζωής του, δηλαδή από τότε που άρχισε να αντιλαμβάνεται τη μουσική και τα τραγούδια, το 1990, μέχρι πέρυσι που ο ίδιος συμπλήρωσε 30 χρόνια ζωής.
Στη συνέχεια ο συγγραφέας, που πρωτοεμφανίστηκε με το βιβλίο Bob Dylan, 100 τραγούδια (Πατάκης, 2016), έγραψε ένα μικρό κείμενο για κάθε ένα από τα 45 τραγούδια της λίστας του. Δεν πρόκειται για αιτιολόγηση της επιλογής, αν κι αυτή παρεισφρέει ακούσια σε κάποιες περιπτώσεις. Δεν πρόκειται για χρονικό του τραγουδιού, αν και τα απαραίτητα «βιογραφικά» στοιχεία δίνονται και με το παραπάνω για το κάθε ένα. Περισσότερο πρόκειται για ένα βιωματικό σχόλιο, χαριτωμένο, ανάλαφρο και νεανικό, που συνδέει τον ίδιο (κι από κάποια στιγμή την παρέα του και τη γενιά του) με το τραγούδι και το τραγούδι με την κοινωνία και την εποχή μέσα στην οποία ακούστηκε.
Τα 45 τραγούδια που επέλεξε ο συγγραφέας καλύπτουν ευρύ φάσμα της ελληνικής δισκογραφίας, από μπουζουκοτράγουδα της συμφοράς όπως «Το αδύνατο σημείο μου» (1992) με την Άντζυ Σαμίου, μέχρι λαϊκό, έντεχνο, ελληνικό ροκ, ηλεκτρονική μουσική, χιπ χοπ, ενώ υπάρχουν και ορισμένα ενδιαφέροντα δείγματα από τη μουσική του «αύριο», ειδικά όσο πλησιάζουμε το 2017.
Υπάρχουν ορισμένες παρατηρήσεις του Βύρωνα Κριτζά που μου φάνηκαν εξαιρετικά οξυδερκείς, ειδικά αυτές που τα βάζουν με τα ιερά τέρατα του ελληνικού τραγουδιού, καθώς και άλλες που, για όλους εμάς που δεν παρακολουθήσαμε με πάθος τα τεκταινόμενα, έχουν κυρίως ιστορικό ενδιαφέρον.
Σε όποιον αρέσει
Όντας παιδί του βρετανικού punk και του αμερικανικού hard core, δεν έχω ιδιαίτερη σχέση με τις επιλογές του Κριτζά· ορισμένα από τα τραγούδια που κατά την άποψή του καθρεφτίζουν την Ελλάδα δεν τα γνώριζα καν, λιγοστούς από τους ανθολογούμενους συνθέτες/τραγουδιστές/μουσικούς έχω δει να παίζουν ζωντανά κι ελάχιστους έχω πληρώσει για να αγοράσω δίσκο τους.
Αν εξαιρέσω τους Στέρεο Νόβα με το «Ταξίδι της φάλαινας» (1993), τον Τζιμάκο με τον «Νεοέλληνα» (1993), τους Active Member με το «Άκου, μάνα» (1994), τα Ημισκούμπρια με τον «Κύρη του σπιτιού» (1997), τον Θανάση Παπακωνσταντίνου με τον «Πεχλιβάνη» (2000), τους Raining Pleasure με το «Fake» (2001), τους Lost Bodies με το «Αρκετά» (2002), τον Γιάννη Αγγελάκα με το «Σιγά μην κλάψω» (2005) και την Another Dyke με το «Gender» (2015), οι υπόλοιποι μου είναι αδιάφοροι μουσικά.
Αντίθετα, ο Βύρωνας Κριτζάς αντιμετωπίζει όλα τα τραγούδια ισότιμα, με την έννοια πως θεωρεί ότι, στ’ αλήθεια, το κάθε ένα από αυτά μεταφέρει ψήγματα της Ελλάδας των τριών δεκαετιών που διατρέχει. Αυτό που πραγματικά επιθυμεί είναι να μιλήσει για τις ζωές που έζησε ο ίδιος μέσα από αυτά, για το πέρασμά του από την παιδική στην εφηβική κι από εκεί στη νεανική του ηλικία και, αργότερα, στην ενήλικη ζωή. Στην περίπτωσή του, οι μουσικές και οι στίχοι λειτουργούν ως αφορμές για 45 μικρά χρονο/μουσικογραφήματα με επίκεντρο τον ίδιο.
Ο νεαρός συγγραφέας γράφει «δημοσιογραφικά» και χρησιμοποιεί έξυπνα τρικ για να κρατήσει τον αναγνώστη του κοντά στο τραγούδι και τη χρονιά που αυτό αντιπροσωπεύει, ενώ δεν αποφεύγει να θίξει ζητήματα όπως η οικογένεια, η φιλία, το σεξ, η παιδεία, η πολιτική – η τελευταία έχει πολύ περισσότερη θέση στο κείμενό του απ’ όσο φαντάζεστε. Κάτι που, εκ προοιμίου, βρίσκω θετικό.
Όχι άλλο Μητροπάνο
Υπάρχουν ορισμένες παρατηρήσεις του Βύρωνα Κριτζά που μου φάνηκαν εξαιρετικά οξυδερκείς, ειδικά αυτές που τα βάζουν με τα ιερά τέρατα του ελληνικού τραγουδιού, καθώς και άλλες που, για όλους εμάς που δεν παρακολουθήσαμε με πάθος τα τεκταινόμενα, έχουν κυρίως ιστορικό ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, το «Ρόζα» (1996), ένα γνωστό λαϊκό τραγούδι, φτιαγμένο από τρεις συνεπείς αριστερούς καλλιτέχνες (Αλκαίος-Μικρούτσικος-Μητροπάνος), αποπνέει τόσο ΠΑΣΟΚισμό και σημιτική καθαρότητα που, πραγματικά, σήμερα ακούγεται σχεδόν ανυπόφορο. Ο ίδιος ο Κριτζάς θεωρεί ότι το τραγούδι αυτό εκφράζει «την παθογένεια μιας κοινωνίας η οποία δεν ζητούσε τίποτα παραπάνω από ρυθμούς 9/8 για να εκτονώνει λεβέντικα τον νταλκά της».
Εξίσου εύστοχη (και θαρραλέα) βρήκα την κριτική του για το «Διθέσιο» (1997), φτιαγμένο κι αυτό από τρεις κορυφαίους δημιουργούς (Νικολακοπούλου-Αντύπας-Πρωτοψάλτη), τραγούδι το οποίο είναι επιτηδευμένα υπερβολικό, στιχουργικά ασυνάρτητο και λαϊκότροπο ταυτόχρονα («αστικό νταλκά της μεγαλούπολης» το αποκαλεί ο Κριτζάς), τεκμήριο μιας βαριάς τεχνοτροπίας απολύτως όμως ταιριαστής, όπως φαίνεται, με την εποχή της ευδαιμονίας των δανεικών, των χρεωμένων Ολυμπιακών, των «νταβατζήδων», των βραζιλιάνικων σίριαλ και της εισόδου στην ΟΝΕ. Σημίτης κι εδώ, δυστυχώς…
Τα 45 τραγούδια υπάρχουν μονταρισμένα το ένα μετά το άλλο στο κανάλι του συγγραφέα στο You Tube και σας προτείνω να διαβάσετε το βιβλίο ακούγοντάς τα. Πολλά όμορφα σκίτσα του Αχιλλέα Ραζή συνοδεύουν το κείμενο.
Τέλος, μπορείτε να διαβάσετε την παρουσίαση του Στυλιανού Τζιρίτα για το βιβλίο του Βύρωνα Κριτζά Bob Dylan, 100 τραγούδια εδώ.
Οι ωραίοι έχουν χρέη
και 44 ακόμα τραγούδια που καθρεφτίζουν την Ελλάδα από το 1990 έως το 2017
Βύρωνας Κριτζάς
εικονογράφηση: Αχιλλέας Ραζής
Εκδόσεις Πατάκη
206 σελ.
ISBN 978-960-16-7901-3
Τιμή €11,10
