Φέτος το Σπίτι της Λογοτεχνίας της Πάρου δε φιλοξένησε μόνο μεταφραστές και συγγραφείς, αλλά και μια ομάδα φοιτητών από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης Λα Σαπιέντσα, οι οποίοι παρακολούθησαν σεμινάριο λογοτεχνικής μετάφρασης από τα ελληνικά στα ιταλικά, που διοργανώθηκε από την Έδρα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του εν λόγω πανεπιστημίου. Οι δώδεκα Ιταλοί φοιτητές, νέοι και παθιασμένοι με την ελληνική λογοτεχνία και τον πολιτισμό της χώρας, εργάστηκαν με την Paola Maria Minucci, επικεφαλής του σεμιναρίου, πάνω σε ένα δοκιμιακό κείμενο του Παναγιώτη Ροϊλού για τον Κ.Π. Καβάφη, και με τον Maurizio De Rosa πάνω στη μετάφραση τριών διηγημάτων από τη συλλογή Καιρός σκεπτικός της Ιωάννας Καρυστιάνη. Η Καρυστιάνη είναι μία από τις λίγες Ελληνίδες συγγραφείς με σταθερή παρουσία στον εκδοτικό χώρο της Ιταλίας, αφού κατάφερε να κερδίσει την αγάπη του αναγνωστικού κοινού και την εκτίμηση των κριτικών. O Maurizio De Rosa είναι ένας από τους πιο δραστήριους μεταφραστές της νεοελληνικής πεζογραφίας, καθώς και μεταφραστής του έργου της Ιωάννας Καρυστιάνη στην Ιταλία.

Χάρη στη συνάντησή τους με τη συγγραφέα κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου, οι φοιτητές είχανε την ευκαιρία να λύσουνε τις ερμηνευτικές απορίες τους. Ακολούθησε βραδιά με το κοινό στο Μικρό Ανοιχτό Αμφιθέατρο Λευκών, όπου η Καρυστιάνη μίλησε για το έργο της και απάντησε σε ερωτήσεις του κοινού. Περιγράφοντας τη συγγραφική της ιστορία, η συγγραφέας τόνισε την αγάπη της για θέματα και πρόσωπα της καθημερινότητας: «Η καθημερινότητα διατηρεί μια δικιά της πανουργία», είπε εξηγώντας πως στα έργα της ασχολείται με τις κορυφαίες εμπειρίες του ανθρώπου, όπως αυτές βιώνονται από τους ανθρώπους της καθημερινότητάς μας. Μετά τα βαθιά και σκοτεινά νερά στα οποία είχε βουτήξει γράφοντας Τα σακιά σε διαρκή σύγκρουση με τον εαυτό της, η συγγραφέας χρειαζότανε μια βόλτα ανά την Ελλάδα, χτυπώντας τις πόρτες των ξεμοναχιασμένων και ταπεινών ανθρώπων που τόσο πολύ αγαπά. «Ταυτίζομαι με τους πιο ανάποδους και με τους πιο αντιπαθείς χαρακτήρες μου, όπως η Σαλταφέραινα της Μικράς Αγγλίας», δήλωσε. «Αισθάνομαι το βάρος που έχουν κουβαλήσει αυτοί οι ήρωες, τα σακιά που κουβαλάνε από ζωές και εκκρεμότητες αλλωνών».

Αλλά οι βόλτες της συγγραφέως ανά την Ελλάδα δεν είναι μόνο μεταφορικές – αντίθετα, έχουν κι έναν συγκεκριμένο σκοπό: «Κυκλοφορώ πάντα με το μπλοκ μου και σημειώνω τις λέξεις που ακούω και που έρχονται από τον τόπο, μεταγγίζονται από τις περασμένες γενιές και από την ιστορία. Το κάθε ιδιόλεκτο, η γλώσσα κάθε περιοχής είναι αξιόπιστος μάρτυρας για όλα αυτά που έχουν συμβεί ανά τους αιώνες σε έναν τόπο. Κομίζει την ατμόσφαιρα της ιστορίας». Η προφορικότητα του λόγου των μυθιστορημάτων της δεν οφείλεται μόνο στις έρευνές της, αλλά και στη μικρασιατική καταγωγή της και στις ρίζες της από τη Λέσβο, την Κρήτη και την Κωνσταντινούπολη. Κληρονομιά της καταγωγής της είναι και η σχέση της με τη θάλασσα, στοιχείο το οποίο είναι πάντα παρόν στα γραπτά της. Η γλώσσα είναι και ένα από τα εργαλεία μέσω των οποίων καταφέρνει να καταστήσει το κείμενο λίγο πιο δύσκολο για τον αναγνώστη, για να νιώσει την ανάγκη να διαβάσει κάποια πράγματα δυο φορές, να μην τρέξει προς το τέλος της πλοκής για να δει τι έγινε. Θεωρεί ανέντιμο να διευκολύνει την ανάγνωση εις βάρος της εκμυστήρευσης.

Ερωτούμενη για τη σχέση της με τις νεότερες γενιές, η Καρυστιάνη συμβούλεψε τους νέους, όχι μόνο τους νεαρούς Ιταλούς μεταφραστές που παρίσταντο, αλλά και τους υπόλοιπους: «Να μην εκχωρήσετε το δικό σας δικαίωμα να συμμετάσχετε σε πράγματα που συμβαίνουν και που ανοίγουν το δρόμο για τον τρόπο που θα ζήσετε μετά». Συνέχισε λέγοντας πως οι μεγαλύτερες γενιές ωριμάσανε μέσα από ένα πλέγμα συμβιβασμών και δικαιολογιών, ενώ οι νεότερες γενιές μπορούν να αγωνιστούν για καινούργια πράγματα. Οι νέοι σήμερα βιώνουν ένα ντόμινο καταρρεύσεων, και παρόλο που πολλοί απ’ αυτούς έχουν έντονη τη σφραγίδα της κρίσης, άλλοι έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μια ασπίδα, μια μορφή καινούργιας ανταγωνιστικότητας μέσω της τέχνης: η τέχνη και η λογοτεχνία είναι μια μορφή αντίστασης στο φόβο, και «δεν είναι λίγο να πιαστούμε από αυτό». Γι’ αυτό και πιστεύει πως βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου παίζουν σπουδαίο ρόλο οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι μπορούν με τη λογοτεχνία να βοηθήσουν τα παιδιά να αποκτήσουν καλύτερη συγκρότηση εαυτού, να καταλάβουν τι είναι το χώμα που πατάνε.

Όσον αφορά τη σχέση της με τη συγγραφή, η Καρυστιάνη εξομολογήθηκε πως από πολύ μικρή ένιωθε ότι ήθελε να γράψει, αν και μόνο σε μεγαλύτερη ηλικία μπόρεσε να βρει το δρόμο της. Το γράψιμο αποτελεί ένα είδος ατομικής αυτογνωσίας, γιατί σε αναγκάζει «να σκαλίσεις μέσα σου και να βρεις πλευρές του εαυτού σου που δε σε κάνουνε περήφανο». Πηγαίνοντας όλο και πιο βαθιά, κάποια προβλήματα λύνονται κι έτσι ανοίγουν χαραμάδες. Κάθε της βιβλίο προκύπτει κατά κάποιον τρόπο από το προηγούμενο και εμπεριέχει τη χρόνια αγρύπνια της, η οποία της επιτρέπει να δουλεύει πολλές ώρες κάθε μέρα, τις εμμονές της, τη χρόνια αναζήτηση να τα βγάζει πέρα με το θυμό, με την απώλεια, με το πένθος, και σε κάποιο βαθμό γίνεται ένα είδος γιατρικού ιστορικού. Πρόκειται για μια απόπειρα ψυχοθεραπείας και ταυτόχρονα μια διακριτική ή δυνατή προσπάθεια επικοινωνίας με τον πλησίον. «Ψάχνεις τον εαυτό σου μέσα από το γράψιμο, μα στο τέλος αποκτάς και μια δεξιότητα να κρύβεσαι από τον εαυτό σου, σκαλίζεις το χώμα μα επιμελώς αποφεύγεις κάποιες πτυχές του εαυτού σου. Γι’ αυτό και κάθε ιστορία έχει την αλήθεια και έχει τα ψέματά της». Έτσι εξηγείται και η έντονη εικονοποιία στα γραπτά της: «Φτιάχνεις ένα τοπίο, έτσι ώστε αυτός που θα μπει να νιώσει άνετα, και ελπίζεις πως κάποιος θα τσιμπήσει και θα ’ρθει μαζί σου, θα σε συνοδεύσει σ’ εκείνα τα σκοτεινά τοπία όπου κατευθύνεσαι». Και η δημιουργία αυτών των σκηνογραφιών ξεκινάει από κάτι χειροπιαστό, από ένα μικρό αντικείμενο που μιλάει για την ιστορία των χαρακτήρων και τη συμπληρώνει, τη φωτίζει. Έτσι, τα αντικείμενα παίζουν στα μυθιστορήματα της Καρυστιάνη ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, όπως ακριβώς και στην ποίηση του Μοντάλε, του Έλιοτ, της Δημουλά.

Το σεμινάριο διήρκησε συνολικά δυο εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των οποίων οι Ιταλοί φοιτητές είχαν την ευκαιρία να εκτιμήσουν τη θερμή φιλοξενία του Δήμου, των κατοίκων και του καλλιτεχνικού κόσμου του νησιού. Επιστρέφοντας στη χώρα τους, ως πρεσβευτές της Ελλάδας και του πολιτισμού της, θα μπορέσουν να μεταδώσουν μια φωτεινή και θετική εικόνα της Ελλάδας.

Twitter