«Στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης» της Νίκης Eideneier
Η 64η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης (10-14 Οκτωβρίου 2012), έκλεισε και για φέτος τις πύλες της. Εκδότες, βιβλιοπώλες, συγγραφείς, μεταφραστές και κοινό θα κάνουν τους απολογισμούς τους, μόλις ξαναβρούν τους ρυθμούς της εκδοτικής καθημερινότητας, που κάθε άλλο παρά θετική και ρόδινη προοιωνίζεται. Γιατί, παρά τη συνηθισμένη ευφορία που επικρατεί σε τέτοιου είδους εγκαίνια, που, όπως πάντα, έγιναν στην Αίθουσα της Έκθεσης Τελετών, την παραμονή της επίσημης έναρξης της Έκθεσης, ακόμα και η εκπροσώπηση των εκδοτικών οίκων ήταν πιο συγκρατημένη, ίσως και η πιο ολιγάριθμη, παρά τους πάνω από 7.000 διεθνείς εκθέτες. Οι εκδηλώσεις γίνονταν με λιγότερες και κάπως αδύναμες παρουσιάσεις βιβλίων, με αραιές συζητήσεις με συγγραφείς και κριτικούς. Το κοινό, συνωστιζόταν περισσότερο στις πάμπολλες γευσιδοκιμές που γίνονταν, με την ευκαιρία της παρουσίασης αμέτρητων βιβλίων μαγειρικής, που εξακολουθούν να απολαμβάνουν το ενδιαφέρον των αναγνωστών που είναι (ή επιθυμούν να γίνουν) και μάγειρες.
Ακόμα και η παρουσίαση της φετινής τιμώμενης χώρας, της Νέας Ζηλανδίας, φοβάμαι ότι δεν απετέλεσε «γεγονός», έτσι όπως είχε συμβεί π.χ. το 2001 με την παρουσίαση της Ελλάδας που -παρά τις έντονες αντιξοότητες με την επιδρομή των τρομοκρατών στους Δίδυμους Πύργους της Ν. Υόρκης τον προηγούμενο Σεπτέμβριο- «έκλεψε» τότε το ενδιαφέρον των μίντια για τα βιβλία, τα ειδικά περίπτερα και τον εκδοτικό οργασμό. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και το 2008 με την επίσης θεαματική τουρκική εκδοτική παρουσία.
Σημεία των καιρών; Η οικονομική κρίση, που δεν περιορίζεται βέβαια στην ελληνική επικράτεια, αλλά υπάρχει σε περισσότερες χώρες της Ευρώπης και διαφαίνεται ακόμη και στην ευημερούσα Γερμανία; Μια αδιαφορία για το βιβλίο που παρατηρείται όλο και πιο έντονα, προπαντός ανάμεσα στους νέους, παρά τις τεράστιες προσπάθειες που γίνονται (στον ευρωπαϊκό χώρο τουλάχιστον), για την ενθάρρυνση των παιδιών στο διάβασμα; Λίγο απ’ όλα θα έλεγε κανείς, αλλά τη μερίδα του λέοντος την κατέχει ασφαλώς κάτι άλλο: Η εξέλιξη του ηλεκτρονικού βιβλίου που αρχίζει να παραμερίζει, αισθητά πια, το έντυπο. Σε άρθρο του στην έγκριτη γερμανική εφημερίδα Südddeutsche Zeitung ο Carel Halff, διευθυντής του Weltbild, (μιας από τις μεγαλύτερες ομάδες εκδοτικών οίκων της Ευρώπης, μιας τεράστιας εμπορικής επιχείρησης για το διαδίκτυο, το βιβλίο και τα μίντια), επαναλαμβάνει τη διαπίστωση που είχε κάνει ήδη το 2010, ότι δηλαδή, το έντυπο βιβλίο είχε υποχωρήσει κατά 40% από τη θέση του στην παραγωγή και στο εμπόριο, παραχωρώντας την στο ηλεκτρονικό βιβλίο, το οποίο θα επικρατήσει πολύ πιο δυναμικά από τις ως τώρα προβλέψεις. Σε λίγο διάστημα το ποσοστό υποχώρησης θα φτάσει μεσοπρόθεσμα στο 50%. Όχι πως δεν υπάρχουν πια οι φανατικοί του έντυπου βιβλίου. Όπως υπάρχουν και οι φανατικοί του χειρόγραφου κειμένου, του μολυβιού και της κόλας χαρτιού, πράγμα όμως που δεν εμπόδισε την καθολική πια επικράτηση του κομπιούτερ.
Η παρουσία της ελληνικής αντιπροσωπείας του βιβλίου στην Έκθεση, ήταν συμβατή με την άποψη του κυρίου Carel Halff. Οι λόγοι ωστόσο ήταν άλλοι, δηλαδή οι γνωστοί. Η γενική οικονομική κρίση της χώρας έπληξε καίρια και το βιβλίο και τους εκδότες του. Έτσι το εθνικό μας περίπτερο, που έστησε και φρόντισε κατά τη διάρκεια της Έκθεσης το Ε.ΚΕ.ΒΙ., είχε το μισό εμβαδόν από πέρυσι και οι μεμονωμένοι εκδότες (21), που άλλοτε είχαν τα δικά τους μεγάλα ή μικρότερα περίπτερα, αναγκάτηκαν να συμβιβαστούν και να καταλύσουν στον ίδιο, γενικό χώρο. «Ανάγκα και οι θεοί πείθονται», πράγμα που φανερώνει την κατανόηση και την προσπάθεια, να αξιοποιήσουν όλοι την παρουσία τους στη Φρανκφούρτη, παρά την επιβαλλόμενη λιτότητα. Η προθυμία ενημέρωσης αντίθετα του ενδιαφερόμενου κοινού από όλους τους συνεργάτες, ήταν υποδειγματική και αντιστρόφως ανάλογη με τις συνθήκες. Εξ άλλου, η τωρινή παραγωγή καλής ελληνικής λογοτεχνίας, δεν επιτρέπει, έτσι κι αλλιώς, εφησυχασμούς και μοιρολατρική απραξία.
